بیماری های کلیوی و مجاری ادراری یک مشکل رایج هستند که حدود 10 درصد از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار می دهند.
کلیه ها اندام های کوچک اما قدرتمندی به شکل لوبیا هستند که بسیاری از وظایف مهم را انجام می دهند.
آن ها مسئول فیلتر کردن مواد زائد، ترشح هورمون هایی که فشار خون را تنظیم می کنند، تعادل مایعات در بدن، تولید ادرار و بسیاری از کارهای ضروری دیگر هستند.
راه های مختلفی وجود دارد که این اندام های حیاتی می توانند آسیب ببینند.
دیابت و فشار خون بالا شایع ترین عوامل خطر بیماری کلیوی هستند. با این حال چاقی، سیگار کشیدن، ژنتیک، جنسیت و سن نیز می توانند این خطر را افزایش دهند.
قند خون کنترل نشده و فشار خون بالا باعث آسیب به رگ های خونی در کلیه ها می شود و توانایی آن ها برای عملکرد بهینه را کاهش می دهد.
هنگامی که کلیه ها به درستی کار نمی کنند مواد زائد در خون جمع می شوند بنابراین لازم است افراد مبتلا به بیماری کلیوی از رژیم غذایی خاصی پیروی کنند.
در ادامه این مقاله با مواد غذایی و خوراکی های مفید و مناسب برای بیماران کلیوی آشنا می شوید. با سومیتا همراه باشید؛
رژیم غذایی و بیماری کلیوی
محدودیت های غذایی بسته به سطح آسیب کلیه متفاوت است.
برای مثال افرادی که در مراحل اولیه بیماری کلیوی هستند محدودیت های متفاوتی نسبت به افراد مبتلا به نارسایی کلیه دارند که به عنوان بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESRD) نیز شناخته می شود.
اگر بیماری کلیوی دارید پزشک بهترین رژیم غذایی را برای نیازهای شما تعیین می کند.
برای اکثر افراد مبتلا به نارسایی کلیه پیروی از یک رژیم غذایی مناسب برای کلیه ها مهم است چون به کاهش میزان ضایعات در خون کمک می کند.
این رژیم اغلب به عنوان رژیم غذایی کلیوی یا رژیم رنال شناخته می شود. این رژیم غذایی به تقویت عملکرد کلیه کمک می کند و در عین حال از آسیب بیشتر آن ها جلوگیری می کند.
در حالی که محدودیت های غذایی متفاوت است معمولا توصیه می شود که همه افراد مبتلا به بیماری کلیوی مواد مغذی زیر را محدود کنند :
- سدیم : سدیم در بسیاری از غذاها یافت می شود و جز اصلی نمک خوراکی است. کلیه های آسیب دیده نمی توانند سدیم بیش از حد را فیلتر کنند و همین باعث افزایش سطح خونی آن می شود. اغلب توصیه می شود مصرف سدیم را به کمتر از 2000 میلی گرم در روز محدود کنید
- پتاسیم : پتاسیم نقش مهمی در بدن دارد اما افراد مبتلا به بیماری کلیوی نیاز به محدود کردن پتاسیم دارند. معمولا توصیه می شود مصرف پتاسیم به کمتر از 2000 میلی گرم در روز محدود شود
- فسفر : کلیه های آسیب دیده نمی توانند فسفر اضافی – یک ماده معدنی در بسیاری از غذاها را حذف کنند. سطوح بالا می تواند باعث آسیب به بدن شود بنابراین توصیه می شود افراد مبتلا به بیماری کلیوی مصرف فسفر را به کمتر از 800-1000 میلی گرم در روز محدود کنند
پروتئین یکی دیگر از مواد مغذی است که افراد مبتلا به بیماری کلیوی ممکن است نیاز به محدود کردن آن داشته باشند زیرا کلیه های آسیب دیده نمی توانند مواد زائد ناشی از متابولیسم پروتئین را پاکسازی کنند.
با این حال کسانی که در مرحله پایانی بیماری کلیوی تحت دیالیز قرار می گیرند – درمانی که خون را فیلتر و تمیز می کند نیاز بیشتری به پروتئین دارند.
خوشبختانه بسیاری از گزینه های خوشمزه و سالم دارای فسفر، پتاسیم و سدیم کمی هستند.
چه چیزهایی برای کلیه ها مفید هستند؟
1. گل کلم
گل کلم یک سبزی مغذی است که منبع خوبی از بسیاری از مواد مغذی از جمله ویتامین C، ویتامین K و فولات ویتامین B می باشد.
همچنین مملو از ترکیبات ضد التهابی مانند ایندول و منبع عالی فیبر است.
به علاوه گل کلم له شده را می توان به جای سیب زمینی برای یک غذای جانبی کم پتاسیم استفاده کرد.
یک فنجان (124 گرم) گل کلم پخته حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 19 میلی گرم
- پتاسیم : 176 میلی گرم
- فسفر : 40 میلی گرم
2. بلوبری
بلوبری سرشار از مواد مغذی و یکی از بهترین منابع آنتی اکسیدانی است که می توانید بخورید.
به طور خاص این توت های شیرین حاوی آنتی اکسیدان هایی به نام آنتوسیانین هستند که ممکن است از ابتلا به بیماری های قلبی، برخی سرطان ها، زوال شناختی و دیابت جلوگیری کنند.
آن ها همچنین یک مکمل فوق العاده برای یک رژیم غذایی مناسب کلیه ها هستند زیرا سدیم، فسفر و پتاسیم کمی دارند.
یک فنجان (148 گرم) بلوبری تازه حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 1.5 میلی گرم
- پتاسیم : 114 میلی گرم
- فسفر : 18 میلی گرم
3. ماهی های آب شور
ماهی آب شور یک پروتئین با کیفیت بالا حاوی چربی های فوق العاده سالمی به نام امگا 3 است.
امگا 3 به کاهش التهاب، کاهش خطر زوال شناختی، افسردگی و اضطراب کمک می کند.
در حالی که همه ماهی ها دارای فسفر بالایی هستند، ماهی آب شور حاوی مقادیر کمتری نسبت به سایر غذاهای دریایی است.
با این حال مصرف مقادیر کم برای کنترل سطح فسفر مهم است.
85 گرم ماهی آب شور پخته شده حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 74 میلی گرم
- پتاسیم : 279 میلی گرم
- فسفر : 211 میلی گرم
4. انگور قرمز
انگور قرمز نه تنها لذیذ است بلکه سرشار از ویتامین C و حاوی آنتی اکسیدان هایی به نام فلاونوئیدهاست که نشان داده شده است التهاب را کاهش می دهند.
علاوه بر این انگور قرمز سرشار از رسوراترول است – نوعی فلاونوئید که نشان داده شده است برای سلامت قلب مفید است و در برابر دیابت و زوال شناختی اثر محافظتی دارد.
این میوه های شیرین برای کلیه ها مفید هستند و نصف فنجان (75 گرم) آن ها حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 1.5 میلی گرم
- پتاسیم : 144 میلی گرم
- فسفر : 15 میلی گرم
5. سفیده تخم مرغ
اگرچه زرده تخم مرغ بسیار مغذی است اما حاوی مقادیر بالایی فسفر است پس سفیده تخم مرغ انتخاب بهتری برای افرادی است که از رژیم کلیوی پیروی می کنند.
سفیده تخم مرغ منبع پروتئین با کیفیت بالا و مناسب کلیه هاست.
بعلاوه آن ها یک انتخاب عالی برای افرادی هستند که تحت درمان دیالیز می باشند و نیاز به پروتئین بیشتری دارند اما نیاز به محدود کردن فسفر هم دارند.
دو عدد سفیده تخم مرغ بزرگ (66 گرم) حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 110 میلی گرم
- پتاسیم : 108 میلی گرم
- فسفر : 10 میلی گرم
6. سیر
به افراد مبتلا به مشکلات کلیوی توصیه می شود که میزان سدیم را در رژیم غذایی خود محدود کنند. سیر یک جایگزین لذیذ برای نمک است و به غذاها طعم می بخشد و در عین حال فواید تغذیه ای دارد.
منبع خوبی از منگنز، ویتامین C و ویتامین B6 است و حاوی ترکیبات گوگردی است که خواص ضد التهابی دارند.
سه حبه (9 گرم) سیر حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 1.5 میلی گرم
- پتاسیم : 36 میلی گرم
- فسفر : 14 میلی گرم
7. گندم سیاه
بسیاری از غلات کامل دارای فسفر بالایی هستند اما گندم سیاه یک استثنا سالم است.
گندم سیاه بسیار مغذی است و مقدار مناسبی از ویتامین های گروه B، منیزیم، آهن و فیبر را تامین می کند. همچنین یک غلات بدون گلوتن است و همین آن را برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن انتخاب خوبی می کند.
نصف فنجان (84 گرم) گندم سیاه پخته شده حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 3.5 میلی گرم
- پتاسیم : 74 میلی گرم
- فسفر : 59 میلی گرم
8. روغن زیتون
روغن زیتون منبع سالمی از چربی و بدون فسفر است که آن را به گزینه ای عالی برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی تبدیل می کند.
اغلب افراد مبتلا به نارسایی کلیه در حفظ وزن مشکل دارند و غذاهای سالم و پر کالری مانند روغن زیتون را مهم می دانند.
اکثر چربی موجود در روغن زیتون یک چربی تک غیراشباع به نام اولئیک اسید است که دارای خواص ضد التهابی است.
علاوه بر این چربی های تک غیراشباع در دماهای بالا پایدار هستند و روغن زیتون را به گزینه ای سالم برای پخت و پز تبدیل می کند.
یک قاشق غذاخوری (13.5 گرم) روغن زیتون حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 0.3 میلی گرم
- پتاسیم : 0.1 میلی گرم
- فسفر: 0 میلی گرم
9. بلغور
بلغور یک محصول گندم کامل است که یک جایگزین عالی و مناسب برای سایر غلات کامل که دارای فسفر و پتاسیم بالا هستند، می‌سازد.
این دانه مغذی منبع خوبی از ویتامین های گروه B، منیزیم، آهن و منگنز است. همچنین منبع عالی پروتئین گیاهی و سرشار از فیبر رژیمی است که برای سلامت دستگاه گوارش مهم است.
نصف فنجان (91 گرم) بلغور حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 4.5 میلی گرم
- پتاسیم : 62 میلی گرم
- فسفر : 36 میلی گرم
10. کلم پیچ
کلم پیچ به خانواده سبزیجات چلیپایی تعلق دارد و سرشار از ویتامین ها، مواد معدنی و ترکیبات گیاهی قدرتمند است.
این منبع عالی از ویتامین K، ویتامین C و بسیاری از ویتامین های گروه B است.
علاوه بر این فیبر نامحلول را فراهم می کند – نوعی فیبر که با ترویج حرکات منظم روده و افزایش حجم مدفوع سیستم گوارش شما را سالم نگه می دارد.
به علاوه، پتاسیم، فسفر و سدیم کمی دارد.
یک فنجان (70 گرم) کلم خرد شده حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 13 میلی گرم
- پتاسیم : 119 میلی گرم
- فسفر : 18 میلی گرم
11. سینه مرغ بدون پوست
اگرچه مصرف محدود پروتئین برای برخی از افراد مبتلا به مشکلات کلیوی ضروری است اما تامین مقدار کافی پروتئین با کیفیت بالا برای سلامتی حیاتی است.
سینه مرغ بدون پوست حاوی فسفر، پتاسیم و سدیم کمتری نسبت به مرغ با پوست است.
هنگام خرید مرغ، مرغ تازه را انتخاب کنید و از مرغ سوخاری استفاده نکنید زیرا حاوی مقادیر زیادی سدیم و فسفر است.
84 گرم سینه مرغ بدون پوست حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 63 میلی گرم
- پتاسیم : 216 میلی گرم
- فسفر : 192 میلی گرم
12. فلفل دلمه ای
فلفل دلمه ای حاوی مقدار قابل توجهی از مواد مغذی است اما برخلاف بسیاری از سبزیجات دیگر پتاسیم کمی دارد.
این فلفل های رنگی سرشار از آنتی اکسیدان قوی ویتامین C هستند. در واقع یک فلفل دلمه ای قرمز کوچک (74 گرم) حاوی 105 درصد ویتامین C توصیه شده روزانه است.
آن ها همچنین سرشار از ویتامین A هستند – یک ماده مغذی مهم برای عملکرد سیستم ایمنی که اغلب در افراد مبتلا به بیماری کلیوی به خطر می افتد.
یک فلفل دلمه ای قرمز کوچک (74 گرم) حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 3 میلی گرم
- پتاسیم : 156 میلی گرم
- فسفر : 19 میلی گرم
13. پیاز
پیاز برای ارائه طعم بدون سدیم به غذاهای رژیم کلیوی عالی است. تفت دادن پیاز با سیر و روغن زیتون به غذاها طعم می بخشد بدون اینکه سلامت کلیه شما را به خطر بیندازد.
علاوه بر این پیاز سرشار از ویتامین C، منگنز، ویتامین‌های B و حاوی فیبرهای پری بیوتیک است که با تغذیه باکتری های مفید روده به سلامت دستگاه گوارش شما کمک می کند.
یک پیاز کوچک (70 گرم) حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 3 میلی گرم
- پتاسیم : 102 میلی گرم
- فسفر : 20 میلی گرم
14. آروگولا
بسیاری از سبزیجات سالم مانند اسفناج و کلم کیل سرشار از پتاسیم هستند و به سختی می توان آن ها را در رژیم غذایی کلیوی جا داد.
با این حال آروگولا یک سبزی غنی از مواد مغذی است که پتاسیم کمی دارد و آن را به انتخاب خوبی برای سالادها و غذاهای مناسب کلیه تبدیل می کند.
آروگولا منبع خوبی از ویتامین K و مواد معدنی منگنز و کلسیم است که همگی برای سلامت استخوان ها مهم هستند.
این سبزی مغذی همچنین حاوی نیترات است که نشان داده شده است فشار خون را کاهش می دهد – یک مزیت مهم برای مبتلایان به بیماری کلیوی.
یک فنجان (20 گرم) آروگولا خام حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 6 میلی گرم
- پتاسیم : 74 میلی گرم
- فسفر : 10 میلی گرم
15. ماکادمیا
اکثر آجیل ها سرشار از فسفر هستند و برای کسانی که از رژیم کلیوی پیروی می کنند توصیه نمی شوند. با این حال آجیل ماکادمیا یک گزینه خوشمزه برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی است، فسفر آن ها بسیار کمتر از آجیل های محبوب مانند بادام زمینی و بادام است.
آن ها همچنین مملو از چربی های سالم، ویتامین های B، منیزیم، مس، آهن و منگنز هستند.
28 گرم آجیل ماکادمیا حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 1.4 میلی گرم
- پتاسیم : 103 میلی گرم
- فسفر : 53 میلی گرم
16. تربچه
تربچه قرمز سبزیجات ترد هستند که افزودنی سالم به رژیم غذایی کلیوی محسوب می شوند.
این به این دلیل است که آن ها دارای پتاسیم و فسفر بسیار کم هستند اما مقادیر زیادی از مواد مغذی مهم دیگر را دارا هستند.
تربچه منبع عالی ویتامین C است – آنتی اکسیدانی که نشان داده شده است خطر بیماری قلبی و آب مروارید را کاهش می دهد.
علاوه بر این طعم فلفلی آن ها یک افزودنی خوش طعم به غذاهای کم سدیم ایجاد می کند.
نصف فنجان (58 گرم) تربچه ورقه شده حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 23 میلی گرم
- پتاسیم : 135 میلی گرم
- فسفر : 12 میلی گرم
17. شلغم
شلغم برای کلیه ها مفید است و جایگزینی عالی برای سبزیجاتی است که پتاسیم بیشتری دارند مانند سیب زمینی و کدو حلوایی.
این سبزیجات ریشه ای سرشار از فیبر و ویتامین C هستند. همچنین منبع مناسبی از ویتامین B6 و منگنز می باشند.
آن ها را می توان برشته یا آب پز کرد تا یک غذای جانبی سالم که برای رژیم کلیوی مفید است را تهیه کنند.
نصف فنجان (78 گرم) شلغم پخته حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 12.5 میلی گرم
- پتاسیم : 138 میلی گرم
- فسفر : 20 میلی گرم
18. آناناس
بسیاری از میوه های استوایی مانند پرتقال، موز و کیوی سرشار از پتاسیم هستند. خوشبختانه آناناس یک جایگزین شیرین و کم پتاسیم برای کسانی است که مشکلات کلیوی دارند.
به علاوه آناناس سرشار از فیبر، منگنز، ویتامین C و بروملین است آنزیمی که به کاهش التهاب کمک می کند.
یک فنجان (165 گرم) تکه های آناناس حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 2 میلی گرم
- پتاسیم : 180 میلی گرم
- فسفر : 13 میلی گرم
19. کرنبری
کرنبری هم برای دستگاه ادراری و هم برای کلیه ها مفید است.
این میوه های ریز و ترش حاوی مواد مغذی گیاهی به نام پروآنتوسیانیدین های نوع A هستند که از چسبیدن باکتری ها به پوشش مجرای ادرار و مثانه جلوگیری می کنند و در نتیجه از عفونت جلوگیری می کنند.
این برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی مفید است زیرا خطر ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری در آن ها افزایش می یابد.
کرنبری را می توان به صورت خشک، پخته شده، تازه یا به صورت آبمیوه مصرف کرد. آن ها پتاسیم، فسفر و سدیم بسیار کمی دارند.
یک فنجان (100 گرم) کرنبری تازه حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 2 میلی گرم
- پتاسیم : 80 میلی گرم
- فسفر : 11 میلی گرم
20. قارچ شیتاکه
قارچ شیتاکه یک ماده غذایی خوشمزه است که می تواند به عنوان یک جایگزین گوشت برای کسانی که رژیم غذایی کلیوی داشته و نیاز به محدود کردن پروتئین دارند استفاده شود.
آن ها منبع عالی ویتامین های گروه B، مس، منگنز و سلنیوم هستند. علاوه بر این آن ها مقدار خوبی پروتئین گیاهی و فیبر غذایی را فراهم می کنند.
قارچ شیتاکه نسبت به پورتوبلو و قارچ دکمه ای سفید پتاسیم کمتری دارد و آن ها را برای افرادی که از رژیم غذایی کلیوی پیروی می کنند انتخابی هوشمندانه می سازد.
یک فنجان (145 گرم) قارچ شیتاکه پخته شده حاوی مواد مغذی زیر است :
- سدیم : 6 میلی گرم
- پتاسیم : 170 میلی گرم
- فسفر : 42 میلی گرم
خلاصه
مواد غذایی مناسب برای کلیه ها برای افراد مبتلا به بیماری های کلیوی گزینه های عالی هستند.
به یاد داشته باشید که همیشه انتخاب های غذایی خود را با پزشک در میان بگذارید تا مطمئن شوید که بهترین رژیم غذایی را برای نیازهای فردی خود دنبال می کنید.
محدودیت های غذایی بسته به نوع و سطح آسیب کلیوی و همچنین مداخلات پزشکی موجود مانند داروها یا درمان دیالیز متفاوت است.
در حالی که پیروی از یک رژیم غذایی رنال ممکن است گاهی اوقات احساس محدودیت ایجاد کند، غذاهای لذیذ زیادی وجود دارد که در یک برنامه غذایی سالم، متعادل و مناسب کلیه قرار می گیرند.
منبع : healthline
