انسداد صفراوی (به انگلیسی: Biliary Obstruction) نوعی عارضه گوارشی است که به دلیل مسدود شدن مجاری صفراوی رخ داده و در صورت عدم درمان می تواند به عوارضی همچون عفونت شدید منجر شود.
این بیماری انواع گوناگون دارد و اندام های مختلف ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند. علائم نیز با توجه به علت ایجاد کننده می تواند متفاوت باشد.
در ادامه قصد داریم درباره انسداد صفراوی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
انسداد صفراوی چیست؟
مجاری صفراوی مسیری است که ماده ای به نام صفرا را از کبد و کیسه صفرا و از طریق پانکراس به دوازدهه منتقل می کند که بخشی از روده کوچک می باشد.
صفرا مایعی به رنگ سبز تیره یا قهوه ای مایل به زرد می باشد که توسط کبد به منظور هضم چربی ها ترشح می شود و بعد از خوردن غذا، کیسه صفرا این مایع را برای کمک به هضم و جذب چربی ها آزاد می کند، این مایع در پاک سازی کبد نیز نقش دارد.
بدن انسان چند نوع مجرای صفراوی دارد که انسداد هر یک از آن ها به نام انسداد صفراوی شناخته شده است. این عارضه در بسیاری از موارد با موفقیت درمان می شود اما عدم درمان آن در طولانی مدت می تواند به بیماری های کبدی کشنده منجر شود.
انواع مجرای صفراوی
بدن انسان دارای چند نوع مجرای صفراوی می باشد که دو نوع آن ها در کبد قرار گرفته و عبارتند از :
- مجاری داخل کبدی : این مجاری سیستمی از لوله های کوچک تر در کبد است که صفرا را به مجاری خارج کبدی منتقل می کند
- مجاری خارج کبدی : این مجاری دارای دو بخش است که یکی از سمت راست و دیگری از سمت چپ کبد شروع شده، با پایین آمدن در کبد به هم می رسند و مجاری کبدی مشترکی را تشکیل می دهند که مستقیما به سمت روده کوچک حرکت می کند
به علاوه مجرای صفراوی یا مجرای کیسه صفرا نیز به مجرای کبدی مشترک می رسد. مجرای صفراوی از این نقطه به بعد به نام مجرای صفراوی مشترک یا کلدوکوس شناخته می شود. این مجرا از پانکراس عبور کرده و در روده کوچک تخلیه می شود.
علت انسداد صفراوی
اندام های مختلف ممکن است در بروز انسداد صفراوی نقش داشته باشند، از جمله :
- مجاری صفراوی
- کبد
- کیسه صفرا
- پانکراس
- روده کوچک
برخی از شایع ترین علل انسداد صفراوی نیز عبارتند از :
- سنگ های صفراوی که شایع ترین علت این مسئله هستند
- التهاب مجاری صفراوی
- ضربه یا آسیب
- تنگی صفراوی که به باریک شدن غیر طبیعی مجرا گفته می شود
- کیست
- بزرگ شدن غدد لنفاوی
- بیماری پانکراتیت
- آسیب مربوط به عمل جراحی کیسه صفرا یا کبد
- تومورهایی که به کبد، کیسه صفرا، پانکراس یا مجاری صفراوی گسترش پیدا کرده اند
- عفونت از جمله هپاتیت
- انگل ها
- سیروز یا اسکار کبدی
- آسیب شدید کبدی
- کیست کلدوکال که هنگام تولد در نوزادان وجود دارد
عوامل خطر زای انسداد صفراوی
عوامل خطر زای انسداد صفراوی معمولا به علت انسداد بستگی دارد. به طور کلی این عارضه در اکثر موارد به دنبال سنگ کیسه صفرا رخ می دهد و در زنان بیشتر از مردان دیده می شود.
سایر عوامل خطر زا عبارتند از :
- سابقه سنگ کیسه صفرا
- پانکراتیت مزمن
- سرطان پانکراس
- آسیب به سمت راست شکم
- چاقی
- کاهش سریع وزن
- اختلالات مربوط به تجزیه گلبول های قرمز خون مانند کم خونی سلول داسی شکل
علائم انسداد صفراوی
علائم انسداد صفراوی معمولا به علت انسداد بستگی دارد و افرادی که دچار انسداد صفراوی می شوند اغلب علائم زیر را تجربه می کنند :
- مدفوع رنگ روشن
- ادرار تیره
- زردی
- خارش
- درد در سمت راست بالای شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن
- تب
تشخیص انسداد صفراوی
پزشک برای تشخیص انسداد صفراوی ممکن است از آزمایش های مختلف استفاده کند که معمولا به علت انسداد بستگی دارد. برخی از این آزمایش ها عبارتند از :
1. آزمایش خون
آزمایش خون شامل شمارش کامل خون و آزمایش عملکرد کبد است. از این آزمایش معمولا برای رد ابتلا به برخی بیماری های خاص استفاده می شود، از جمله :
- کله سیستیت یا التهاب کیسه صفرا
- کلانژیت یا التهاب مجرای صفراوی مشترک
- افزایش سطح بیلی روبین کونژوگه که ماده زائد در کبد است
- افزایش سطح آنزیم های کبدی
- افزایش سطح آلکالین فسفاتاز
هر یک از این موارد ممکن است نشانه کاهش جریان صفرا و انسداد صفراوی باشد.
2. سونوگرافی
سونوگرافی معمولا اولین آزمایشی است که روی افراد مشکوک به انسداد صفراوی انجام می شود و به پزشک امکان می دهد سنگ صفرا را به راحتی بررسی کند.
3. اسکن رادیونوکلئید صفراوی
در این نوع اسکن از مواد رادیواکتیو برای به دست آوردن اطلاعات مهم در مورد کیسه صفرا و انسداد احتمالی آن استفاده می شود.
4. کولانژیوگرافی
این تکنیک در واقع شامل استفاده از اشعه ایکس برای تصویر برداری از مجاری صفراوی است.
5. ام آر آی
در این نوع اسکن تصاویر با جزئیات کافی از کبد، کیسه صفرا، پانکراس و مجاری صفراوی فراهم می شود.
6. تکنیک MRCP
از این روش برای تشخیص انسداد صفراوی و بیماری پانکراس استفاده می شود.
7. تکنیک ERCP
در این روش از آندوسکوپ و اشعه ایکس برای تشخیص و درمان انسداد صفراوی استفاده می شود. این تکنیک بسیار مفید است و به پزشک امکان می دهد مجاری صفراوی را مشاهده کرده و از اطلاعات به دست آمده برای برداشتن سنگ، در صورت لزوم نمونه برداری و درمان استفاده کند.
درمان انسداد صفراوی
هدف از درمان انسداد صفراوی، رفع علت اصلی و برطرف کردن انسداد می باشد و ممکن است تکنیک های زیر برای این منظور استفاده شود :
- کوله سیستکتومی : این تکنیک شامل برداشتن کیسه صفرا در صورت وجود سنگ صفرا می باشد
- تکنیک ERCP : در این تکنیک سنگ های کوچک از مجرای صفراوی مشترک برداشته شده یا برای برگرداندن جریان صفرا از استنت استفاده می شود. این روش اغلب در مواردی استفاده می شود که علت انسداد وجود تومور باشد
عوارض انسداد صفراوی
انسداد صفراوی در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد. عوارض احتمالی که در صورت عدم درمان این عارضه ممکن است رخ دهد عبارتند از :
- تجمع خطرناک بیلی روبین
- عفونت ها
- سپسیس
- بیماری مزمن کبدی
- سیروز صفراوی
توصیه می شود در صورت بروز زردی یا مشاهده تغییر مدفوع یا ادرار با پزشک تماس گرفته شود.
پیشگیری از انسداد صفراوی
برخی اقداماتی که می توان برای کاهش احتمال ابتلا به انسداد صفراوی انجام داد عبارتند از :
- افزایش مقدار فیبر در رژیم غذایی
- کاهش قند و چربی های اشباع شده در رژیم غذایی، این موارد می توانند باعث ایجاد سنگ صفرا شوند
- در صورت اضافه وزن، به مرور وزن را به محدوده سالم برسانید
منبع: healthline
