فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟

فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟
فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟

فیبریلاسیون دهلیزی (به انگلیسی: Atrial fibrillation) شایع ترین نوع آریتمی قلب (ضربان قلب نا منظم) است که باعث اختلال در عملکرد قلب و پمپاژ خون به اندام های مختلف بدن شده و ممکن است با عوارض جدی و کشنده ای همراه باشد.

این عارضه قلبی گاهی هیچ علامتی نداشته و بدون درمان خاص و خود به خود برطرف می شود اما در برخی موارد با علائم قلبی همراه است و نیاز به مصرف داروهای خاص برای درمان و جلوگیری از بروز عوارض دارد.

در ادامه قصد داریم درباره فیبریلاسیون دهلیزی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟

فیبریلاسیون دهلیزی نوعی عارضه قلبی و از انواع شایع آریتمی است که می تواند جریان طبیعی خون را قطع و شرایطی ایجاد کند که خطر لخته شدن خون و سکته مغزی را افزایش می دهد.

در این عارضه دو حفره فوقانی قلب یعنی دهلیزها تحت تاثیر قرار می گیرند. این مسئله باعث اختلال در جریان خون بطن ها یا حفره های تحتانی قلب و سپس سایر اعضای بدن می شود.

فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است موقتی باشد، همچنین علائم آن گاهی ظاهر و ناپدید شده یا به صورت دائمی ادامه پیدا می کنند. این نوع آریتمی در افراد مسن بالای 65 سال شایع است و عدم درمان آن در برخی موارد ممکن است به مرگ بیمار منجر شود.

علائم فیبریلاسیون دهلیزی

فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند اما برخی علائم فیبریلاسیون دهلیزی عبارتند از :

  • تپش قلب
  • درد قفسه سینه
  • تنفس های کوتاه
  • ضعف
  • سبکی سر
  • سرگیجه
  • غش کردن
  • گیجی
  • عدم تحمل تمرینات ورزشی

این علائم بسته به شدت وضعیت ممکن است ظاهر و ناپدید شوند.

برای مثال نوعی فیبریلاسیون دهلیزی به نام پاروکسیسمال وجود دارد که خود به خود و بدون دخالت پزشک درمان می شود اما احتمالا برای جلوگیری از بروز آن در آینده و عوارض احتمالی نیاز به مصرف دارو می باشد.

علائم فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است هر بار بین چند دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشد. گاهی نیز علائم چند روز ادامه پیدا می کند که می تواند نشانه فیبریلاسیون دهلیزی مزمن باشد.

در صورت بروز هر گونه علائم، به خصوص تغییر در علائم، لازم است به پزشک اطلاع داده شود.

علت فیبریلاسیون دهلیزی

قلب دارای چهار حفره می باشد که شامل دو دهلیز و دو بطن هستند. فیبریلاسیون دهلیزی زمانی رخ می دهد که این حفره ها به دلیل معیوب شدن سیگنالینگ الکتریکی به درستی با هم کار نکنند.

دهلیزها و بطن ها معمولا با یک سرعت منقبض می شوند اما در فیبریلاسیون دهلیزی با هم هماهنگ نبوده و دهلیزها سریع و نا منظم منقبض می شوند.

علت این عارضه مشخص نیست، با این وجود به نظر می رد برخی عوامل ممکن است به قلب آسیب رسانده و باعث بروز فیبریلاسیون دهلیزی شوند، از جمله :

  • فشار خون بالا
  • نارسایی احتقانی قلب
  • بیماری عروق کرونری
  • بیماری دریچه قلب
  • کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک که در آن عضله قلب ضخیم می شود
  • عمل جراحی قلب
  • نقص مادرزادی قلب
  • پرکاری غده تیروئید
  • پریکاردیت که به دلیل التهاب پوشش کیسه مانند قلب رخ می دهد
  • مصرف برخی داروها
  • زیاده روی در نوشیدن الکل
  • بیماری تیروئید

به طور کلی داشتن سبک زندگی سالم ممکن است خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی را کاهش دهد، اما همه علل این عارضه قابل پیشگیری نیستند.

توصیه می شود هنگام مراجعه به پزشک سوابق پزشکی خود را به همراه داشته باشید تا پزشک بتواند علت عارضه را بهتر تشخیص داده و آن را درمان کند.

عوامل خطر زای فیبریلاسیون دهلیزی

اگرچه علت دقیق این عارضه همیشه مشخص نیست اما برخی عوامل خطر ابتلا به آن را افزایش می دهند که برخی قابل پیشگیری بوده و برخی دیگر ژنتیکی و غیر قابل کنترل می باشند.

تعدادی از این عوامل خطر زا عبارتند از :

  • افزایش سن (هر چه سن بالا می رود خطر ابتلا افزایش می یابد)
  • سفید پوست بودن
  • مرد بودن
  • سابقه خانوادگی فیبریلاسیون دهلیزی
  • بیماری قلبی
  • نقص ساختاری قلب
  • نقص مادرزادی قلب
  • پریکاردیت
  • سابقه حملات قلبی
  • سابقه عمل جراحی قلب
  • مشکلات تیروئیدی
  • سندرم متابولیک
  • چاقی
  • بیماری ریوی
  • دیابت
  • نوشیدن الکل
  • آپنه خواب
  • استروئید درمانی دوز بالا

تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی

آزمایش های مختلفی برای اطلاع از وضعیت عملکرد قلب وجود دارد. پزشک ممکن است از یک یا چند آزمایش زیر برای تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی استفاده کند :

  • معاینه فیزیکی برای بررسی نبض، فشار خون و عملکرد ریه ها
  • نوار قلب که تکانه های الکتریکی قلب را طی چند ثانیه ثبت می کند

اگر در طول نوار قلب فیبریلاسیون دهلیزی رخ ندهد ممکن است لازم باشد فرد از دستگاه نوار قلب قابل حمل یا آزمایش تشخیصی دیگر استفاده کند، از جمله :

  • مانیتور هولتر که یک دستگاه قابل حمل کوچک است و بیمار برای کنترل عملکرد قلب خود به مدت 24 تا 48 ساعت آن را می پوشد
  • مانیتور رویداد قلب که با کمک آن می توان تنها در زمان های خاص یا هنگام بروز علائم فیبریلاسیون دهلیزی عملکرد قلب را ثبت کرد
  • اکو که یک آزمایش غیر تهاجمی است و از امواج صوتی برای تولید تصاویر متحرک از قلب استفاده می کند
  • اکو از راه مری که نسخه تهاجمی اکو معمولی است و با قرار دادن لوله در مری انجام می شود
  • تست استرس که عملکرد قلب را در حین ورزش بررسی می کند
  • اشعه ایکس قفسه سینه به بررسی دقیق قلب و ریه ها کمک می کند
  • آزمایش خون برای بررسی وضعیت تیروئید و متابولیسم به کار می رود

درمان فیبریلاسیون دهلیزی

در مواردی که فرد علائم خاصی تجربه نکند، به مشکلات قلبی دیگر مبتلا نباشد یا فیبریلاسیون دهلیزی به صورت خود به خود برطرف شود ممکن است نیاز به درمان خاصی نباشد.

در سایر موارد ممکن است پزشک از داروهای زیر برای درمان استفاده کند :

  • مسدود کننده های بتا برای کاهش ضربان قلب
  • مسدود کننده های کانال کلسیم برای شل شدن عضلات شریانی و کاهش ضربان قلب کلی
  • مسدود کننده های کانال کلسیم یا سدیم برای کنترل ریتم قلب
  • گلیکوزیدهای دیجیتال برای تقویت انقباضات قلبی
  • رقیق کننده های خون برای جلوگیری از تشکیل لخته خون

لازم به ذکر است داروهای رقیق کننده ترجیح داده شده شامل داروهای ضد انعقاد خوراکی غیر ویتامین K هستند که از جمله آن ها می توان به ریواروکسابان و آپیکسابان اشاره کرد.

به طور کلی هدف از داروهای ذکر شده برای فیبریلاسیون دهلیزی، عادی کردن ضربان و بهبود عملکرد کلی قلب می باشد. این داروها می توانند از لخته شدن خون در آینده و همچنین عوارض مرتبط مانند حمله قلبی و سکته مغزی جلوگیری کنند. بسته به شرایط فرد ممکن است به مصرف چند دارو نیاز باشد.

عمل جراحی

در فیبریلاسیون دهلیزی مزمن یا شدید ممکن است از عمل جراحی استفاده شود.

انواع مختلف عمل جراحی وجود دارد که عضله قلب را هدف قرار داده و به پمپاژ بهتر خون و جلوگیری از آسیب قلبی کمک می کنند. برخی از آن ها عبارتند از :

1. کاردیوورژن الکتریکی

در این روش با کمک یک شوک الکتریکی مختصر ریتم انقباضات قلب ریست می شود.

2. فرسایش کاتتر

در این روش با کمک یک کاتتر، امواج رادیویی به قلب ارسال می شود تا بافت غیر عادی را که تکانه های نا منظم از آن خارج می شوند از بین ببرد.

3. فرسایش گره دهلیزی بطنی

در این روش امواج رادیویی، گره AV را که دهلیزها و بطن ها را به هم وصل می کند از بین می برند، در این صورت دهلیزها دیگر نمی توانند به بطن ها سیگنال ارسال کنند و برای حفظ ریتم منظم قلب یک ضربان ساز جاسازی می شود.

4. عمل جراحی ماز

یک عمل جراحی تهاجمی است که می تواند به صورت باز یا از طریق برش های کوچک در قفسه سینه انجام شود. طی جراحی بریدگی های کوچک در دهلیزهای قلب ایجاد می کند تا نوعی در هم ریختگی از بافت های اسکار ایجاد شود و از رسیدن تکانه های الکتریکی غیر طبیعی به سایر نواحی قلب جلوگیری کند.

این جراحی تنها در مواردی که سایر درمان ها نا موفق باشند انجام می شود.

پزشک ممکن است از روش های دیگر برای درمان بیماری های زمینه ای مانند مشکلات تیروئید یا بیماری های قلبی عامل فیبریلاسیون دهلیزی استفاده کند.

توجه : اگرچه عمل جراحی یکی از روش های درمانی فیبریلاسیون دهلیزی است اما داروها و تغییر در سبک زندگی همچنان خط مقدم درمان این بیماری را تشکیل می دهند و عمل جراحی تنها در شرایط شدید و به عنوان آخرین راه حل توصیه می شود.

درمان خانگی فیبریلاسیون دهلیزی

در صورتی که بیمار از کمبود مواد مغذی مورد نیاز برای سلامت قلب رنج ببرد پزشک ممکن است مصرف برخی مکمل های خاص را توصیه کند.

قبل از مصرف هر گونه مکمل حتما با پزشک خود مشورت کنید زیرا برخی مکمل ها ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته یا با داروهای تجویزی تداخل داشته باشند.

برخی از مکمل های مورد استفاده برای فیبریلاسیون دهلیزی عبارتند از :

  • منیزیم
  • روغن ماهی
  • کوانزیم کیو 10
  • تائورین
  • توت زالزالک

سایر درمان های طبیعی شامل سبک زندگی سالم مانند ورزش و کاهش استرس می باشد. اگرچه ورزش برای سلامت قلب مهم است اما برای شروع لازم است با تمرینات ساده و شدت کم شروع کنید.

تمرینات شدت بالا مانند دویدن ممکن است برای افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی چندان مناسب نباشد اما فعالیت های با شدت پایین تا متوسط مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری علاوه بر افزایش کالری سوزی، برای سلامت قلب مفید هستند و استرس را کاهش می دهند.

از آن جا که استرس می تواند روی سلامت قلب اثر بگذارد حفظ سلامت روحی از اهمیت زیادی برخوردار است. به عنوان مثال تمرینات تنفس عمیق استرس های روزانه را کاهش می دهد و یوگا و مدیتیشن نیز برای مدیریت استرس مفید خواهد بود.

حتی اختصاص دادن بخشی از زمان به لذت بردن از سرگرمی های مورد علاقه نیز می تواند به آرامش و بهبود سلامت قلب کمک کند.

لازم به ذکر است درمان های طبیعی به همراه تکنیک های پزشکی متداول برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی مفید خواهد بود.

عوارض فیبریلاسیون دهلیزی

مراجعه منظم به پزشک و پیگیری درمان ها به جلوگیری از عوارض فیبریلاسیون دهلیزی کمک می کند در حالی که عدم درمان این عارضه می تواند جدی و حتی کشنده باشد.

عوارض جدی فیبریلاسیون دهلیزی شامل نارسایی قلبی و سکته مغزی است که با کمک داروها و سبک زندگی سالم می توان از بروز آن ها جلوگیری کرد.

سکته مغزی ممکن است به دنبال لخته شدن خون رخ دهد که باعث کاهش اکسیژن رسانی به مغز شده و می تواند به آسیب دائمی یا مرگ منجر شود. لازم به ذکر است احتمال سکته مغزی در کسانی که به این بیماری مبتلا هستند و تحت درمان مناسب قرار نگرفته اند حدود 5 برابر دیگران می باشد.

از سوی دیگر فیبریلاسیون دهلیزی می تواند عضله قلب را از پا در آورد زیرا بطن های قلب بیش از حد به خود فشار می آورند تا کمبود جریان خون در دهلیزها را جبران کنند که نتیجه آن اختلال در عملکرد قلب و نارسایی قلبی می باشد.

در افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی، نارسایی قلبی بر خلاف حمله قلبی یا سکته مغزی ناگهان رخ نمی دهد بلکه به مرور ایجاد می شود.

پیشگیری از فیبریلاسیون دهلیزی

بیشتر موارد ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی قابل کنترل یا قابل درمان هستند اما این عارضه به مرور زمان ممکن است دوباره عود کرده و بدتر شود.

خوشبختانه با اقدامات زیر می توان خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی را کاهش داد :

  • استفاده از رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات تازه و کاهش مصرف چربی های اشباع و ترانس
  • ورزش منظم
  • حفظ وزن سالم
  • اجتناب از سیگار کشیدن
  • اجتناب از نوشیدن الکل
  • درمان بیماری های زمینه ای

رژیم غذایی

اگرچه رژیم غذایی خاصی برای فیبریلاسیون دهلیزی وجود ندارد اما به افراد مبتلا توصیه شده از رژیم غذایی دوست دار قلب استفاده کنند. این رژیم غذایی احتمالا شامل مواد غذایی گیاهی بیشتر مانند جو دوسر، میوه ها و سبزیجات می باشد.

ماهی نیز منبع خوب پروتئین است و اسید چرب امگا 3 موجود در آن به خصوص برای قلب مفید می باشد.

به علاوه مصرف برخی خوراکی ها می تواند علائم فیبریلاسیون دهلیزی را تشدید کند، از جمله :

  • الکل
  • کافئین، قهوه، نوشابه، چای و سایر نوشیدنی هایی که باعث می شوند قلب با شدت بیشتر کار کند
  • گریپ فروت که می تواند با داروها تداخل داشته باشد
  • گلوتن که در صورت حساسیت به آن می تواند التهاب را افزایش دهد
  • نمک و چربی های اشباع شده
  • مواد غذایی غنی از ویتامین K مانند سبزیجات برگ تیره، این خوراکی ها می توانند در داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین تداخل ایجاد کنند

همچنین بخوانید : ایست قلبی چیست؟

منبع: healthline