آنفلوآنزای معده یا گاستروانتریت ویروسی (به انگلیسی: Viral gastroenteritis) نوعی عفونت روده ای بسیار مسری است که می تواند توسط چندین ویروس مختلف ایجاد شود، اگرچه در موارد اندک عوامل باکتریایی در بروز آن نقش دارند.
این بیماری اگرچه با علائم بسیار آزار دهنده ای همچون اسهال آبکی، دل درد و استفراغ همراه است اما اکثر افراد مبتلا طی چند روز بهبود پیدا می کنند و هیچ عارضه خاصی نیز به همراه ندارد.
در ادامه قصد داریم درباره آنفلوآنزای معده و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آنفلوآنزای معده چیست؟
آنفلوآنزای معده به نوعی التهاب معده و روده گفته می شود که اغلب به دلایل ویروسی ایجاد و جزو بیماری های شایع در سراسر دنیا محسوب می شود.
این بیماری بسیار مسری است و معمولا از طریق تماس نزدیک با فرد آلوده یا مصرف غذا و آب آلوده به دیگران منتقل می شود.
ویروس های مختلف می توانند باعث بروز آنفلوآنزای معده شوند که هر یک در فصل خاصی به اوج می رسند. از شایع ترین این ویروس ها می توان به نورو ویروس و روتا ویروس اشاره کرد.
برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به این ویروس ها باید به توصیه هایی بهداشتی همچون شستن مکرر دست ها و پرهیز از مصرف آب و محصولات غذایی آلوده توجه داشت. گفته شده این بیماری به خصوص در مراکزی همچون مهد کودک ها، مدارس و خانه سالمندان شیوع بیشتری دارد.
خوشبختانه اکثر افراد طی 2 یا 3 روز بهبودی کامل پیدا می کنند بدون این که عوارض جانبی ادامه داری در آن ها رخ دهد.
علت آنفلوآنزای معده
آنفلوآنزای معده یک بیماری ویروسی است و توسط تعدادی ویروس مختلف ایجاد می شود. گفته شده افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند :
- کودکان کمتر از 5 سال
- افراد سالمند به خصوص کسانی که در خانه سالمندان زندگی می کنند
- کودکان و افراد بزرگسال با سیستم ایمنی ضعیف
انتشار آنفلوآنزای معده در مراکزی که افراد به صورت گروهی زندگی می کنند بسیار شایع است. برخی راه های انتقال این بیماری عبارتند از :
- شستن نادرست دست ها به خصوص در کارکنان تهیه غذا
- استفاده از آب آلوده به فاضلاب
- مصرف صدف خام یا نیمه پخته در آب های آلوده
ویروس های عامل آنفلوآنزای معده عبارتند از :
1. نورو ویروس
عفونت نورو ویروس بسیار مسری است و می تواند همه افراد در همه سنین را درگیر کند. این ویروس از طریق غذا، آب و سطوح آلوده یا تماس با افرادی که حامل ویروس هستند به دیگران منتقل می شود و به خصوص در فضاهای شلوغ شیوع آن بیشتر است.
برخی علائم عفونت نورو ویروس عبارتند از :
- حالت تهوع
- اسهال
- تب
- بدن درد
اکثر افراد مبتلا به نورو ویروس معمولا طی 1 تا 3 روز بعد از ظاهر شدن علائم احساس بهتری دارند.
این ویروس علت اصلی آنفلوآنزای معده در سراسر دنیا است و شیوع آن معمولا از آبان تا اوایل اردیبهشت رخ می دهد.
2. روتا ویروس
روتا ویروس معمولا نوزادان و کودکان خردسال را درگیر می کند و می تواند از افراد مبتلا به سایر کودکان و افراد بزرگسال سرایت کند. انتقال این ویروس معمولا از طریق دهان رخ می دهد.
برخی از شایع ترین علائم این ویروس که معمولا طی 2 روز بعد از آلوده شدن فرد ظاهر می شوند عبارتند از :
- استفراغ
- از دست دادن اشتها
- اسهال آبکی که بین 3 تا 8 روز ادامه پیدا می کند
لازم به ذکر است واکسن روتا ویروس نوزادان سال 2006 تایید شده و برای جلوگیری از ابتلای نوزادان و کودکان خردسال به بیماری های شدید ناشی از روتا ویروس، واکسیناسیون زود هنگام توصیه می شود.
این ویروس معمولا بین آذر تا اوایل تیر ماه شیوع پیدا می کند.
3. آدنو ویروس
آدنو ویروس که عامل چندین بیماری مختلف از جمله آنفلوآنزای معده می باشد می تواند همه افراد در همه سنین را تحت تاثیر قرار دهد.
این ویروس از طریق هوا و با عطسه و سرفه، لمس اشیا آلوده یا لمس دست های کسی که به ویروس آلوده شده به دیگران منتقل می شود. برخی علائم عفونت ناشی از این ویروس عبارتند از :
- گلو درد
- چشم صورتی
- تب
- سرفه
- آب ریزش بینی
کودکانی که در مهد کودک ها به سر می برند (به خصوص در سنین بین 6 ماه تا 2 سال) بیشتر در معرض ابتلا به آدنو ویروس قرار دارند. بسیاری از آن ها طی چند روز نسبتا بهبود پیدا می کنند اما از بین رفتن برخی علائم مانند چشم صورتی ممکن است به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
4. آسترو ویروس
آسترو ویروس یکی دیگر از عوامل ابتلا به آنفلوآنزای معده در کودکان می باشد و معمولا با علائم زیر همراه است :
- اسهال
- سردرد
- کم آبی خفیف بدن
- دل درد
این ویروس معمولا در اواخر زمستان و اوایل بهار شیوع پیدا می کند و از طریق تماس با فرد آلوده یا سطوح و غذای آلوده به دیگران منتقل می شود.
علائم عفونت ناشی از آسترو ویروس اغلب طی 2 تا 3 روز بعد از آلوده شدن فرد ظاهر شده و در اکثر موارد طی 2 تا 3 روز از بین می رود.
علائم آنفلوآنزای معده
علائم آنفلوآنزای معده معمولا طی 1 یا 2 روز بعد از عفونت شروع می شود و شامل موارد زیر می باشد :
- اسهال
- حالت تهوع و استفراغ
- سردرد، درد عضلانی یا درد مفاصل
- تب یا لرز
- تعریق یا سردی پوست
- گرفتگی و درد شکم
- کاهش اشتها
این علائم ممکن است 1 تا 10 روز ادامه داشته باشد و در موارد زیر لازم است سریع به اورژانس مراجعه شود :
- اسهالی که به مدت 3 روز یا بیشتر ادامه داشته و دفعات آن کاهش پیدا نکند
- خون در اسهال
- علائم کم آبی مانند خشکی لب یا سرگیجه
علاوه بر علائم فوق، مواردی همچون گود رفتگی چشم یا خارج نشدن اشک از چشم ها هنگام گریه کردن باید مورد توجه قرار بگیرد.
بیماری های شبیه آنفلوآنزای معده
برخی مشکلات سلامتی یا بیماری ها نیز می توانند علائم مشابه آنفلوآنزای معده ایجاد کنند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- عدم تحمل غذایی : برخی نمونه های عدم تحمل غذایی شایع شامل لاکتوز، فروکتوز و شیرین کننده های مصنوعی می باشد
- اختلالات گوارشی : این موارد شامل بیماری های التهابی روده مانند بیماری کرون، کولیت زخمی، سندرم روده تحریک پذیر و بیماری سلیاک می باشد
- مصرف داروهای خاص : مصرف آنتی بیوتیک ها یا آنتی اسیدهای حاوی منیزیم نیز می توانند علائم مشابه آنفلوآنزای معده ایجاد کنند
اگر علائم طی 2 تا 3 روز بهتر نشود باید به پزشک مراجعه شود.
عوارض آنفلوآنزای معده
کم آبی بدن اصلی ترین عارضه جدی ناشی از آنفلوآنزای معده می باشد که در نوزادان و کودکان خردسال می تواند بسیار شدید باشد و جان کودک را تهدید کند.
در صورت مشاهده علائم زیر در فرد بزرگسال یا کودک لازم است سریع با پزشک تماس گرفته شود :
- اسهالی که بیش از چند روز طول بکشد
- خون در مدفوع
- گیجی یا بی حالی
- احساس ضعف یا سرگیجه
- حالت تهوع
- خشکی دهان
- گریه بدون اشک
- عدم دفع ادرار به مدت بیش از 8 ساعت یا ادرار زرد یا قهوه ای تیره
- گود رفتن چشم ها
- ملاج نرم روی سر نوزاد
کم آبی بدن ناشی از آنفلوآنزای معده نیز می تواند عوارض گوناگونی به دنبال داشته باشد، از جمله :
- ورم مغزی
- کما
- شوک هیپوولمیک؛ زمانی رخ می دهد که بدن مایعات و خون کافی نداشته باشد
- نارسایی کلیه
- تشنج
برای جلوگیری از عوارض لازم است سریع به پزشک مراجعه شود.
سایر عوارض احتمالی آنفلوآنزای معده عبارتند از :
- عدم تعادل تغذیه ای
- ضعف
- ضعف عضلانی
تشخیص آنفلوآنزای معده
آنفلوآنزای معده در اکثر موارد با بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی تشخیص داده می شود، به خصوص اگر شواهدی مبنی بر این که فرد در معرض ویروس قرار گرفته وجود داشته باشد.
پزشک احتمالا برای تشخیص نوع ویروس یا بررسی انگلی و باکتریایی بودن بیماری از آزمایش مدفوع استفاده می کند.
درمان آنفلوآنزای معده
درمان آنفلوآنزای معده روی مصرف مایعات فراوان و پیشگیری از کم آبی بدن تمرکز دارد. در موارد شدید نیاز است فرد در بیمارستان بستری شده تا مایعات مورد نیاز بدن از طریق سرم تامین شود.
در موارد خفیف استفاده از سرم خوراکی بدون نسخه پدیالیت برای آب رسانی بدن مفید خواهد بود. این محلول حاوی ترکیب متعادل آب و نمک است که برای جبران کمبود مایعات و الکترولیت های ضروری بدن قابل استفاده می باشد و به گونه ای ساخته شده که برای معده کودکان نیز مناسب باشد.
در صورت استفاده از این محلول توصیه می شود حتما طبق دستورالعمل درج شده روی برچسب دارو عمل کنید.
همچنین دقت داشته باشید داروهای آنتی بیوتیک تاثیری در درمان بیماری های ویروسی ندارند، بنابراین قبل از مصرف هر گونه داروی بدون نسخه حتما با پزشک خود مشورت کنید.
مراقبت در منزل
در صورت ابتلا به آنفلوآنزای معده لازم است اقدامات خود مراقبتی زیر را انجام دهید :
- همراه و بین وعده های غذایی مایعات بیشتر بنوشید
- از خوردن آب میوه خودداری کنید زیرا نه تنها مواد معدنی را تامین نمی کند بلکه باعث افزایش اسهال می شود
- کودکان و بزرگسالان می توانند از نوشیدنی های ورزشی برای تامین الکترولیت های بدن استفاده کنند. نوزادان و کودکان خردسال باید از محصولات فرموله شده برای کودکان مانند OHS استفاده کنند
- مواد غذایی کمتر بخورید تا معده کمی استراحت کند
- استراحت کافی داشته باشید زیرا این بیماری می تواند باعث ایجاد حس خستگی یا ضعف در شما شود
- قبل از مصرف هر گونه دارو به افراد بزرگسال یا کودکان حتما با پزشک خود مشورت کنید، هرگز به کودکان یا نوجوانان مبتلا به بیماری های ویروسی آسپرین ندهید زیرا می تواند باعث بروز بیماری کشنده سندرم ری در آن ها شود
درمان های خانگی و طبیعی
علاوه بر آب رسانی بدن و استراحت کافی، برخی روش های درمانی طبیعی و خانگی نیز ممکن است به بهبود آنفلوآنزای معده کمک کند، از جمله :
- پد گرمایشی یا پک حرارتی : سعی کنید از پد گرمایشی با دمای پایین یا پک حرارتی گرم روی معده خود استفاده کنید تا گرفتگی عضلات معده بهبود پیدا کند. توصیه می شود پد گرمایی را با یک پارچه بپوشانید و هر بار بیش از 15 دقیقه روشن نکنید
- برنج قهوه ای : برخی والدین برای تسکین علائم فرزند خود از آب برنج استفاده می کنند که از جوشاندن برنج قهوه ای به دست می آید. آب برنج سرشار از الکترولیت ها می باشد و مانند OHS به تامین آب بدن کمک می کند. بهتر است قبل از مصرف آن را خنک کنید
- زنجبیل : محصولات حاوی زنجبیل از جمله گیاه زنجبیل یا چای آن به تسکین ناراحتی معده کمک می کنند
- نعناع : این گیاه نیز مانند زنجبیل دارای خواص ضد تهوع می باشد و نوشیدن چای آن به بهتر شدن احساس و حال فرد کمک می کند
- ماست یا کفیر: اگرچه زمانی که علائم شدید است نباید لبنیات مصرف شود اما مصرف ماست بدون طعم و ساده با کشت باکتریایی فعال یا نوشیدن کفیر برای بهبود تعادل باکتریایی بدن بعد از بیماری مفید خواهد بود
تغذیه و آنفلوآنزای معده
در دوره بهبودی و زمانی که بیمار مصرف مواد غذایی معمول را آغاز می کند لازم است ابتدا به سراغ غذاهای کم حجم برود که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- برنج
- سیب زمینی ها
- نان تست
- موز
- سیب
این مواد غذایی هضم راحت تری داشته و کمتر موجب ناراحتی معده می شوند. به علاوه تا زمانی که حال عمومی فرد بهتر نشود لازم است از برخی مواد غذایی اجتناب شود، از جمله :
- غذاهای پر چرب
- کافئین
- الکل
- مواد غذایی شیرین
- محصولات لبنی
پیشگیری از آنفلوآنزای معده
از آن جا که آنفلوآنزای معده می تواند به راحتی به دیگران منتقل شود، با توجه کردن به برخی توصیه ها و جلوگیری از سرایت آن ها می توان از ابتلای به این بیماری پیشگیری کرد، از جمله :
- دستان خود را به خصوص بعد از دستشویی و قبل از تهیه غذا بشویید. در صورت لزوم تا زمانی که به آب و صابون دسترسی پیدا نکرده اید می توانید از ضد عفونی کننده استفاده کنید
- اگر یکی از اعضای خانواده شما بیمار است از وسایل آشپزخانه، ظروف و حوله اشتراکی استفاده نکنید
- غذاهای خام یا نیمه پخته مصرف نکنید
- میوه ها و سبزیجات را کاملا بشویید
- در طول سفر اقدامات احتیاطی لازم انجام داده و از مصرف آب و غذای آلوده اجتناب کنید، توصیه می شود تا حد امکان از مکعب های یخ آماده خودداری و از آب معدنی استفاده کنید
- با پزشک درباره واکسیناسیون نوزاد خود در مقابل روتا ویروس مشورت کنید. این واکسن معمولا از حدود 2 ماهگی تزریق می شود
منبع: healthline
