بیماری نقرس (به انگلیسی: Gout) از بیماری های مفصلی شایع در سراسر دنیا است که در اثر تجمع اسید اوریک ایجاد شده و با علائم آزار دهنده ای همچون درد و ورم همراه است، این علائم به خصوص پاها را درگیر می کنند.
برای آشنایی با بیماری نقرس و علل، علائم و روش های درمان آن در ادامه مطلب با سومیتا همراه باشید؛
نقرس چیست؟
نقرس اصطلاحی کلی است که برای یک سری مشکلات ناشی از تجمع اسید اوریک استفاده می شود و معمولا روی پاها اثر می گذارد.
افراد مبتلا به این بیماری احتمالا از ورم و درد در مفاصل پا به خصوص انگشت بزرگ پا رنج می برند و درد ناگهانی و شدید طی حملات نقرس می تواند احساس شبیه آتش گرفتن در پاهای آن ها ایجاد کند.
علائم نقرس چیست؟
سطح اسید اوریک خون برخی افراد ممکن است بیش از حد بالا باشد که در برخی موارد علامتی از خود نشان نمی دهد، به این وضعیت نقرس بدون علامت گفته می شود. در حالی که در نقرس حاد، علائم با تجمع بلورهای اسید اوریک در مفصل به سرعت ظاهر شده و 3 تا 10 روز ادامه دارند.
یکی از علائم نقرس درد و ورم شدید است که ممکن است با احساس داغی در مفصل همراه باشد اما در حد فاصل زمانی بین حملات علامتی وجود نخواهد داشت.
عدم درمان نقرس می تواند به نوع دیگری از نقرس به نام نقرس مزمن منجر شود، در این وضعیت ممکن است توده های سختی به نام توفی در مفاصل و همچنین پوست و بافت نرم اطراف آن ها ایجاد شود که می توانند به مفاصل آسیب دائمی وارد می کنند.
درمان به هنگام برای جلوگیری از مزمن شدن نقرس اهمیت زیادی دارد و آشنایی با علائم اولیه این بیماری باعث می شود به موقع و قبل از بروز مشکلات دائمی به این مسئله مشکوک شده و به پزشک مراجعه شود.
درد نقرس
نقرس جزو بیماری های دردناک محسوب می شود. در اغلب موارد درد انگشت شست پا اولین علامتی است که افراد گزارش می دهند. این درد با علائم آرتریت معمولی مانند ورم و احساس داغی در مفاصل همراه است.
شدت درد نقرس ممکن است متفاوت باشد، درد انگشت شست پا احتمالا در ابتدا بسیار شدید است اما بعد از حمله، ممکن است به یک درد مبهم تبدیل شود.
علت درد، تورم و سایر علائم این بیماری در واقع واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر بلورهای اسید اوریک در مفاصل است، این حمله به ترشح مواد شیمیایی به نام سیتوکین ها منجر می شود که التهاب دردناک را افزایش می دهد.
علت نقرس
نقرس به دلیل تجمع اسید اوریک در خون ناشی از تجزیه پورین ها ایجاد می شود. برخی شرایط خاص مانند اختلالات خون و متابولیسم یا کم آبی بدن نیز می تواند باعث تولید بیش از حد اسید اوریک در بدن شود. علاوه بر این مشکل کلیوی و تیروئید یا یک اختلال ارثی می تواند دفع اسید اوریک اضافی بدن را دشوار کرده و به افزایش این ماده در بدن منجر شود.
به طور کلی افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به نقرس قرار دارند :
- مردان میانسال و خانم های یائسه
- افرادی که در میان اعضای خانواده خود از جمله پدر و مادر، خواهر یا برادر موارد ابتلا به نقرس دارند
- کسانی که الکل مصرف می کنند
- بیمارانی که داروهای دیورتیک و سیکلوسپورین مصرف می کنند
- افراد مبتلا به فشار خون بالا، بیماری کلیوی، بیماری تیروئید، دیابت یا آپنه خواب
توجه : در برخی موارد علت بروز نقرس رژیم غذایی می باشد که در ادامه مقاله درباره آن صحبت خواهیم کرد.
تشخیص نقرس
پزشک برای تشخیص نقرس ابتدا سابقه پزشکی فرد و علائم مشاهده شده را بررسی کرده و معاینه فیزیکی انجام می دهد، در این زمان احتمالا موارد زیر مورد توجه قرار خواهند گرفت :
- توصیف بیمار از درد مفاصل
- تعداد مواردی که درد شدید مفصل رخ می دهد
- این که آیا ناحیه قرمز یا متورم شده است
پزشک ممکن است از آزمایش بررسی تجمع اسید اوریک در مفصل برای تشخیص دقیق تر بهره ببرد، در این صورت نمونه ای از مایعات داخل مفصل به آزمایشگاه فرستاده می شود تا میزان اسید اوریک آن بررسی شود. همچنین ممکن است از اشعه ایکس در مفصل استفاده شود.
اگر دچار علائم نقرس هستید با مراجعه به پزشک می توانید تحت مراقبت های اولیه قرار بگیرید، در موارد شدیدتر ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص بیماری های مفصلی باشد.
درمان نقرس
عدم درمان نقرس در نهایت احتمالا به آرتریت منجر می شود که ممکن است با آسیب و تورم دائمی مفصل همراه باشد، بنابراین لازم است هر چه سریع تر نسبت به درمان آن اقدام شود.
دارو درمانی
داروهای مورد استفاده برای درمان نقرس به دو دسته تقسیم می شوند :
- داروهایی که درد و التهاب را کاهش می دهند
- داروهایی که با کاهش سطح اسید اوریک از حملات نقرس در آینده جلوگیری می کنند
داروهای تسکین دهنده درد نقرس عبارتند از :
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبو پروفن، ناپروکسن
- کلشیسین
- کورتون ها
داروهایی که از حملات نقرس جلوگیری می کنند عبارتند از :
- مهار کننده های زانتین اکسیداز مانند آلوپورینول و فبوکسوستات
- پروبنسید
پزشک علاوه بر دارو درمانی ممکن است برای کمک به کنترل علائم و کاهش خطر حملات نقرس در آینده تغییراتی در سبک زندگی توصیه کند که از جمله آن ها می توان به کاهش وزن، ترک الکل و سیگار اشاره کرد. علاوه بر این موارد برخی روش های درمانی جایگزین نیز نتایج خوبی داشته اند.
درمان های خانگی
برخی مواد خانگی و طبیعی می توانند به تسکین علائم نقرس کمک کنند و با کاهش سطح اسید اوریک از حملات نقرس جلوگیری کنند، از جمله :
- آلبالو
- منیزیم
- زنجبیل
- سرکه سیب
- کرفس
- چای گزنه
- قاصدک
- تخم خار مریم
توجه داشته باشید مصرف این مواد غذایی به تنهایی برای کنترل نقرس کافی نمی باشد و لازم است درباره مقدار مناسب برای اثر بخشی بیشتر آن ها اطلاعات کسب کنید.
علاوه بر این به نظر می رسد برخی روغن های ضروری دارای اثرات ضد التهابی، ضد درد و ضد باکتری هستند و ممکن است در کاهش علائم نقرس اثر مثبت داشته باشند، از جمله :
- روغن علف لیمو
- روغن تخم کرفس
- عصاره روغنی بومادران
- عصاره برگ زیتون
- روغن دارچین چینی
برای بهره بردن از خواص این روغن ها می توانید آن ها را استنشاق کرده، روغن رقیق شده آن ها را روی پوست خود بمالید یا از برگ های خشک گیاهان چای درست کنید. هرگز نباید این روغن ها را به صورت خوراکی مصرف کنید.
توصیه می شود قبل از استفاده از هر روش درمانی سنتی با پزشک خود مشورت کنید و احتیاط کنید تا استفاده از این روغن ها باعث واکنش های پوستی نشود.
عمل جراحی
نقرس معمولا بدون جراحی قابل درمان است اما بعد از سال ها این وضعیت می تواند به مفاصل آسیب برساند، تاندون ها را پاره کند و باعث ایجاد عفونت در پوست روی مفاصل شود.
رسوبات سخت توفی می توانند روی مفاصل و نقاط دیگر مانند گوش جمع شوند. این رسوبات ممکن است دردناک و متورم باشند و باعث آسیب دائمی به مفصل شوند.
سه روش جراحی برای درمان توفی عبارتند از :
- جراحی برداشتن توفی
- جراحی فیوژن (هم جوشی) مفصل
- جراحی تعویض مفصل
پزشک با توجه به شدت آسیب، محل قرارگیری توفی و تصمیم شخصی بیمار ممکن است از یکی از این روش ها استفاده کند.
نقرس و تغذیه
برخی مواد غذایی به طور طبیعی سرشار از پورین هستند که بدن، آن را به اسید اوریک تبدیل می کند. اکثر مردم با مواد غذایی سرشار از پورین مشکلی ندارند اما اگر بدن در دفع اسید اوریک اضافی مشکل داشته باشد احتمالا نیاز است از مصرف برخی مواد غذایی و نوشیدنی ها اجتناب شود، از جمله :
- گوشت قرمز
- گوشت اندام های داخلی مانند جگر
- مواد غذایی دریایی خاص
- الکل
نکته : مصرف نوشیدنی های شیرین شده با شکر و مواد غذایی حاوی فروکتوز شکر نیز ممکن است مشکل ساز شود حتی اگر حاوی پورین نباشند.
توجه : مصرف برخی مواد غذایی به کاهش سطح اسید اوریک در بدن کمک می کنند، در صورت ابتلا به نقرس بهتر است با این مواد غذایی آشنا شوید.
عوامل تحریک کننده نقرس
برخی غذاها، داروها و شرایط خاص می تواند باعث تحریک علائم نقرس شود.
ممکن است لازم باشد از مصرف غذاها و نوشیدنی های سرشار از پورین از جمله موارد زیر اجتناب کنید :
- گوشت قرمز مانند گوشت گوساله
- گوشت اندام های داخلی
- ماهی مانند ماهی کاد، گوش ماهی، صدف و ماهی سالمون
- الکل
- نوشابه های گاز دار
- آب میوه
برخی داروها که برای درمان سایر بیماری ها مصرف می شوند نیز ممکن است سطح اسید اوریک در خون افزایش دهند، در صورت مصرف هر یک از داروهای زیر با پزشک مشورت کنید :
- داروهای دیورتیک
- آسپرین
- داروهای کاهنده فشار خون مانند مسدود کننده های بتا و مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین 2
برخی بیماری ها و اختلالات نیز ممکن است باعث شعله ور شدن علائم نقرس شود، از جمله بیماری های مرتبط به نقرس می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- چاقی
- دیابت یا پیش دیابت
- کم آبی بدن
- آسیب دیدگی مفاصل
- عفونت ها
- نارسایی احتقانی قلب
- فشار خون بالا
- بیماری کلیوی
گاهی اوقات تشخیص این که چه عاملی پشت حملات نقرس قرار گرفته دشوار است، در این مواقع یادداشت برداری برای پیگیری رژیم غذایی، داروها و وضعیت سلامتی می تواند به شناسایی علت کمک کند.
پیشگیری از نقرس
برای پیشگیری از نقرس لازم است به موارد زیر توجه داشته باشید :
- الکل و سیگار را ترک کنید
- مصرف مواد غذایی حاوی پورین را محدود کنید
- از یک رژیم غذایی کم چرب، غیر لبنی و سرشار از سبزیجات استفاده کنید
- وزن کم کنید
- ورزش کنید
- آب کافی بنوشید
اگر دچار بیماری خاص هستید یا از داروهایی استفاده می کنید که خطر ابتلا به نقرس را افزایش می دهند با پزشک خود درباره نحوه کاهش احتمال بروز حملات نقرس صحبت کنید.
توفوس در نقرس
منظور از توفوس، شکل گیری توده های سخت توفی می باشد. زمانی که بلورهای اسید اوریک برای مدت زمان طولانی در مفاصل جمع می شوند رسوبات توفی در زیر پوست ایجاد خواهند شد که در صورت عدم درمان می توانند به استخوان و غضروف آسیب رسانده و به تغییر شکل دائمی مفاصل منجر شوند.
این توده های متورم اطراف مفاصل مانند غده های روی تنه درخت به نظر می رسند و اغلب در مفاصل از جمله انگشت ها، پا، زانو و همچنین روی گوش ها دیده می شوند. اگرچه این توده ها به خودی خود آسیبی ایجاد نمی کنند اما التهاب ایجاد شده توسط آن ها می تواند دردناک باشد.
توفی گاهی در بافت همبند خارج از مفاصل تشکیل می شود.
آیا نقرس ارثی است؟
نقرس حداقل تا حدی به دلیل وراثت رخ می دهد. محققان ده ها ژن مرتبط پیدا کرده اند که حساسیت افراد به نقرس را افزایش می دهد. این ژن ها روی میزان اسید اوریک در بدن، نگهداری و دفع آن اثر می گذارند.
به دلیل عوامل ژنتیکی نقرس در خانواده ها ارثی است و افرادی که والدین، خواهر، برادر یا بستگان نزدیک آن ها به این بیماری مبتلا هستند با احتمال بیشتری به این بیماری مبتلا می شوند. با این حال ژن ها احتمالا فقط زمینه ساز نقرس هستند و عوامل محیطی مانند تغذیه عامل بروز این بیماری می باشند.
منبع: healthline
