درماتیت (به انگلیسی: Dermatitis) به گروهی از بیماری های التهابی پوست گفته می شود که با علائمی همچون خشکی، ورم و قرمزی پوست شناخته می شوند.
درماتیت انواع مختلف دارد که هر یک به دلایل گوناگون ایجاد می شوند و نحوه درمان آن ها با هم تفاوت دارد.
در ادامه قصد داریم درباره درماتیت و انواع، علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
درماتیت چیست؟
درماتیت یک اصطلاح عمومی است که برای التهاب پوست به کار می رود و در آن پوست معمولا خشک، متورم و قرمز به نظر می رسد.
این عارضه با علائم بسیار آزار دهنده ای همراه است که از جمله آن ها می توان به خارش پوستی اشاره کرد که ممکن است خفیف تا شدید باشد.
برخی انواع خاص درماتیت مدت طولانی ادامه دارند اما در بعضی دیگر، علائم بسته به شرایطی که فرد در آن ها قرار گرفته (مثلا یک فصل خاص، قرار گرفتن در معرض مواد تحریک کننده یا استرس) ممکن است مدتی شعله ور شده و فروکش کند.
به علاوه برخی انواع درماتیت کودکان را تحت تاثیر قرار داده و برخی دیگر اغلب در بزرگسالان دیده می شوند.
این بیماری مسری نیست و انواع مختلف آن معمولا با دارو درمانی و پمادهای موضعی تسکین می یابند.
علائم درماتیت
علائم درماتیت خفیف تا شدید بوده و بسته به این که کدام قسمت از بدن آسیب دیده باشد ممکن است متفاوت باشد. ناگفته نماند همه افراد همه علائم را تجربه نمی کنند.
به طور کلی علائم درماتیت ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- بثورات
- تاول
- پوست خشک و ترک خورده
- خارش پوست
- پوست دردناک همراه با سوزش یا گز گز
- قرمزی پوست
- ورم
انواع درماتیت
درماتیت انواع مختلف دارد که شایع ترین آن ها عبارتند از :
1. درماتیت آتوپیک
این عارضه که اگزما نیز نامیده می شود یک بیماری پوستی اغلب ارثی است که در دوران نوزادی ایجاد می شود و با علائمی همچون لکه های خشک و خارش پوستی همراه است.
2. درماتیت تماسی
درماتیت تماسی زمانی رخ می دهد که ماده ای با پوست تماس پیدا کرده و باعث واکنش آلرژیک یا تحریک آن می شود. این واکنش پوستی می تواند به صورت بثورات همراه با سوزش، گز گز، خارش یا تاول به نواحی دیگر بدن گسترش پیدا کند.
3. درماتیت دیشیدروتیک
در این درماتیت، پوست نمی تواند از خودش محافظت کند، این عارضه به خارش و خشکی پوست منجر شده و اغلب با تاول های کوچک همراه است که روی دست و پا ظاهر می شوند.
4. درماتیت سبوره ای
این نوع درماتیت که در نوزادان به نام بیماری کلاه گهواره نیز شناخته شده اغلب در پوست سر دیده می شود، اگرچه ممکن است در صورت و سینه نیز ظاهر شود. این عارضه اغلب با لکه های پوسته پوسته، قرمزی پوست و شوره سر همراه است.
برخی انواع دیگر درماتیت عبارتند از :
- نورو درماتیت : این نوع درماتیت با لکه های خارش دار پوستی همراه است که اغلب در اثر استرس یا یک عامل محرک بروز می کنند
- درماتیت نومولار : این نوع درماتیت شامل زخم های بیضی شکل روی پوست است که معمولا بعد از آسیب دیدگی پوستی ایجاد می شوند
- درماتیت استاز : این نوع درماتیت شامل تغییرات پوستی است که به دلیل گردش خون ضعیف رخ می دهد
- درماتیت نگلکتا : نوعی بیماری پوستی است که از عدم رعایت نکات بهداشتی نشات می گیرد
علت درماتیت
علت درماتیت بسته به نوع آن متفاوت می باشد. بعضی انواع درماتیت مانند اگزمای دیشیدروتیک، نورو درماتیت و درماتیت نومولار ممکن است به دلایل ناشناخته ایجاد شوند.
علت درماتیت تماسی
درماتیت تماسی زمانی رخ می دهد که فرد در تماس مستقیم با یک ماده محرک یا حساسیت زا قرار داشته باشد. برخی از شایع ترین موادی که می توانند به واکنش های آلرژیک و درماتیت تماسی منجر شوند عبارتند از :
- مواد شوینده
- لوازم آرایشی
- نیکل
- پیچک سمی و بلوط
علت اگزما
اگزما در اثر ترکیبی از عوامل مختلف از جمله خشکی پوست، محیط زندگی و باکتری های موجود روی پوست ایجاد می شود. این بیماری اغلب ارثی است زیرا افراد مبتلا به آن سابقه خانوادگی اگزما، آلرژی یا آسم دارند.
علت درماتیت سبوره ای
درماتیت سبوره ای احتمالا به دلیل وجود نوعی قارچ در غدد چربی رخ می دهد که در بهار و زمستان بدتر می شود. به نظر می رسد این نوع درماتیت در برخی افراد ارثی است.
علت درماتیت استاز
این عارضه به دلیل کاهش گردش خون در بدن، معمولا در نواحی پایین ساق پا رخ می دهد.
عوامل محرک و خطر زای درماتیت
عوامل محرک می توانند ماده خاص، عوامل محیطی یا رخدادهای داخل بدن باشند که به واکنش های آلرژیک پوستی منجر می شوند.
برخی از رایج ترین محرک هایی که باعث شعله ور شدن علائم درماتیت می شوند عبارتند از :
- استرس
- تغییرات هورمونی
- محیط زندگی
- مواد تحریک کننده
به علاوه برخی عوامل خطر زا نیز وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به درماتیت را افزایش می دهند، از جمله :
- سن
- محیط زیست
- سابقه خانوادگی
- وضعیت سلامتی
- آلرژی
- آسم
برخی عوامل خطر زا خطر ابتلا به انواع خاصی از درماتیت را بیش از دیگران افزایش می دهند. به عنوان مثال شستن مکرر دست و خشکی پوست، روغن های محافظ پوست دست را از بین برده و تعادل PH پوست را تغییر می دهند، به همین دلیل کارکنان مراکز بهداشتی معمولا به درماتیت دست مبتلا هستند.
تشخیص درماتیت
پزشک برای تشخیص درماتیت معمولا معاینه فیزیکی انجام داده و در مورد سابقه پزشکی از فرد سوالاتی می پرسد. در برخی موارد متخصص پوست تنها با نگاه کردن به پوست نوع درماتیت را نیز تشخیص می دهد.
اگر پزشک به هر دلیل به آلرژی فرد به ماده خاص مشکوک باشد احتمالا تست پچ پوستی انجام خواهد داد.
در این تست پزشک مقادیر اندک از مواد مختلف را روی پوست قرار می دهد و بعد از چند روز واکنش پوست به آن ها را بررسی می کند، به این ترتیت مشخص می شود که آیا فرد به ماده خاصی حساسیت دارد یا خیر.
در برخی موارد ممکن است نیاز به نمونه برداری باشد که طی آن نمونه کوچکی از پوست آسیب دیده جدا شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شود. ممکن است آزمایش های دیگر نیز روی نمونه پوست انجام شود.
درمان درماتیت
درمان درماتیت به نوع، شدت علائم و علت بستگی دارد. پوست ممکن است بعد از 1 تا 3 هفته خود به خود درمان شود، در غیر این صورت احتمالا پزشک موارد زیر را توصیه خواهد کرد :
- داروهایی برای کاهش آلرژی و خارش، از جمله آنتی هیستامین هایی همچون دیفن هیدرامین
- فوتوتراپی یا قرار دادن مناطق آسیب دیده پوست در معرض مقدار کنترل شده نور
- پمادهای موضعی حاوی استروئید مانند هیدرو کورتیزون برای رفع خارش و التهاب
- کرم یا لوسیون برای درمان خشکی پوست
- حمام آرد جو دوسر برای رفع خارش
اگر به دلیل خراشیدگی شدید و ترک خوردن پوست، عفونت ایجاد شده باشد ممکن است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضد قارچ نیز باشد.
علاوه بر موارد ذکر شده، ممکن است اقدامات خانگی زیر به کنترل و تسکین علائم کمک کنند :
- استفاده از پارچه های خنک و مرطوب روی پوست برای کاهش خارش و ناراحتی مفید است
- برای کاهش علائم می توان جوش شیرین به آب خنک حمام اضافه کرد
- اگر پوست ترک خورده است بهتر است برای جلوگیری از تحریک یا عفونت، زخم پانسمان شود
- شرایط استرس زا گاهی باعث شعله ور شدن علائم می شوند، در این مواقع می توان از درمان های جایگزین مانند طب سوزنی، ماساژ و یوگا برای کاهش استرس استفاده کرد
- تغییرات در رژیم غذایی مانند حذف غذاهای حساسیت زا در مدیریت علائم اگزما به فرد کمک می کنند. در برخی موارد مصرف مکمل های غذایی مانند ویتامین D و پروبیوتیک ها نیز می تواند کمک کننده باشد
پیشگیری از درماتیت
تنها راه پیشگیری از بروز واکنش های آلرژیک، عدم تماس با مواد حساسیت زا یا مواد تحریک کننده بثورات می باشد که از جمله آن ها می توان به پیچک سمی اشاره کرد.
با این حال برخی انواع درماتیت مانند اگزما، همیشه قابل پیشگیری نیستند بلکه بهترین گزینه در مورد آن ها جلوگیری از شعله ور شدن علائم با روش های زیر می باشد :
- از خارش ناحیه آسیب دیده خودداری کنید، خراشیدن می تواند زخم ها را باز کرده و باکتری ها را به نواحی دیگر بدن منتقل کند
- برای جلوگیری از خشکی پوست، حمام های خود را کوتاه تر کرده و از صابون های ملایم و استحمام در آب گرم به جای آب داغ بهره ببرید. اکثر افراد با مرطوب کردن مکرر پوست (به خصوص بعد از دوش گرفتن) تسکین پیدا می کنند
- از مرطوب کننده های آب رسان بعد از شستن دست و مرطوب کننده های چرب برای پوست های بسیار خشک استفاده کنید
چشم انداز درماتیت
درماتیت در اکثر موارد بیماری جدی محسوب نمی شود. همچنین اگرچه خراش شدید یا مکرر می تواند باعث باز شدن زخم ها و عفونت شود اما این عفونت به ندرت خطرناک و کشنده می باشد.
خوشبختانه با درمان می توان از شعله ور شدن احتمالی علائم جلوگیری و آن را کنترل کرد.
منبع: healthline
