کلانژیت (به انگلیسی: Cholangitis) نوعی التهاب در مجرای صفراوی و از بیماری های کبدی است که در دو نوع اصلی حاد و مزمن رخ می دهد و علائم آن به نوع بیماری و مدت زمان ابتلا بستگی دارد.
علائم و نشانه های کلانژیت در افراد مختلف متفاوت است و در برخی موارد علت آن مشخص نمی باشد، به همین دلیل نمی توان همواره از بروز آن پیشگیری کرد.
در ادامه قصد داریم درباره کلانژیت و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
کلانژیت چیست؟
کلانژیت نوعی بیماری کبدی است که به دلیل التهاب در مجرای صفراوی رخ داده و می تواند به شکل های مختلف از جمله کلانژیت صفراوی اولیه، کلانژیت اسکلروزان اولیه، کلانژیت ثانویه و کلانژیت ایمنی ظاهر شود.
مجاری صفراوی صفرا را از کبد و کیسه صفرا به روده کوچک منتقل می کند. این ماده سبز رنگ تا قهوه ای مایل به زرد به بدن در هضم و جذب چربی ها کمک می کند و در پاک سازی مواد زائد از کبد نقش دارد.
زمانی که مجاری صفراوی ملتهب یا مسدود می شود صفرا ممکن است به کبد برگردد و به آسیب کبدی و سایر مشکلات منجر می شود. برخی انواع کلانژیت خفیف بوده، در حالی که انواع دیگر ممکن است جدی و تهدید کننده زندگی باشند.
به طور کلی دو نوع اصلی کلانژیت وجود دارد که عبارتند از :
- کلانژیت مزمن : نوعی که با گذشت زمان به تدریج رخ می دهد و علائم آن طی 5 تا 20 سال ایجاد می شود
- کلانژیت حاد : نوعی که ناگهانی اتفاق می افتد و علائم آن می تواند در مدت زمان کوتاهی ایجاد شود
علائم کلانژیت
علائم کلانژیت به نوع و مدت زمان ابتلا بستگی دارد و افراد مبتلا به این عارضه ممکن است علائم و نشانه های کمی متفاوت از هم داشته باشند. گفته شده بیش از نیمی افراد مبتلا به کلانژیت مزمن هیچ علامتی تجربه نمی کنند.
برخلی علائم اولیه کلانژیت مزمن عبارتند از :
- خستگی
- خارش پوست
- خشکی پوست
- دهان خشک
افرادی که مدت زمان طولانی به کلانژیت مزمن مبتلا شده اند ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند :
- درد در سمت راست فوقانی بدن
- تعریق شبانه
- ورم بخش پایین و مچ پا
- تیره شدن پوست (افزایش رنگ دانه)
- درد عضلانی
- درد استخوان یا مفاصل
- نفخ (مایعات در ناحیه معده)
- رسوب چربی در پوست اطراف چشم و پلک
- رسوب چربی در آرنج، زانو، کف دست و کف پا
- اسهال یا مدفوع چرب
- مدفوع به رنگ خاک رس
- کاهش وزن
- تغییرات خلق و خو و مشکلات حافظه
اگر فرد به کلانژیت حاد مبتلا باشد ممکن است علائم دیگری نیز مشاهده کند، این علائم ناگهانی عبارتند از :
- تب بالا بیش از 24 ساعت
- لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد پشت
- درد در تیغه های شانه
- درد یا گرفتگی در سمت راست فوقانی بدن
- درد شدید یا مبهم در وسط معده
- فشار خون پایین
- گیجی
- زرد شدن پوست و چشم
پزشک ممکن است نشانه هایی از کلانژیت در سایر بخش های مشاهده کند، از جمله :
- کبد متورم یا بزرگ شده
- طحال متورم یا بزرگ شده
- کلسترول بالا
- کم کاری غده تیروئید
- استخوان های ضعیف و شکننده (پوکی استخوان)
علت کلانژیت
کلانژیت ممکن است به علل مختلف رخ دهد، گاهی نیز علت بروز این عارضه مشخص نمی باشد.
کلانژیت مزمن می تواند یک عارضه خود ایمنی باشد که طی آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به مجاری صفراوی حمله کرده و باعث بروز التهاب می شود. با گذشت زمان این التهاب باعث ایجاد اسکار یا ضایعه ای از بافت سخت در مجاری صفراوی می شود که مجاری را سفت و باریک کرده و به انسداد مجاری کوچک تر منجر می شود.
برخی علل کلانژیت حاد عبارتند از :
- عفونت باکتریایی
- سنگ کیسه صفرا
- انسداد
- تومور
برخی علل محیطی هر دو نوع کلانژیت عبارتند از :
- عفونت (باکتری، ویروس، قارچ یا انگل)
- سیگار کشیدن
- مواد شیمیایی
عوامل خطر زایی که ممکن است احتمال ابتلا به کلانژیت را افزایش دهند عبارتند از :
- جنسیت زن : کلانژیت مزمن در زنان شایع تر است
- سن : این عارضه معمولا در بزرگسالان بین 30 تا 60 سال رخ می دهد
- ژنتیک : کلانژیت ممکن است در اعضای یک خانواده رخ دهد
- محل زندگی : این عارضه در مناطقی همچون آمریکای شمالی و شمال اروپا شایع تر است
تشخیص کلانژیت
پزشک می تواند کلانژیت را با کمک آزمایش و اسکن تشخیص دهد. برخی آزمایش های مورد استفاده عبارتند از :
- آزمایش شمارش کامل خون
- آزمایش عملکرد کبد
- آزمایش عملکرد کلیه
- کشت خون
اسکن های تشخیصی نیز وضعیت جریان خون در کبد و سایر بخش های شکم را نشان می دهند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- اشعه ایکس (کلانژیوگرام از رنگ برای بررسی مجاری صفراوی استفاده می کند)
- اسکن ام آر آی
- سی تی اسکن
- سونوگرافی
ممکن است به آزمایش های دیگر همچون نمونه ادرار، صفرا یا مدفوع نیز نیاز باشد.
درمان کلانژیت
درمان کلانژیت حاد و مزمن ممکن است متفاوت باشد زیرا علت بروز آن ها با هم تفاوت دارد. به علاوه زمان تشخیص بیماری نیز در درمان آن تاثیر به سزایی دارد و هر دو نوع در صورت عدم درمان ممکن است به عوارض جدی منجر شوند.
درمان زود هنگام به خصوص در کلانژیت حاد مهم است. پزشک ممکن است تا 10 روز آنتی بیوتیک هایی همچون پنی سیلین، سفتریاکسون، مترونیدازول و سیپروفلوکساسین تجویز کند.
همچنین ممکن است لازم باشد فرد در بیمارستان تحت درمان با مایعات درون وریدی و تخلیه مجرای صفراوی قرار بگیرد.
بر خلاف کلانژیت حاد، برای درمان کلانژیت مزمن هیچ دارویی وجود ندارد. داروی اورسودوکسی کولیک می تواند به محافظت از کبد کمک کرده و باعث بهبود جریان صفرا شود اما کلانژیت را درمان نمی کند.
درمان و مراقبت از بیماران مبتلا به کلانژیت مزمن شامل موارد زیر می باشد :
- مدیریت علائم
- نظارت بر عملکرد کبد
- استفاده از تکنیک های خاص برای باز کردن مجاری صفراوی مسدود
تکنیک های درمانی برای کلانژیت حاد و مزمن عبارتند از :
- آندوسکوپی : در این روش از اتساع بالون برای باز کردن مجاری صفراوی و افزایش جریان صفرا استفاده می شود که باعث بهبود و پیشگیری از علائم می شود. گاهی لازم است برای درمان چند مرتبه آندوسکوپی انجام شود که معمولا تحت بیهوشی کامل یا بی حسی موضعی می باشد
- درمان از راه پوست : این تکنیک شبیه درمان با آندوسکوپی است اما از طریق پوست انجام می شود. پزشک قبل از شروع، ناحیه مورد نظر را بی حس کرده یا از بیهوشی کامل استفاده می کند
- عمل جراحی : پزشک ممکن است ناحیه مسدود مجرای صفراوی را طی عمل جراحی خارج کند یا برای باز یا تخلیه کردن مجاری صفراوی از استنت استفاده کند. برای انجام این عمل جراحی نیاز به بیهوشی کامل می باشد
- پیوند کبد : در موارد جدی ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد. در این تکنیک پزشک کبد آسیب دیده را با کبد دیگری جایگزین می کند و بیمار باید تا آخر عمر از داروهای ضد پیوند استفاده کند تا کبد جدید سالم نگه داشته شود
برخی عوارض جدی کلانژیت نیز ممکن است نیاز به درمان داشته باشد :
- تغذیه : کلانژیت می تواند روی هضم و نحوه جذب برخی ویتامین ها توسط بدن اثر بگذارد. گاهی لازم است بیمار از مکمل های ویتامین A، D، E و K استفاده کند
- تضعیف استخوان ها : پزشک ممکن است داروهای پوکی استخوان تجویز کند. مکمل های کلسیم و ویتامین D می تواند به افزایش تراکم و استحکام استخوان ها کمک کند
- فشار خون بالا : ممکن است نیاز به کنترل و درمان فشار خون بالا در بیمار باشد
عوارض کلانژیت
کلانژیت در صورت عدم درمان می تواند به مشکلات جدی در سلامتی منجر شود، برخی عوارض این بیماری عبارتند از :
- مشکلات کبدی : کلانژیت ممکن است باعث زخم اسکار در کبد (سیروز) شود که عملکرد کبد را کند کرده و می تواند به نارسایی کبدی منجر شود. این عارضه احتمال ابتلا به سرطان کبد را نیز افزایش می دهد و ممکن است به ورم کبد و فشار خون بالا منجر شود
- سنگ های صفراوی : ممکن است صفرای مسدود سفت شده و به سنگ تبدیل شود که درد و عفونت به همراه دارد
- بزرگ شدن طحال : در صورتی که کبد به درستی کار نکند و نتواند مواد زائد و سموم را تصفیه کند، ممکن است سلول های خونی قدیمی در طحال جمع شده و باعث ورم این اندام شوند
- بزرگ شدن سیاهرگ ها : فشار خون بالا در کبد می تواند فشار زیادی روی سیاهرگ های معده وارد کرده و باعث ورم و شکستگی رگ ها شود، همچنین ممکن است خونریزی را به دنبال داشته باشد
- عفونت خون : کلانژیت حاد می تواند به سپسیس یا عفونت خون منجر شود. این مسئله ممکن است به چندین قسمت بدن آسیب رسانده و در صورت عدم درمان به مرگ بیمار منجر شود
علاوه بر این کلانژیت مزمن با بیماری هایی همچون مشکلات تیروئید، اسکلرودرمی و روماتیسم مفصلی ارتباط دارد.
چشم انداز کلانژیت
درمان زود هنگام این عارضه به نتایج بهتر در درمان کمک کرده و برای جلوگیری از علائم و عوارض مفید است. در صورت بروز علائم زیر لازم است فورا به پزشک مراجعه شود :
- تب
- درد شکم
- زرد شدن چشم و پوست
- تغییرات در هضم و مدفوع
همچنین ممکن است فرد هیچ علامتی نداشته باشد، به همین دلیل معاینه منظم با یک آزمایش خون ساده می تواند نقش مهمی در محافظت از سلامت کبد داشته باشد.
برخی انواع کلانژیت راحت تر از انواع دیگر درمان می شوند. توصیه می شود افراد مبتلا داروها را طبق دستور پزشک مصرف کرده و به طور منظم با پزشک ملاقات داشته باشند.
با تغییر در سبک زندگی روزانه مانند ترک سیگار نیز می توان از عوارض این بیماری جلوگیری کرد. به علاوه استفاده از یک رژیم غذایی سالم و متعادل پر فیبر ممکن است علائم کلانژیت را کاهش داده و از عوارض آن جلوگیری کند.
توصیه می شود بیماران درباره بهترین برنامه رژیم غذایی با پزشک خود مشورت کنند.
منبع: healthline
