سارکوئیدوز چیست؟

سارکوئیدوز (به انگلیسی: Sarcoidosis) عارضه ای است که به دلیل رشد دائمی یا نامناسب توده های سلولی التهابی یا گرانولوم رخ می دهد.

این وضعیت می تواند هر اندامی از بدن را درگیر کند اما گفته شده در 90 درصد موارد ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین با این که درمان خاصی برای آن وجود ندارد، گاهی بدون مداخله پزشکی بر طرف می شود.

در ادامه قصد داریم درباره سارکوئیدوز و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

سارکوئیدوز چیست؟

سارکوئیدوز نوعی بیماری التهابی مزمن است که باعث تشکیل گرانولوم ها یا توده هایی از سلول های التهابی دائمی می شود.

گرانولوم ها می توانند به اندام ها آسیب برسانند، به همین دلیل گاهی لازم است برای درمان آن ها اقدام شود. این اتفاق زمانی رخ می دهد که سلول ها شروع به تسخیر بخش بزرگی از اندام کنند یا به مدت طولانی ادامه دار شوند.

توده های گرانولوم همواره به عنوان بخش طبیعی از پاسخ سیستم ایمنی ایجاد می شوند اما اغلب بعد از بیرون کردن اجسام خارجی یا محرک ها شروع به تجزیه می کنند. گاهی توده هایی ایجاد می شوند که با این که دیگر به آن ها نیازی نیست به صورت دائمی در بدن باقی می مانند که به این وضعیت سارکوئیدوز گفته می شود.

علت بروز سارکوئیدوز هنوز مشخص نشده اما این عارضه می تواند به دلیل واکنش ایمنی بیش از حد بدن به محرک یا آلرژن های زیر رخ دهد:

ویروس ها
باکتری ها
آلودگی
گرد و خاک
مواد شیمیایی

همچنین به نظر می رسد برخی افراد بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.

سارکوئیدوز در اکثر موارد از ریه ها شروع شده و به آن ها خلاصه می شود، همچنین ممکن است غدد لنفاوی به خصوص آن هایی که اطراف ریه ها قرار دارند را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

در مواردی که اندام هایی همچون قلب، مغز و کلیه درگیر می شوند (هر چند به ندرت ممکن است رخ دهد) وضعیت بیماری بسیار وخیم تر و درمان آن دشوارتر خواهد بود و ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد.

علائم سارکوئیدوز

علائم سارکوئیدوز ممکن است بین افراد مختلف بسیار متفاوت باشد. همچنین این علائم به محل گرانولوم و اندازه اندام درگیر بستگی دارد.

در سارکوئیدوز حاد علائم کمتر از 2 سال ادامه دارد و نیمی از افرادی که به آن دچار می شوند بعد از این مدت هیچ علامتی نخواهند داشت اما در موارد مزمن علائم به مرور زمان پیشرفت می کند و ممکن است هفته ها یا سال ها باقی مانده یا عود کند.

یکی از نگرانی هایی که در مورد سارکوئیدوز مزمن وجود دارد این است که گرانولوم ممکن است به مرور به فیبروز در اندام هایی همچون ریه تبدیل شود.

لازم به ذکر است علائم شدید در این بیماری تنها زمانی رخ می دهد که گرانولوم ها تهاجمی شده و بخش بزرگی از اندام مورد نظر را تسخیر کرده باشند. به علاوه افزایش علائم می تواند به این معنی باشد که این توده ها عملکرد اندام را دچار اختلال کرده اند.

برخی از علائم و نشانه های سارکوئیدوز عبارتند از :

تب
خستگی
درد مفاصل
کاهش وزن
افسردگی
سرفه
تنگی نفس
خس خس سینه
ضربان قلب غیر طبیعی
تعریق غیر طبیعی

گاهی نیز ممکن است در اندام های انتهایی مانند مچ و ساق پا یا قسمت های فوقانی بدن بثوراتی ایجاد شود.

علائم خاص تر می تواند اندام درگیر را مشخص کند. برخی علائم در اندام های خاص عبارتند از :

1. ریه ها

علائم سارکوئیدوز در ریه ها عبارتند از :

سرفه خشک مزمن
خس خس سینه
تنفس کم عمق یا تنگی نفس
درد قفسه سینه غیر قابل تشخیص که اغلب به نواحی دیگر سرایت می کند

2. غدد لنفاوی

علائم سارکوئیدوز در سیستم لنفاوی عبارتند از :

ورم یا ادم، تجمع بیش از حد مایع
درد
قرمزی
مشکل بلع
گلو درد
خستگی یا ناراحتی عمومی
3. قلب

علائم سارکوئیدوز در قلب عبارتند از :

درد که اغلب در سراسر قفسه سینه منتشر می شود
احساس ضعف یا غش کردن
خستگی بی دلیل
تپش قلب یا تپش سریع و تکان دهنده قلب
آریتمی یا ضربان نامنظم قلب
ادم یا ورم ناشی از تجمع مایع
تنگی نفس یا مشکل در نفس کشیدن

4. چشم ها

در مواردی که سارکوئیدوز روی چشم ها اثر می گذارد معمولا علامتی ایجاد نمی شود، به همین دلیل در اکثر موارد تا زمانی که آسیب دائمی به چشم وارد نشده بیماری تشخیص داده نمی شود.

علائم در صورت بروز شامل موارد زیر می باشد :

درد
قرمزی
حساسیت به نور
تاری دید یا دید ابری

5. سیستم عصبی

علائم سارکوئیدوز سیستم عصبی عبارتند از :

فلج صورت یا از دست دادن کنترل ماهیچه ها
التهاب در مغز که باعث تشنج و سایر تغییرات می شود
علائم مننژیت مانند سردرد و سفتی گردن
آسیب به اعصاب کوچک

6. پوست

علائم سارکوئیدوز پوست عبارتند از :

اریتم گرهی که بثورات قرمز برجسته ای در ساق پا و مچ پا بوده و اغلب داغ و حساس به لمس هستند
ندول ها یا توده های زیر پوست به خصوص اطراف بافت اسکار
تغییر رنگ پوست به این صورت که برخی نواحی روشن تر یا تیره تر از حالت عادی می شوند
ضایعات یا زخم هایی که اغلب روی گونه، بینی و گوش ظاهر شده و باعث آسیب دائمی پوست و تغییر شکل آن می شوند

7. مفاصل، بافت های همبند، استخوان ها و ماهیچه ها

علائم عبارتند از :

آرتریت
از دست دادن کنترل، تون یا عملکرد ماهیچه ای
از دست دادن انعطاف پذیری، سهولت یا دامنه حرکتی
درد عمومی مفصل
ضعف و خستگی عمومی

عوامل خطر زای سارکوئیدوز

خطر ابتلا به این بیماری تا حد زیادی به عوامل فردی بستگی دارد، از جمله :

نژاد یا قومیت : به نظر می رسد سارکوئیدوز در بین آفریقایی – آمریکایی ها 3 تا 4 برابر بیشتر از سفید پوستان رخ می دهد
سن : سارکوئیدوز اغلب افراد 20 تا 40 ساله را تحت تاثیر قرار می دهد
جنسیت : مانند بسیاری از بیماری های التهابی، زنان به خصوص در سنین بالای 50 سال بیشتر در معرض ابتلا به سارکوئیدوز قرار دارند
سابقه خانوادگی : کسانی که در میان اعضای خانواده خود موارد ابتلا به سارکوئیدوز دارند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند

در زمینه ارتباط بین نژاد و سارکوئیدوز نیاز به تحقیقات بیشتری می باشد.

تشخیص سارکوئیدوز

تشخیص علائم سارکوئیدوز ممکن است دشوار باشد.

در 90 درصد موارد علائم به قدری واضح نیستند که پزشک بتواند بیماری را تشخیص دهد، گاهی این عارضه حتی توسط دستگاه های رادیوگرافی نیز قابل تشخیص نمی باشد.

سارکوئیدوز معمولا طی معاینه یا آزمایش هایی همچون اشعه ایکس قفسه سینه که برای بیماری هایی مانند ذات الریه، سرطان ریه یا آسیب دیدگی ریه انجام می شوند تشخیص داده می شود.

در صورتی که پزشک به سارکوئیدوز مشکوک باشد ناحیه آسیب دیده و سابقه پزشکی فرد را بررسی می کند.

برخی آزمایش هایی که ممکن است برای تشخیص این عارضه انجام شوند عبارتند از :

سی تی اسکن
پت اسکن
اشعه ایکس قفسه سینه برای بررسی درگیری غدد لنفاوی و میزان آسیب ریه
آزمایش عملکرد ریه برای ارزیابی حجم ریه یا جریان خون و انتقال اکسیژن
معاینه چشم
آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد یا تغییر در اندام ها، به خصوص اندازه گیری آنزیم ها و نشانگرهای کلیه
نمونه برداری از بافت های اندامی

درمان سارکوئیدوز

تقریبا در نیمی از موارد علائم به خودی خود برطرف می شوند و در مورد علائم شدیدتر یا دائمی نیاز به درمان های پزشکی می باشد. اگرچه در حال حاضر درمانی برای این بیماری وجود ندارد اما با کمک گزینه های درمانی موجود می توان علائم را تسکین بخشید.

برخی از داروها و گزینه های درمانی سارکوئیدوز عبارتند از :