گاستریت و دئودنیت (به انگلیسی: Gastritis/Duodenitis) از بیماری های گوارشی هستند که ناحیه معده و دوازده را درگیر می کنند.
هر دو بیماری در مردان و زنان و در هر سنی رخ می دهند و ممکن است حاد یا مزمن باشند.
در ادامه قصد داریم درباره گاستریت / دئودنیت و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
گاستریت / دئودنیت چیست؟
گاستریت به التهاب پوشش معده گفته می شود و دئودنیت شامل التهاب دوازدهه (اثنی عشر) است. دوازدهه اولین قسمت روده کوچک می باشد که درست زیر معده قرار دارد.
لازم به ذکر است گاستریت و دئودنیت علل و درمان های یکسان دارند و به دو صورت حاد و مزمن رخ می دهند.
موارد حاد به طور ناگهانی ایجاد شده و برای مدت کوتاهی ادامه پیدا می کنند، در حالی که موارد مزمن ممکن است به آرامی پیشرفت کرده و ماه ها یا سال ها ادامه داشته باشند.
این بیماری ها اغلب قابل درمان هستند و معمولا عوارض طولانی مدت ایجاد نمی کنند.
علت گاستریت / دئودنیت
شایع ترین علت گاستریت و دئودنیت نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری (اچ پیلوری) است و زمانی که تعداد زیادی باکتری اچ پیلوری به معده یا روده کوچک حمله کنند می توانند باعث التهاب شوند.
عفونت هلیکوباکتر پیلوری ممکن است از فردی به فرد دیگر سرایت کند اما نحوه دقیق انتقال آن مشخص نیست. اعتقاد بر این است که این باکتری از طریق غذا و آب آلوده منتقل می شود.
این عفونت در کشورهای در حال توسعه کمتر شایع و در کشورهای در حال توسعه بیشتر شایع است. به طوری که گفته شده در برخی کشورهای در حال توسعه تا 80 درصد مردم به این باکتری دچار هستند.
سایر علل شایع گاستریت و دئودنیت شامل استفاده طولانی مدت از برخی داروها مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن یا نوشیدن الکل زیاد است.
علل کمتر شایع عبارتند از :
- بیماری کرون
- یک وضعیت خود ایمنی که به گاستریت آتروفیک منجر می شود
- بیماری سلیاک
- رفلاکس صفرا
- ترکیبی از برخی عفونت های ویروسی مانند هرپس سیمپلکس و سیستم ایمنی ضعیف
- آسیب ضربه ای به معده یا روده کوچک
- استفاده از یک دستگاه تنفسی
- استرس شدید ناشی از عمل جراحی مهم، ضربه شدید به بدن یا شوک
- خوردن مواد تند یا سموم
- سیگار کشیدن
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
گاستریت / دئودنیت و بیماری التهابی روده
بیماری التهابی روده شامل التهاب مزمن بخشی یا تمام دستگاه گوارش می باشد که علت دقیق آن ناشناخته است اما پزشکان معتقد هستند ممکن است نتیجه یک اختلال ایمنی باشد. به نظر می رسد ترکیبی از عوامل محیطی و ساختار ژنتیکی فرد نیز در این امر نقش داشته باشد.
نمونه هایی از بیماری التهابی روده شامل کولیت زخمی و بیماری کرون است. بیماری کرون ممکن است هر بخش از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد. این عارضه اغلب فراتر از پوشش روده بوده و به بافت های دیگر گسترش می یابد.
گفته شده افراد مبتلا به بیماری التهابی روده نسبت به افرادی که به این بیماری مبتلا نیستند بیشتر احتمال دارد به نوعی گاستریت یا دئودنیت که توسط هلیکوباکتر پیلوری ایجاد نشده مبتلا شوند.
علائم گاستریت / دئودنیت
گاستریت و دئودنیت همیشه علامت دار نیستند اما در صورت بروز علائم ممکن است موارد زیر ظاهر شود :
- حالت تهوع
- استفراغ
- سوزش یا گرفتگی معده
- درد معده که به پشت سرایت می کند
- سوء هاضمه
- احساس سیری طی مدت کوتاهی بعد از شروع غذا خوردن
در برخی موارد مدفوع سیاه رنگ به نظر می رسد و استفراغ ممکن است شبیه تفاله قهوه استفاده شده باشد که می تواند نشان دهنده خونریزی داخلی باشد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم لازم است فورا با پزشک تماس بگیرید.
تشخیص گاستریت / دئودنیت
پزشک ممکن است از آزمایش های مختلف برای تشخیص گاستریت و دئودنیت استفاده کند.
عفونت هلیکوباکتر پیلوری معمولا از طریق آزمایش خون، مدفوع یا تست تنفس قابل تشخیص است. برای آزمایش تنفس از فرد می خواهند ماده ای میل کرده و سپس در کیسه ای نفس بکشد. در صورتی که فرد به هلیکوباکتر پیلوری آلوده باشد پزشک می تواند گاز دی اکسید کربن اضافی را در تنفس او تشخیص دهد.
پزشک همچنین ممکن است آندوسکوپی همراه با بیوپسی انجام دهد. در این تکنیک یک دوربین کوچک متصل به یک لوله بلند، نازک و انعطاف پذیر به سمت پایین گلو هدایت می شود تا معده و روده کوچک را بررسی کند.
این آزمایش به پزشک امکان می دهد تا التهاب، خونریزی و هر گونه بافت غیر طبیعی را شناسایی کرده و در صورت نیاز از ناحیه نمونه برداری انجام دهد.
درمان گاستریت / دئودنیت
نوع درمان توصیه شده و زمان بهبودی گاستریت / دئودنیت به علت بیماری بستگی دارد اما این دو اغلب بدون عوارض خاصی برطرف می شوند، به خصوص زمانی که به دلیل مصرف برخی داروها یا سبک زندگی رخ داده باشند.
آنتی بیوتیک ها
اگر علت بروز گاستریت / دئودنیت عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشد، برای درمان از آنتی بیوتیک یا ترکیبی از داروها استفاده می شود. به احتمال زیاد لازم است فرد به مدت دو هفته یا بیشتر آنتی بیوتیک مصرف کند.
کاهنده اسید
کاهش تولید اسید در معده گام مهمی در درمان گاستریت / دئودنیت محسوب می شود. برای این منظور ممکن است مسدود کننده های اسید بدون نسخه که برای کاهش میزان اسید آزاد شده در دستگاه گوارش استفاده می شوند توصیه شود.
از جمله این داروها می توان به سایمتیدین و فاموتیدین اشاره کرد.
مهار کننده‌های پمپ پروتون که سلول های تولید کننده اسید را مسدود می کنند نیز اغلب برای درمان این بیماری ها مورد نیاز هستند که احتمالا باید به مدت طولانی مصرف شوند.
برخی از این داروها عبارتند از :
- اسموپرازول
- لانزوپرازول
- امپرازول
آنتی اسیدها
پزشک ممکن است برای تسکین موقت علائم، داروهای آنتی اسید معده توصیه کند که اسید معده را خنثی کرده و به تسکین درد کمک می کنند. این داروها بدون نسخه هستند و نیازی به تجویز پزشک ندارند.
برخی داروهای آنتی اسید عبارتند از :
- کربنات کلسیم
- هیدروکسید منیزیم
- کربنات کلسیم و هیدروکسید منیزیم
آنتی اسیدها می توانند از جذب سایر داروها توسط بدن جلوگیری کنند، به همین دلیل توصیه می شود برای جلوگیری از این مسئله حداقل یک ساعت قبل از سایر داروها مصرف شوند.
به علاوه مصرف این داروها بهتر است هر از گاه باشد و اگر بیش از 2 بار در هفته به مدت بیش از 2 هفته علائم سوزش سر دل، سوء هاضمه یا ورم معده وجود داشته باشد لازم است به پزشک مراجعه شود.
تغییرات سبک زندگی
لازم به ذکر است سیگار کشیدن، مصرف منظم الکل و مصرف داروهایی مانند آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می توانند التهاب مسیر گوارشی را افزایش دهند. سیگار و مصرف زیاد الکل احتمال ابتلا به سرطان معده را نیز افزایش می دهد. بنابراین توصیه می شود افراد آن ها را به طور کامل ترک کنند.
در مواردی که علت گاستریت / دئودنیت، مصرف برخی داروها باشد احتمالا قطع مصرف مسکن هایی مانند آسپرین، ناپروکسن و ایبوپروفن ضروری می باشد.
ناگفته نماند اگر فرد به بیماری سلیاک مبتلا باشد لازم است گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
اگر علائم طی 2 هفته بعد از شروع درمان از بین نرود یا موارد زیر بروز کند لازم است به پزشک مراجعه شود :
- تب 38 درجه سانتی گراد یا بالاتر
- استفراغ شبیه تفاله قهوه
- مدفوع سیاه یا قیری
- درد شدید شکم
گاستریت / دئودنیت در صورت عدم درمان ممکن است مزمن شده و به زخم معده و خونریزی معده منجر شوند. در برخی موارد التهاب مزمن پوشش معده می تواند سلول ها را در طول زمان تغییر داده و خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.
اگر علائم گاستریت / دئودنیت بیش از 2 بار در هفته رخ دهد لازم است با پزشک مشورت شود.
منبع: healthline
