اگزما (به انگلیسی: Eczema) از بیماری های پوستی بسیار رایج در سراسر دنیاست که با علائم آزار دهنده متعدد و التهاب همراه بوده و ممکن است به عوارض جانبی برای سلامتی از جمله عفونت منجر شود.
متاسفانه در حال حاضر درمان قطعی برای این عارضه پوستی وجود ندارد اما با برخی تکنیک ها می توان علائم را تا حد خوبی کنترل کرد. این درمان ها ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی و دارو درمانی می باشند.
در ادامه قصد داریم درباره اگزما و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
اگزما چیست؟
اگزما که به نام درماتیت آتوپیک نیز شناخته شده نوعی بیماری شایع پوستی است که با لکه های خارش دار و ملتهب پوستی مشخص می شود. این عارضه اغلب در نوزادان و خردسالان و روی صورت نوزادان ایجاد می شود.
اگزما در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان انواع مختلف دارد.
انواع اگزما
وقتی صحبت از اگزما می شود معمولا منظور درماتیت آتوپیک است که شایع ترین و مزمن ترین نوع اگزما محسوب می شود. از علائم این نوع می توان به پوست خشک و خارش دار که اغلب با بثورات قرمز رنگ همراه است اشاره کرد.
سایر انواع اگزما عبارتند از :
- درماتیت تماسی : این نوع اگزما در اثر تماس با مواد تحریک کننده ایجاد می شود و با سوزش، خارش و قرمزی همراه است. با اجتناب از قرار گرفتن در معرض ماده تحریک کننده التهاب نیز از بین می رود
- درماتیت دیس هیدروتیک : این نوع اگزما انگشتان، کف دست و کف پا را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث بروز لکه های پوستی خارش دار و فلس مانند می شود که پوسته پوسته یا قرمز، ترک خورده و دردناک هستند. این نوع بیشتر در خانم ها دیده می شود
- درماتیت نومولار : درماتیت نومولار باعث ایجاد لکه های خشک و گرد پوستی در ماه های زمستان می شود. این عارضه اغلب روی پاها تاثیر می گذارد و در مردان بیشتر است
علائم اگزما
علائم اگزما شامل پوست خارش دار، خشک، خشن، پوسته پوسته، ملتهب و تحریک پذیر است. این علائم ممکن است در دوره ای شعله ور شده و سپس فروکش کرده و دوباره شدید شوند.
اگزما می تواند در هر نقطه ای از بدن رخ دهد اما معمولا بازوها، بخش داخلی آرنج، پشت زانو یا سر به خصوص گونه و پوست سر را درگیر می کند. این عارضه مسری نیست و در برخی موارد با افزایش سن شدت آن کاهش می یابد.
سایر علائم اگزما عبارتند از :
- خارش شدید
- لکه های قرمز یا خاکستری مایل به قهوه ای
- برجستگی های ریز بر آمده که با خراشیدن، ترشحات از آن ها خارج می شود
- لکه های پوسته مانند دارای ترشحات زرد خشک شده که احتمالا نشانه عفونت است
- پوست زبر فلس مانند و ضخیم شده
خارش پوست در اگزما می تواند باعث تحریک و التهاب بیشتر پوست شده و به عفونت منجر شود که برای درمان آن ها نیاز به آنتی بیوتیک می باشد.
علت اگزما
علت اگزما هنوز به طور کامل شناخته نشده اما به نظر می رسد این عارضه ممکن است به دلیل فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی که هنگام قرار گرفتن در معرض مواد تحریک کننده واکنش تهاجمی از خود نشان می دهد ایجاد شود.
اگزما گاهی به دلیل واکنش غیر طبیعی بدن به پروتئین هایی که بخشی از بدن هستند بروز می کند. در حالت عادی سیستم ایمنی پروتئین های موجود در بدن را نادیده گرفته و تنها به پروتئین های مهاجم مانند باکتری ها و ویروس ها حمله می کنند اما در بیماری اگزما سیستم ایمنی قابلیت تشخیص این دو را از دست می دهد که باعث بروز التهاب می شود.
شعله ور شدن علائم اگزما زمانی رخ می دهد که یک یا چند علامت اگزما روی پوست ایجاد شود. برخی عوامل شایع شعله ور شدن این بیماری عبارتند از :
- مواد شیمیایی موجود در پاک کننده ها و شوینده ها که باعث خشک شدن پوست می شود
- مواد خشن و خارش آور مانند پشم
- پارچه های مصنوعی
- افزایش دمای بدن
- تعریق
- تغییرات دما
- افت ناگهانی رطوبت
- استرس
- حساسیت غذایی
- شوره بدن حیوانات
- عفونت های تنفسی فوقانی
عوامل خطر زای اگزما
چندین عامل خطر زا وجود دارد که احتمال ابتلا به اگزما را افزایش می دهد. به عنوان مثال اگزما بیشتر در کودکانی که از آسم یا تب یونجه رنج می برند یا بزرگسالانی که بعدها و معمولا قبل از 30 سالگی به این بیماری ها دچار می شوند شایع است.
به علاوه افراد با سابقه خانوادگی ابتلا به اگزما بیشتر از دیگران در معرض این عارضه قرار دارند.
تشخیص اگزما
هیچ آزمایش خاصی وجود ندارد که به تنهایی بتواند اگزما را تشخیص دهد. اگر پزشک در زمینه تشخیص اگزما تجربه قبلی داشته باشد احتمالا با مشاهده علائم می تواند بیماری را حدس بزند.
با کمک یک تست پچ پوستی می توان آلرژن های خاصی که باعث ایجاد علائم می شوند (مانند آلرژی های پوستی همراه با درماتیت تماسی) را مشخص کرد. طی این تست یک ماده حساسیت زا در پچ روی پوست قرار داده و اگر فرد به آن ماده آلرژی داشته باشد پوست ملتهب و تحریک می شود.
درمان اگزما
برخی گزینه های درمانی برای اگزما عبارتند از :
1. دارو درمانی
آنتی هیستامین های خوراکی بدون نسخه ممکن است خارش ناشی از اگزما را تسکین دهند. این داروها با مهار هیستامین که باعث بروز واکنش های آلرژیک می شود عمل می کنند. برخی از این داروها عبارتند از :
- ستیریزین
- دیفن هیدرامین
- فکسوفنادین
- لوراتادین
لازم به ذکر است برخی آنتی هیستامین ها ممکن است باعث خواب آلودگی شوند، بنابراین توصیه می شود تنها در مواردی که نیازی به هوشیاری کامل نیست از آن ها استفاده کنید.
کرم ها و پمادهای کورتیزون (نوعی استروئید) نیز می توانند خارش، پوسته پوسته شدن و زبری پوست را تسکین دهند اما استفاده طولانی مدت از آن ها ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشد، از جمله :
- نازک شدن پوست
- تحریک پوستی
- تغییر رنگ
استروئیدهای خفیف مانند هیدروکورتیزون بدون نسخه در دسترس هستند اما اگر بدن به این داروها پاسخ ندهد، پزشک احتمالا استروئیدهای قوی تجویز خواهد کرد. در موارد شدیدتر ممکن است کورتون های خوراکی تجویز شود. این داروها می توانند عوارض جانبی جدی از جمله کاهش تراکم استخوانی به همراه داشته باشند.
در صورت بروز عفونت نیز احتمالا آنتی بیوتیک موضعی یا خوراکی تجویز خواهد شد.
علاوه بر داروهای ذکر شده، سرکوب کننده های سیستم ایمنی داروهای تجویزی هستند که از واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن و شعله ور شدن اگزما جلوگیری می کنند. از جمله عوارض جانبی این داروها می توان به افزایش خطر ابتلا به سرطان، عفونت، فشار خون بالا و بیماری کلیوی اشاره کرد.
2. سایر درمان ها
نور درمانی یا فوتو تراپی از نور ماورای بنفش یا لامپ های خورشیدی برای جلوگیری از واکنش سیستم ایمنی بدن استفاده می کند. این تکنیک به کاهش یا برطرف شدن علائم اگزما کمک کرده و احتمالا مانع بروز عفونت های باکتریایی پوست می شود.
3. تغییر سبک زندگی
استرس از عوامل خطر زایی است که می تواند علائم اگزما را تحریک یا تشدید کند. برخی روش های کاهش استرس عبارتند از :
- تمرینات تنفس عمیق
- یوگا
- مدیتیشن
- گوش دادن به موسیقی های آرامش بخش
- خواب شبانه کافی
کمپرس سرد نیز برای کاهش خارش مفید است. همچنین می توانید نواحی را به مدت 15 تا 20 دقیقه در آب گرم یا ولرم قرار دهید.
4. درمان های جایگزین
درمان های جایگزین ممکن است به آرامش علائم اگزما کمک کنند اما از آن جا که برخی از این درمان ها دارای عوارض جانبی احتمالی هستند لازم است قبل از مصرف مکمل های گیاهی یا شروع تمرینات ورزشی منظم با پزشک مشورت شود.
برخی درمان های محبوب خانگی عبارتند از :
- چای سبز، سیاه یا اولانگ
- روغن نارگیل، آفتاب گردان، گل گاو زبان و گل پامچال
- طب سوزنی
- آروماتراپی
- تکنیک های آرام سازی مانند مراقبه، یوگا، ریلکسیشن عضلانی پیش رونده یا تصویر هدایت شده
پیشگیری از اگزما
تغییر در سبک زندگی مانند کاهش استرس و بهبود خواب می تواند خطر شعله ور شدن علائم اگزما را کاهش دهد. همچنین توصیه شده از مواد تحریک کننده مانند پارچه های خشن، صابون های قوی و شوینده های پاک کننده اجتناب شود. هوای سرد نیز ممکن است پوست را خشک و علائم اگزما را شعله ور کند.
افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک باید از خاراندن نواحی آسیب دیده خودداری کنند. برای جلوگیری از ترک خوردن پوست به جای خراشیدن، آن ها را مالش دهید.
از آن جا که خشکی پوست از عوامل شعله ور شدن اگزما می باشد، متخصص پوست معمولا پماد یا کرم مرطوب کننده برای آرامش پوست تجویز می کند.
سخن پایانی …
عفونت های پوستی مانند زرد زخم با خارش مداوم همراه هستند. زمانی که پوست به دلیل خاراندن بیش از حد زخم شود باکتری ها و ویروس ها به راحتی وارد بدن شده و به عفونت منجر می شوند.
یکی دیگر از عوارض خارش مکرر نورو درماتیت است که طی آن پوست ضخیم، قرمز و تیره تر می شود. این عارضه خطرناک نیست اما ممکن است باعث تغییر رنگ و ضخیم شدن دائمی پوست شود حتی زمانی که اگزما فعال نباشد. خراشیدن خطر باقی ماندن جای زخم ها روی پوست را نیز به همراه دارد.
علاوه بر این تمرینات ورزشی شدید ممکن است برای افراد مبتلا به اگزما دشوار باشد زیرا تعریق حین ورزش می تواند باعث بروز خارش شود. توصیه می شود هنگام ورزش کردن لباس های خنک به تن داشته باشید و در دوران شعله وری اگزما از فعالیت های شدید فیزیکی اجتناب کنید.
منبع: healthline
