علائم و نشانه های کمبود پروتئین در بدن چیست؟

تعداد کمی از مواد مغذی به اندازه پروتئین مهم هستند. پروتئین بلوک سازنده عضلات، پوست، آنزیم ها و هورمون های شماست و نقش اساسی در تمام بافت های بدن ایفا می کند.

بیشتر غذاها حاوی مقداری پروتئین هستند. در نتیجه کمبود پروتئین واقعی در کشورهای توسعه یافته نادر است. با این حال برخی از افراد ممکن است هنوز در معرض خطر کمبود پروتئین باشند.

کمبود پروتئین منجر به مشکلات مختلف سلامتی می شود، مصرف کم پروتئین ممکن است نگران کننده باشد چون می تواند در طول زمان تغییرات ظریفی در بدن شما ایجاد کند.

در ادامه این مقاله با علائم و عوارض کمبود پروتئین در بدن و همچنین مقدار مورد نیاز روزانه پروتئین آشنا می شوید. با سومیتا همراه باشید؛

کمبود پروتئین چیست؟

کمبود پروتئین زمانی ایجاد می شود که مصرف شما نتواند نیازهای بدن شما را برآورده کند. تخمین زده می شود که یک میلیارد نفر در سراسر جهان از دریافت ناکافی پروتئین رنج می برند.

این مشکل به ویژه در آفریقای مرکزی و آسیای جنوبی شدید است جایی که تا 30 درصد از کودکان پروتئین بسیار کمی از رژیم غذایی خود دریافت می کنند.

برخی از افراد در کشورهای توسعه یافته نیز در معرض خطر کمبود پروتئین هستند. این شامل افرادی می شود که از رژیم غذایی نامتعادل پیروی می کنند، مسن هستند و به دلیل بیماری در بیمارستان بستری هستند.

در حالی که کمبود پروتئین واقعی در دنیای غرب غیر معمول است، برخی افراد مقادیر بسیار کمی پروتئین را از رژیم غذایی خود را دریافت می کنند.

پروتئین بسیار کم ممکن است باعث ایجاد تغییراتی در ترکیب بدن شود که در یک دوره زمانی طولانی ایجاد می شود مانند تحلیل رفتن عضلات.

شدیدترین شکل کمبود پروتئین به نام کواشیورکور شناخته می شود. این بیماری اغلب در کودکان کشورهای در حال توسعه که قحطی و رژیم های غذایی نامتعادل رایج است رخ می دهد.

کمبود پروتئین می تواند تقریبا بر تمام جنبه های عملکرد بدن تاثیر بگذارد. در نتیجه با علائم زیادی همراه است.

کمبود پروتئین چه عوارضی دارد؟

1. ادم

ادم که با پوست متورم و پف کرده مشخص می شود، یکی از علائم کلاسیک کواشیورکور است.

دانشمندان بر این باورند که علت آن مقادیر کم آلبومین سرم انسانی است که فراوان ترین پروتئین در قسمت مایع خون یا پلاسمای خون است.

یکی از عملکردهای اصلی آلبومین حفظ فشار انکوتیک است – نیرویی که مایع را به گردش خون می‌ کشد. به این ترتیب آلبومین از تجمع بیش از حد مایع در بافت ها یا سایر بخش های بدن جلوگیری می کند.

به دلیل کاهش سطح آلبومین سرم انسانی، کمبود شدید پروتئین منجر به کاهش فشار انکوتیک می شود. در نتیجه مایع در بافت ها تجمع می یابد و باعث تورم می شود.

به همین دلیل، کمبود پروتئین ممکن است منجر به تجمع مایع در داخل حفره شکمی شود. نفخ شکم نشانه مشخص کواشیورکور است.

به خاطر داشته باشید که ادم نشانه کمبود شدید پروتئین است که بعید است در کشورهای توسعه یافته اتفاق بیفتد.

2. کبد چرب

یکی دیگر از علائم رایج کواشیورکور، کبد چرب یا تجمع چربی در سلول های کبدی است.

در صورت عدم درمان این بیماری ممکن است به بیماری کبد چرب تبدیل شود و باعث التهاب، زخم کبد و نارسایی بالقوه کبد شود.

کبد چرب یک بیماری شایع در افراد چاق و همچنین افرادی است که مقدار زیادی الکل مصرف می کنند.

اینکه چرا کبد چرب در موارد کمبود پروتئین رخ می دهد، مشخص نیست اما مطالعات نشان می دهد که اختلال در سنتز پروتئین های انتقال دهنده چربی، معروف به لیپوپروتئین ها ممکن است به این وضعیت منجر شوند.

3. مشکلات پوست، مو و ناخن

کمبود پروتئین اغلب آثار خود را بر روی پوست، مو و ناخن ها که عمدتا از پروتئین ساخته شده اند می گذارد.

به عنوان مثال کواشیورکور در کودکان با پوسته پوسته شدن یا شکافتن پوست، قرمزی و تکه‌ های پوست فاقد رنگدانه مشخص می‌ شود.

نازک شدن مو، کاهش رنگ مو، ریزش مو (آلوپسی) و شکنندگی ناخن ها نیز از علائم شایع کمبود پروتئین هستند.

با این حال این علائم بعید است ظاهر شوند مگر اینکه کمبود شدید پروتئین داشته باشید.

4. از دست دادن توده عضلانی

عضلات شما بزرگترین مخزن پروتئین بدن شما هستند.

هنگامی که پروتئین رژیم غذایی کم است، بدن تمایل دارد پروتئین را از ماهیچه های اسکلتی بگیرد تا بافت های مهم تر و عملکردهای بدن را حفظ کند. در نتیجه کمبود پروتئین به مرور زمان منجر به تحلیل رفتن عضلات می شود.

حتی کمبود متوسط پروتئین ممکن است باعث تحلیل عضلانی شود، به خصوص در افراد مسن.

یک مطالعه در مردان و زنان مسن نشان داد که از دست دادن عضله در میان افرادی که کمترین میزان پروتئین را مصرف می کردند بیشتر بود.

این توسط مطالعات دیگری تایید شده است که نشان می دهد افزایش مصرف پروتئین ممکن است انحطاط عضلانی را که با پیری اتفاق می افتد کند کند.

5. خطر بیشتر شکستگی استخوان

ماهیچه ها تنها بافت هایی نیستند که تحت تاثیر مصرف کم پروتئین قرار می گیرند.

استخوان های شما نیز در معرض خطر هستند. مصرف نکردن پروتئین کافی ممکن است استخوان های شما را ضعیف کرده و خطر شکستگی را افزایش دهد.

یک مطالعه در زنان یائسه نشان داد که مصرف پروتئین بیشتر با خطر کمتر شکستگی لگن مرتبط است. بالاترین میزان مصرف با کاهش 69 درصدی خطر مرتبط بود و به نظر می‌ رسد پروتئین حیوانی بیشترین فواید را دارد.

مطالعه دیگری بر روی زنان یائسه با شکستگی های اخیر لگن نشان داد که مصرف 20 گرم مکمل های پروتئینی در روز به مدت شش ماه از دست دادن استخوان را تا 2.3 درصد کاهش می دهد.

6. توقف رشد در کودکان

پروتئین نه تنها به حفظ توده عضلانی و استخوانی کمک می کند، بلکه برای رشد بدن نیز ضروری است.

بنابراین کمبود یا نارسایی به ویژه برای کودکانی که بدن در حال رشد آن ها نیاز به یک منبع ثابت دارد مضر است.

در واقع کوتاه‌ قدی شایع‌ ترین علامت سو تغذیه دوران کودکی است. در سال 2013 حدود 161 میلیون کودک از کاهش رشد رنج می بردند.

مطالعات مشاهده ای ارتباط قوی بین مصرف کم پروتئین و اختلال در رشد را نشان می دهد.

توقف رشد نیز یکی از ویژگی های اصلی کواشیورکور در کودکان است.

7. افزایش شدت عفونت

کمبود پروتئین همچنین می تواند تاثیر خود را بر سیستم ایمنی بدن بگذارد.

اختلال در عملکرد سیستم ایمنی ممکن است خطر یا شدت عفونت را افزایش دهد که یکی از علائم رایج کمبود شدید پروتئین است.

به عنوان مثال یک مطالعه روی موش ها نشان داد که پیروی از یک رژیم غذایی متشکل از تنها 2 درصد پروتئین با عفونت شدیدتر آنفولانزا مرتبط است در مقایسه با رژیم غذایی حاوی 18 درصد پروتئین.

حتی مصرف کم پروتئین ممکن است عملکرد سیستم ایمنی را مختل کند. یک مطالعه کوچک در زنان مسن نشان داد که پیروی از یک رژیم غذایی کم پروتئین به مدت 9 هفته به طور قابل توجهی پاسخ ایمنی آن ها را کاهش داد.

8. اشتهای بیشتر و دریافت کالری بیشتر

اگرچه کم اشتهایی یکی از علائم کمبود شدید پروتئین است به نظر می رسد عکس این موضوع در مورد اشکال خفیف کمبود صدق کند.

هنگامی که پروتئین دریافتی شما ناکافی است، بدن شما تلاش می کند تا با افزایش اشتها وضعیت پروتئین شما را بازگرداند و شما را تشویق می کند چیزی برای خوردن پیدا کنید.

اما کمبود پروتئین بی‌هدف میل به خوردن را تحریک نمی‌ کند حداقل نه برای همه. ممکن است به طور انتخابی اشتهای افراد را برای غذاهای شور که دارای پروتئین بالایی هستند افزایش دهد.

در حالی که این مطمئنا ممکن است در مواقع کمبود غذا کمک کند مشکل این است که جامعه مدرن دسترسی نامحدودی به غذاهای خوش طعم و پر کالری ارائه می دهد.

بسیاری از این غذاهای راحت حاوی مقداری پروتئین هستند. با این حال مقدار پروتئین موجود در این غذاها در مقایسه با تعداد کالری که آن ها ارائه می کنند اغلب به میزان قابل توجهی کم است.

در نتیجه مصرف ضعیف پروتئین ممکن است منجر به افزایش وزن و چاقی شود، ایده ای که به عنوان فرضیه اهرم پروتئین شناخته می شود.

همه مطالعات این فرضیه را تایید نمی کنند اما پروتئین به وضوح نسبت به کربوهیدرات ها و چربی ها سیر کننده تر است.

این بخشی از دلیلی است که افزایش مصرف پروتئین می‌ تواند کالری دریافتی کلی را کاهش دهد و باعث کاهش وزن شود.

اگر همیشه احساس گرسنگی می کنید و در کنترل کالری دریافتی خود مشکل دارید سعی کنید به هر وعده غذایی مقداری پروتئین بدون چربی اضافه کنید.

مقدار پروتئین مورد نیاز بدن در روز

نیاز همه افراد به پروتئین یکسان نیست. این امر به عوامل زیادی از جمله وزن بدن، توده عضلانی، فعالیت بدنی و سن بستگی دارد.

مسلما وزن بدن مهم ترین عامل تعیین کننده نیاز پروتئین است. در نتیجه توصیه ها معمولا به صورت گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن ارائه می شود.

مقدار توصیه شده روزانه 0.8 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است. دانشمندان تخمین می زنند که این مقدار باید برای اکثر مردم کافی باشد.

این به معنای 66 گرم پروتئین در روز برای یک بزرگسال با وزن 75 کیلوگرم است.

برای ورزشکاران مصرف پروتئین روزانه بین 1.2 تا 1.4 گرم در کیلوگرم را توصیه می کند که باید برای حفظ عضلات و ریکاوری تمرین کافی باشد.

با این حال دانشمندان موافق نیستند که چقدر کافی است. توصیه روزانه انجمن بین المللی تغذیه ورزشی 2 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن برای ورزشکاران است.

درست مانند ورزشکاران به نظر می رسد افراد مسن نیز نیاز به پروتئین بیشتری دارند.

در حالی که مقدار مورد نیاز پروتئین در حال حاضر برای افراد مسن و جوان یکسان است مطالعات نشان می دهد که آن را دست کم گرفته اند و باید به میزان 1.2 تا 1.5 گرم به ازای هر کیلوگرم برای افراد مسن افزایش یابد.

به عبارت ساده اگر سن شما بالاست یا از نظر جسمی فعال هستید نیاز روزانه شما به پروتئین احتمالا بالاتر از مقدار توصیه شده روزانه فعلی است.

غنی ترین منابع پروتئین شامل ماهی، گوشت، تخم مرغ، محصولات لبنی و حبوبات هستند.