سرطان پوست چیست؟

سرطان پوست (به انگلیسی: Skin cancer) از بیماری های جدی و از انواع سرطان های شایع در سراسر دنیا است که به دلیل رشد غیر طبیعی سلول های پوست به خصوص در نواحی از بدن که بیشتر در معرض نور خورشید قرار دارند رخ می دهد.

سرطان پوست انواع مختلف دارد و در چندین مرحله رشد و پیشرفت می کند. خوشبختانه علائم این نوع سرطان به راحتی در سطح پوست قابل تشخیص بوده و در صورت توجه دقیق می توان قبل از پیشرفت بیماری آن را تشخیص داد.

در ادامه قصد داریم درباره سرطان پوست و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

سرطان پوست چیست؟

سرطان پوست نوعی سرطان ناشی از رشد غیر طبیعی سلول های پوست است و بیشتر در نواحی از بدن که در معرض نور شدید خورشید قرار دارند رخ می دهد اگرچه ممکن است در سایر نواحی بدن نیز ظاهر شود.

به طور کلی سرطان پوست با توجه به سلول های درگیر در آن به دو گروه اصلی تقسیم می شود که عبارتند از:

1. کارسینوم کراتینوسیتی

این گروه شامل سرطان پوست سلول پایه (بازال سل) و سرطان پوست سلول سنگفرشی می باشد که شایع ترین انواع سرطان پوست هستند و معمولا در نواحی از بدن که بیشتر در معرض نور خورشید قرار دارند مانند سر و گردن ایجاد می شوند.

انواع ذکر شده نسبت به سایر انواع سرطان پوست میزان سرایت و کشندگی کمتری دارند، با این حال در صورت عدم درمان ممکن است بزرگ تر شده و به سایر قسمت های بدن نیز سرایت کنند.

2. ملانوم

دسته دوم سرطان های پوست ملانوم نام دارد که از سلول های ملانوسیت که عامل رنگ پوست هستند نشات می گیرد. خال های خوش خیم ایجاد شده توسط ملانوسیت ها ممکن است سرطانی شوند.

این نوع سرطان می تواند در هر نقطه از بدن ایجاد شود اگرچه خال ها در مردان معمولا در قفسه سینه و ناحیه پشت و در زنان اغلب روی پاها ظاهر می شوند. بسیاری از سرطان های ملانوم در صورت تشخیص زود هنگام قابل درمان هستند اما در صورت عدم درمان به سایر نواحی بدن حمله کرده و درمان آن ها دشوارتر می شود.

احتمال سرایت ملانوم به سایر بخش های بدن بیشتر از سرطان سلول پایه و سلول سنگفرشی می باشد.

گفته شده زنان در طول زندگی خود بیشتر به ملانوم مبتلا می شوند با این حال تعداد موارد تشخیص ملانوم در مردان 65 ساله دو برابر بیشتر از زنان و در سن 80 سالگی 3 برابر بیشتر از زنان می باشد.

انواع سرطان پوست

همان طور که گفتیم سرطان پوست شامل دو گروه اصلی می باشد، با این حال چندین ضایعه پوستی دیگر نیز جزو خانواده بزرگ سرطان پوست در نظر گرفته می شوند که اگرچه همگی سرطان پوست نیستند اما می توانند سرطانی شوند.

کراتوز اکتینیک : این لکه های قرمز یا صورتی پوستی سرطانی نیستند و نوعی پیش سرطان محسوب می شوند که در صورت عدم درمان ممکن است به کارسینوم (سرطان) سلول سنگفرشی تبدیل شوند
کارسینوم سلول پایه : شایع ترین نوع سرطان پوست است که 90 درصد موارد ابتلا را تشکیل می دهد. در این سرطان توده های آهسته رشد اغلب در ناحیه سر یا گردن ظاهر می شوند
کارسینوم سلول سنگفرشی : این نوع سرطان پوست در لایه های بیرونی پوست ایجاد می شود و معمولا از سرطان سلول پایه تهاجمی تر است. ضایعات در سرطان سلول سنگفرشی ممکن است به صورت لکه های قرمز و فلس مانند روی پوست ظاهر شود
ملانوم : این نوع سرطان پوست کمتر شایع است اما خطرناک ترین نوع محسوب می شود. در واقع ملانوم تنها 1 درصد از موارد ابتلا به سرطان پوست را تشکیل می دهد اما اکثر مرگ های ناشی از سرطان پوست از این نوع می باشند. همان طور که قبلا اشاره کردیم ملانوم در ملانوسیت ها (سلول های پوستی ایجاد کننده رنگدانه پوست) رخ می دهد

علائم سرطان پوست

سرطان پوست اگرچه ممکن است با علائم چندانی همراه نباشد اما تغییرات غیر طبیعی و قابل مشاهده روی پوست می تواند زنگ خطری برای انواع مختلف این نوع سرطان باشد و توجه به موقع به این تغییرات به تشخیص زود هنگام سرطان پوست کمک شایانی می کند.

علائم سرطان پوست در انواع آن با هم متفاوت هستند. توصیه می شود به علائم پوستی از جمله موارد زیر توجه زیادی نشان دهید :

ضایعات پوستی : هر گونه خال جدید، ضایعه پوستی غیر طبیعی، برجستگی، زخم، لک های فلس مانند یا پوسته پوسته یا نقاط تیره روی پوست که از بین نمی روند
عدم تقارن : اگر دو سمت ضایعه یا خال با هم یکسان نباشند
حاشیه : اگر ضایعات دارای لبه های نا هموار باشند
رنگ : اگر لکه رنگ غیر طبیعی مثلا سفید، صورتی، سیاه، آبی یا قرمز داشته باشد
قطر : اگر لکه بزرگ تر از یک چهارم اینچ (0.6 سانتی متر) است
میزان گسترش : اگر احساس می کنید اندازه، رنگ یا شکل خال یا لکه در حال تغییر است

علت سرطان پوست

هر دو گروه سرطان پوست به دلیل نوعی جهش در دی ان ای سلول های پوستی رخ می دهند که به رشد غیر قابل کنترل سلول های پوستی و تشکیل توده سلول های سرطانی منجر می شوند.

سرطان پوست سلول پایه توسط اشعه ماورا بنفش خورشید یا به دنبال استفاده از از تخت های برنزه کننده ایجاد می شود. اشعه ماورا بنفش می تواند به دی ان ای داخل سلول های پوستی آسیب رسانده و باعث رشد غیر طبیعی آن ها شود.

عامل ابتلا به سرطان پوست سلول سنگفرشی نیز قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش می باشد، اگرچه می تواند به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی مولد سرطان یا در اثر زخم یا جای زخم سوختگی و همچنین توسط برخی انواع ویروس پاپیلومای انسانی نیز ایجاد شود.

علت ملانوم مشخص نیست، بیشتر خال ها به ملانوم تبدیل نمی شوند و محققان درباره علت سرطانی شدن تنها تعداد اندکی از آن ها اطلاعات چندانی به دست نیاورده اند. ملانوم نیز مانند سرطان سلول سنگفرشی و سلول پایه می تواند توسط اشعه ماورا بنفش ایجاد شود اما بر خلاف آن ها ممکن است در بخش هایی از بدن که معمولا در معرض نور خورشید نیستند نیز رخ دهد.

درمان سرطان پوست

درمان سرطان پوست به عوامل مختلف از جمله اندازه، محل، نوع و مرحله سرطان بستگی دارد. برخی درمان های پیشنهادی عبارتند از :

کرایو تراپی یا سرما درمانی : در این تکنیک با استفاده از نیتروژن مایع ضایعات را منجمد می کنند و ضایعات حین ذوب کردن از بین می روند
جراحی برداشتن ضایعه : در این روش ضایعه و مقداری از پوست سالم اطراف آن برداشته می شود
جراحی موس : در این روش ضایعه به صورت لایه به لایه برداشته می شود و هر لایه زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا زمانی که هیچ سلول غیر طبیعی مشاهده نشود
کورتاژ و روش درمانی با الکترود : در این تکنیک برای تراشیدن سلول های سرطانی از یک تیغه قاشقی شکل بلند استفاده می شود و سلول های سرطانی باقی مانده با سوزن الکتریکی سوزانده می شوند
شیمی درمانی : در این تکنیک از داروهای خاص برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود. داروها ممکن است به صورت خوراکی، موضعی یا وریدی باشند
فتودینامیک درمانی : در این روش از نور لیزر و یک سری داروها برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود
پرتو درمانی : در این روش از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می شود
درمان بیولوژیکی : درمان های بیولوژیکی برای تحریک سیستم ایمنی بدن جهت مقابله با سلول های سرطانی به کار می روند
ایمنی درمانی : طی این تکنیک کرم یا پماد به پوست اعمال می شود تا سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و سلول های سرطانی را از بین ببرد

تشخیص سرطان پوست

هر فرد در صورت مشاهده لکه ها یا ضایعات مشکوک و هر گونه تغییر در لکه ها یا ضایعات قبلی باید به پزشک مراجعه کند.

پزشک معمولا شکل، اندازه، رنگ و بافت ناحیه مشکوک روی پوست را بررسی کرده و مواردی همچون پوسته پوسته شدن، خونریزی و خشک بودن ناحیه را در نظر می گیرد. در صورتی که پزشک طی این معاینه به سرطانی بودن ضایعه یا خال مشکوک شود ممکن است نمونه برداری یا بیوپسی انجام دهد.

در بیوپسی قسمتی از بافت مشکوک روی پوست جدا شده و برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می شود. اگر نتیجه آزمایش ابتلای فرد به سرطان پوست را تایید کند ممکن است نیاز به آزمایش های دیگر برای تعیین میزان پیشرفت سرطان باشد.

غربال گری سرطان پوست

غربال گری سرطان پوست توسط متخصص پوست انجام می شود. طی این معاینه هر بخش از پوست مورد بررسی قرار گرفته و هر خال و لکه غیر طبیعی بررسی می شود. پزشک در صورت مشاهده موارد مشکوک درباره مراحل بعدی با فرد صحبت خواهد کرد.

تشخیص به موقع بهترین راه برای درمان موفقیت آمیز سرطان پوست قبل از پیشرفت بیماری می باشد. خوشبختانه بر خلاف سایر اندام ها، پوست همیشه در معرض دید است و می توان علائم هشدار دهنده و تغییرات را قبل از پیشرفت بیماری تشخیص داد.

برای این منظور می توانید از یک برنامه خود آزمایی که احتمالا کمتر از 10 دقیقه زمان می برد نیز استفاده کنید و طی آن همه قسمت های بدن خود حتی قسمت هایی که در معرض نور خورشید نیستند را با دقت بررسی کنید زیرا سرطان ملانوم به خصوص در نواحی از بدن که در معرض نور نیستند رخ می دهد. بنابراین مهم است مکان هایی همچون سر و گردن و همچنین انگشتان پا و کشاله ران خود را بررسی کنید.

مراحل سرطان پوست

پزشک برای تعیین مرحله یا شدت سرطان پوست به فاکتورهایی همچون اندازه تومور و این که آیا به غدد لنفاوی و یا سایر اندام های بدن سرایت کرده یا خیر توجه می کند.

مرحله بندی سرطان پوست برای دو گروه اصلی سرطان پوست غیر ملانوم و ملانوم انجام شده است که به صورت زیر می باشد :

مراحل سرطان پوست غیر ملانوم

سرطان های پوستی غیر ملانوم شامل سرطان سلول پایه و سلول سنگفرشی می باشند که مرحله بندی آن ها به صورت زیر است:

مرحله 0 : سلول های سرطانی هنوز به نواحی فراتر از لایه خارجی پوست (اپیدرم) سرایت نکرده اند
مرحله 1 : سرطان ممکن است به لایه میانی پوست (درم) گسترش یافته باشد اما اندازه آن بیشتر از دو سانتی متر نیست
مرحله 2 : تومور سرطانی بزرگ تر از دو سانتی متر است اما هنوز به نواحی مجاور یا غدد لنفاوی گسترش نیافته است
مرحله 3 : سرطان از تومور اولیه به بافت یا استخوان مجاور گسترش یافته و بزرگ تر از سه سانتی متر است
مرحله 4 : سرطان فراتر از محل تومور اولیه رفته و به غدد لنفاوی، استخوان یا بافت ها گسترش یافته است، اندازه تومور در این مرحله بزرگ تر از 3 سانتی متر می باشد

مراحل سرطان پوست ملانوم

مرحله بندی ملانوم به صورت زیر می باشد :

مرحله 0 : این مرحله غیر تهاجمی از سرطان پوست ملانوم است که در آن سلول های سرطانی هنوز به بخش زیرین لایه خارجی پوست یعنی اپیدرم نفوذ نکرده اند
مرحله 1 : در این مرحله سرطان ممکن است به لایه میانی پوست یعنی درم سرایت کرده باشد اما از نظر اندازه هنوز کوچک است
مرحله 2 : در این مرحله سرطان هنوز به نواحی فراتر از ناحیه اصلی خود گسترش نیافته اما بزرگ تر و ضخیم تر شده است و ممکن است علائم دیگری همچون پوسته پوسته شدن، خونریزی یا پوست فلس مانند قابل مشاهده باشد
مرحله 3 : سرطان به غدد لنفاوی یا پوست و بافت های مجاور سرایت کرده است
مرحله 4 : پیشرفته ترین مرحله سرطان ملانوم است که طی آن سلول های سرطانی به نواحی فراتر از مکان اولیه خود از جمله غدد لنفاوی، اندام ها یا بافت های دور نیز سرایت کرده اند

در صورتی که سرطان بعد از درمان دوباره عود کند به آن سرطان پوست بازگشتی می گویند. گفته شده همه افرادی که سرطان پوست در آن ها تشخیص داده و درمان شده است در معرض خطر عود مجدد سرطان قرار دارند. این مسئله باعث شده مراقبت های بعدی و خود آزمایی از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.

پیشگیری از سرطان پوست

برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست توصیه می شود از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید و سایر منابع اشعه ماورا بنفش برای مدت طولانی اجتناب کنید و به نکات زیر توجه داشته باشید :

از تخت های برنزه و لامپ های خورشیدی خودداری کنید
در ساعاتی از روز که نور خورشید بسیار شدید است (از ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر) تا حد امکان در معرض نور خورشید قرار نگیرید
حداقل 30 دقیقه قبل از خارج شدن از منزل ضد آفتاب و بالم لب با SPF 30 و بالاتر استفاده کنید و در خارج از منزل نیز این کار را انجام دهید
هنگام خارج شدن از منزل در ساعتی که نور خورشید شدید است از کلاه لبه دار و لباس های تیره و خشک با بافت محکم استفاده کنید
از عینک آفتابی استفاده کنید که از چشم و پوست شما در برابر اشعه های مضر خورشید به طور 100 درصد محافظت کند

همچنین لازم است به طور مرتب پوست خود را از نظر تغییراتی همچون ضایعات یا لکه های جدید بررسی کنید و در صورت مشاهده موارد مشکوک به پزشک اطلاع دهید.

نکته : گفته شده اگر افراد از پوست خود در برابر اشعه ماورا بنفش محافظت کنند تقریبا 90 درصد سرطان های پوستی غیر ملانوم قابل پیشگیری خواهند بود.

سرطان پوست غیر ملانوم

سرطان پوست غیر ملانوم که قبلا به دو مورد از آن ها اشاره کردیم شامل موارد زیر می باشد :

آنژیوسارکوم
سرطان سلول پایه
لنفوم سلول B پوستی
لنفوم سلول T پوستی
درﻣﺎﺗﻮ ﻓﯿﺒﺮوﺳﺎرﮐﻮم ﭘﺮوﺗﻮﺑﺮﻧﺲ
سرطان سلول مرکل
سرطان سباسه
سرطان سلول سنگفرشی

گرچه این سرطان ها ممکن است رشد کرده و از محل اصلی تومور به نواحی دیگر گسترش یابند اما به اندازه ملانوم کشنده نیستند. ملانوم بیشترین مرگ های ناشی از سرطان پوست را به خود اختصاص داده است.

عوامل خطر زای سرطان پوست

برخی عوامل خطر زا احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهند، از جمله :

سابقه خانوادگی سرطان پوست
قرار گرفتن در معرض ترکیبات خاص مانند آرسنیک، رادیوم، قیر یا کرئوزوت
قرار گرفتن در معرض تابش، مانند درمان های خاص آکنه یا اگزما
قرار گرفتن در معرض نور ماورای بنفش خورشید، لامپ های برنزه کننده، تخت های برنزه کننده و غیره
زندگی کردن یا گذراندن تعطیلات در آب و هوای آفتابی، گرم یا در ارتفاع زیاد
کار دائمی در فضای باز
سابقه آفتاب سوختگی شدید
داشتن خال های متعدد، بزرگ یا غیر عادی
پوست رنگ پریده یا کک و مک دار
پوستی که به راحتی آفتاب سوخته می شود یا برنزه نمی شود
موی بور یا قرمز طبیعی
چشمان آبی یا سبز
داشتن ضایعات پوستی پیش سرطانی
سیستم ایمنی ضعیف مانند ابتلا به اچ آی وی
انجام پیوند عضو و استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن