خونریزی دستگاه گوارش (به انگلیسی: Gastrointestinal bleeding) یا خونریزی گوارشی عارضه ای است که در آن نقطه ای از دستگاه گوارش دچار خونریزی شود.
این خونریزی ممکن است در هر نقطه از دستگاه گوارش از گلو گرفته تا راست روده رخ دهد و مانند خونریزی ناشی از هموروئید ناچیز یا گاهی قابل توجه باشد.
در ادامه قصد داریم درباره خونریزی گوارشی و علل و علائم آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
خونریزی گوارشی چیست؟
خونریزی گوارشی نوعی خونریزی است که به دلایل مختلف از جمله آسیب، عفونت یا التهاب در نقطه ای از دستگاه گوارش رخ می دهد.
این خونریزی ممکن است به طور ناگهانی ایجاد شده و فرد به دنبال آن خون زیادی از دست بدهد یا به تدریج و دوره ای رخ دهد به طوری که فرد متوجه خونریزی نشود.
لازم به ذکر است خونریزی ناگهانی و شدید در لحظه خطرناک تر است، اگرچه هر دو نوع خونریزی ممکن است نشانه یک وضعیت پزشکی جدی باشند.
انواع خونریزی گوارشی
پزشکان معمولا بین خونریزی دستگاه گوارش فوقانی و تحتانی تمایز قائل می شوند که به صورت زیر تعریف می شوند :
خونریزی دستگاه گوارش فوقانی زمانی رخ می دهد که فرد از بخش فوقانی دستگاه گوارش، یعنی در هر نقطه ای از بالای رباط ترایتز که اولین قسمت روده کوچک است دچار خونریزی شود.
این در حالی است که خونریزی دستگاه گوارش تحتانی در قسمت پایینی دستگاه گوارش از جمله روده و راست روده اتفاق می افتد.
علائم خونریزی گوارشی
افراد مبتلا به خونریزی دستگاه گوارش فوقانی ممکن است علائم زیر را تجربه کنند :
- خونریزی از گلو
- خون در خلط
- خون در استفراغ
- خون قرمز تیره یا روشن در مدفوع
- مدفوع بسیار تیره و بدبو
در صورتی که والدین متوجه شوند مدفوع نوزاد به طور ناگهانی سیاه یا قیری شده لازم است فورا به پزشک مراجعه کنند زیرا این مسئله ممکن است به معنای خونریزی دستگاه گوارش فوقانی باشد.
علائم خونریزی دستگاه گوارش تحتانی نیز می تواند شامل موارد زیر باشد :
- مشاهده خون روی دستمال توالت یا دستمال مرطوب نوزاد بعد از پاک کردن
- خونریزی از مقعد
- خون قرمز در مدفوع
خونریزی جدی و قابل توجه به خصوص در دستگاه گوارش فوقانی ممکن است علائم دیگری نیز ایجاد کند، از جمله :
- ادرار کم یا عدم وجود ادرار
- افت فشار خون
- گیجی
- حالت تهوع شدید
- از دست دادن هوشیاری
- ضربان قلب سریع
لازم به ذکر است کودکان ممکن است تغییراتی در رفتار خود نشان دهند، بسیار بی حال شوند، بیش از حد معمول گریه کنند یا برای هوشیار و بیدار ماندن تلاش کنند.
آیا خونریزی گوارشی جدی است؟
خونریزی دستگاه گوارش همیشه نگران کننده نیست. به عنوان مثال هموروئید خونریزی شونده ممکن است خود به خود یا با استفاده از درمان های خانگی ساده مانند حمام آب گرم یا پمادهای بدون نسخه برطرف شود.
در صورتی که اگر فرد غذا یا ماده ای ببلعد که به بافت پوششی گلو آسیب برساند ممکن است دچار خونریزی گلو شود اما این مسئله می تواند نشانه یک بیماری زمینه ای نیز باشد.
به طور کلی توصیه می شود درباره هر گونه خونریزی گوارشی به جای خود درمانی با پزشک مشورت کنید زیرا برخی انواع خونریزی دستگاه گوارش تهدید کننده زندگی بوده و نیاز به درمان فوری دارند.
لازم به ذکر است خونریزی های دستگاه گوارش فوقانی خطرناک تر از خونریزی های بخش تحتانی دستگاه گوارش هستند.
به علاوه خونریزی ناگهانی ممکن است علائم شوک مانند تغییرات فشار خون یا تسریع نبض ایجاد کند. افرادی که علائم خونریزی دستگاه گوارش فوقانی یا شوک را تجربه کرده اند نیاز به درمان فوری پزشکی دارند.
علت خونریزی گوارشی
برخی بیماری ها ممکن است به خونریزی دستگاه گوارش منجر شوند.
علت خونریزی دستگاه گوارش فوقانی
از جمله علل بالقوه خونریزی دستگاه گوارش فوقانی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
1. خونریزی زخم معده
زخم معده ممکن است به دلیل عفونت هلیکو باکتر پیلوری یا استفاده بیش از حد از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی رخ دهد و می تواند با احساس سوزش در معده نیز همراه باشد.
برای درمان این وضعیت ممکن است دارو تجویز شود.
2. واریس
واریس گوارشی به عروق خونی بزرگ شده در دستگاه گوارش فوقانی (معمولا در مری یا لوله غذا) گفته می شود که می تواند به دلیل سیروز یا یک بیماری جدی کبدی رخ دهد.
پزشک خونریزی ناشی از واریس را با استفاده از نوارهای الاستیک متوقف کند.
3. ضایعات
ضایعاتی همچون تومورهای خوش خیم یا سرطانی در دستگاه گوارش نیز ممکن است باعث خونریزی شوند.
برخی افراد علاوه بر خونریزی، علائم دیگری مانند مشکل در بلع نیز تجربه می کنند اما همه ضایعات باعث ایجاد این علائم نمی شوند. ممکن است برای برداشتن ضایعه نیاز به عمل جراحی باشد.
4. ازوفاژیت
ازوفاژیت از عوارض بیماری رفلاکس معده به مری است که باعث ضعیف شدن اسفنکتر تحتانی مری می شود.
افراد مبتلا به ازوفاژیت ممکن است به طور مکرر دچار سوزش سر دل شوند و درمان این وضعیت شامل دارو درمانی برای کاهش سطح اسید معده می باشد.
5. جراحت یا پارگی
پارگی و آسیب دیدگی در دستگاه گوارش می تواند به دلیل ضربه یا استفراغ شدید رخ دهد. این وضعیت ممکن است خود به خود بهبود پیدا کند یا برای درمان نیاز به قرار دادن باند یا گیره داشته باشد.
6. عمل جراحی
عمل جراحی اخیر می تواند خطر بروز عفونت را افزایش داده یا به دستگاه گوارش آسیب بزند. پزشکان ممکن است از تزریق یا لوله های حرارتی برای توقف هر گونه خونریزی استفاده کنند.
برخی انواع خونریزی های دستگاه گوارش فوقانی می توانند باعث خونریزی جدی شوند که ممکن است زندگی فرد را تهدید کند و از جمله آن ها می توان به پارگی ورید مری اشاره کرد.
علت خونریزی دستگاه گوارش تحتانی
برخی علل بالقوه خونریزی در دستگاه گوارش تحتانی عبارتند از :
1. دیورتیکولیت
دیورتیکول به بیرون زدگی کیسه مانند داخل روده بزرگ گفته می شود و دیورتیکولیت زمانی اتفاق می افتد که یکی از این کیسه ها ملتهب شود که با درد شکم، تب و اسهال همراه می باشد.
تغییر در رژیم غذایی و مصرف آنتی بیوتیک ها ممکن است به درمان دیورتیکولیت کمک کند. درمان همچنین ممکن است شامل استراحت دادن روده باشد، به این معنا که فرد هیچ غذا یا نوشیدنی را از طریق دهان مصرف نکند تا زمانی که وضعیت او بهبود یابد.
2. هموروئید
هموروئید یک رگ خونی متورم در راست روده است. فردی که دچار این وضعیت است زمانی که مقعد را پاک می کند ممکن است دچار خونریزی شود که گاهی بعد از یبوست نیز رخ می دهد.
گزینه های درمانی هموروئید شامل تغییر در رژیم غذایی، نشستن در وان حمام و پمادهای موضعی است.
3. یبوست
فشار ناشی از یبوست ممکن است به هموروئید منجر شود که می تواند خونریزی جزئی از راست روده را به همراه داشته باشد.
لازم به ذکر است افزایش مصرف فیبر، ورزش منظم و نوشیدن آب فراوان به درمان یبوست کمک خواهد کرد.
4. پولیپ روده بزرگ
پولیپ روده بزرگ نوعی ضایعه بافتی داخل روده بزرگ و راست روده است که ممکن است به مرور زمان سرطانی شود.
برداشتن پولیپ های روده بزرگ می تواند از تبدیل آن ها به سرطان روده بزرگ جلوگیری کند.
5. کولیت زخمی
کولیت می تواند باعث ایجاد زخم در روده بزرگ شود که به نوبه خود ممکن است به خونریزی و گاهی اوقات درد منجر شود.
برخی داروها ممکن است به کاهش التهاب در روده بزرگ و درمان کولیت کمک کنند.
6. بیماری التهابی روده
افراد مبتلا به بیماری التهابی روده ممکن است طیف وسیعی از علائم روده را تجربه کنند که از جمله آن ها می توان به اسهال مکرر یا یبوست اشاره کرد.
دارو درمانی و تغییر در سبک زندگی ممکن است به درمان این وضعیت کمک کند.
7. شقاق مقعد و سایر آسیب های مقعدی
پارگی یا آسیب دیدگی به مقعد می تواند باعث بروز خونریزی یا درد شود که گاهی به طور ناگهانی رخ داده یا به مرور زمان تشدید می شود.
پزشکان ممکن است مصرف مکمل های فیبر و حمام گرم را برای کمک به درمان شقاق توصیه کنند.
8. سرطان
اگرچه هیچ علامت خاصی وجود ندارد که سرطان را از سایر بیماری ها متمایز کند اما در برخی افراد اولین علامتی که ظاهر می شود خونریزی است.
ممکن است فرد برای برداشتن توده های سرطانی یا بخشی از کولون به جراحی نیاز داشته باشد.
9. استفاده اخیر از تکنیک های درمانی
استفاده از تکنیک هایی همچون بیوپسی و کولونوسکوپی ممکن است باعث خونریزی خون روشن از مقعد شود.
اگر شخصی خونریزی دائمی داشته باشد باید به پزشک مراجعه کند.
10. عفونت دستگاه گوارش
عفونت های سالمونلا و ای کولای می توانند به اسهال منجر شوند که ممکن است خونریزی نیز به دنبال داشته باشد.
چنین عفونت هایی گاهی خود به خود درمان و در برخی موارد نیاز به مصرف آنتی بیوتیک دارند.
عوامل خطر زای خونریزی گوارشی
همه افراد ممکن است دچار خونریزی گوارشی شوند، به خصوص اگر مشکلات گوارشی دیگری مانند کولیت یا زخم معده داشته باشند.
برخی عوامل خطر زای خونریزی دستگاه گوارش عبارتند از :
- داروهای ضد انعقادی : گروهی از داروها که باعث رقیق شدن خون شده و احتمال خونریزی را افزایش می دهند
- استفاده بیش از حد از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
- استفراغ مکرر به خصوص ناشی از اختلالات خوردن
- سوء مصرف الکل
- عمل جراحی یا آسیب دیدگی اخیر
عواملی که ممکن است خطر بروز عوارض ناشی از خونریزی گوارشی را افزایش دهند عبارتند از :
- سن بالا
- خونریزی قابل توجه
- علائم حیاتی غیر طبیعی
- خونریزی دائمی
سبک زندگی نیز می تواند در بروز خونریزی دستگاه گوارش نقش داشته باشد. به عنوان مثال نوشیدن الکل و سیگار کشیدن میزان اسید معده و احتمال خونریزی در دستگاه گوارش را افزایش می دهد.
علاوه بر این افرادی که دچار این وضعیت هستند ممکن است لازم باشد از مصرف غذاهای خاص مانند غذاهای اسیدی، تند یا چرب اجتناب کنند.
عوارض خونریزی گوارشی
در صورتی که فرد دچار خونریزی در دستگاه گوارش شود معمولا نیاز است در بیمارستان بستری شود تا پزشک بتواند وضعیت او را کنترل کند. در این شرایط احتمالا نیاز به دریافت سرم، اکسیژن مکمل یا دارو می باشد.
برخی عوارض احتمالی خونریزی دستگاه گوارشی عبارتند از :
- سرطان که در صورت عدم درمان پیشرفت می کند
- از دست دادن جدی خون که ممکن است تهدید کننده زندگی باشد
- حمله قلبی و سایر علائم مربوط به مشکلات قلبی
- عفونت
- شوک
چه زمانی با پزشک مشورت شود؟
در صورت مشاهده هر گونه علائم خونریزی دستگاه گوارش لازم است فرد به پزشک مراجعه کند.
در موارد زیر نیاز به تماس با اورژانس می باشد :
- فرد علائم دیگری همچون ضربان قلب سریع، تب یا گیجی تجربه کند
- علائم دیگری از خونریزی دستگاه گوارش فوقانی مانند استفراغ خونی یا مدفوع تیره داشته باشد
- مقدار زیادی خون از دست داده باشد مثلا از طریق خونریزی دائمی روده یا دهان
- نوزاد علائم خونریزی گوارشی داشته باشد
منبع: medicalnewstoday
