التهاب ملتحمه (به انگلیسی: Conjunctivitis) از مشکلات چشمی شایع است که طی آن عروق خونی ملتحمه چشم ملتهب و غشای خارجی کره چشم عفونی یا متورم می شود.
یکی از مشخصه های اصلی التهاب ملتحمه قرمز یا صورتی شدن چشم است، به همین دلیل به این عارضه چشم صورتی نیز گفته می شود و در صورت عفونی بودن می تواند تا حد زیادی مسری باشد.
در ادامه قصد داریم درباره التهاب ملتحمه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
التهاب ملتحمه چیست؟
ملتحمه از یک لایه نازک سلولی یا غشا تشکیل شده که سطح داخل پلک ها و سفیدی چشم ها را می پوشاند. در عارضه التهاب ملتحمه این لایه ملتهب شده و چشم ممکن است قرمز یا صورتی رنگ و همچنین متورم و تحریک پذیر شود که گاهی با مخاط نیز همراه است.
التهاب باعث می شود عروق خونی کوچک یا مویرگ های ملتحمه بیشتر برجسته شده و علائم متعددی را به دنبال داشته باشد که ممکن است 1 تا 4 هفته (یا بیشتر) ادامه داشته باشند.
علت التهاب ملتحمه معمولا عوامل محرک، آلرژی یا عفونت می باشد و نوع عفونی آن تا حد زیادی مسری است.
انواع التهاب ملتحمه
روش های مختلفی برای دسته بندی التهاب ملتحمه وجود دارد که عبارتند از :
- ملتحمه آلرژیک یا محرک : گاهی التهاب ملتحمه به این دلیل رخ می دهد که چشم در تماس با نوعی ماده محرک یا آلرژن مانند گرده یا کلر قرار گرفته و دچار تحریک و التهاب می شود
- ملتحمه عفونی : در این نوع التهاب ملتحمه عامل بروز علائم باکتری یا ویروس می باشد
- ملتحمه حاد یا مزمن : در ملتحمه حاد علائم معمولا 1 تا 2 هفته (و گاهی 3 تا 4 هفته) ادامه دارد اما در ملتحمه مزمن علائم معمولا بیش از 4 هفته طول می کشد
علائم التهاب ملتحمه
علائم التهاب ملتحمه معمولا به صورت زیر می باشد :
- قرمزی به دلیل تحریک و گشاد شدن مویرگ ها در ملتحمه
- ترشحات چشمی
- آب ریزش چشم به دلیل پر کاری غدد اشک
- به وجود آمدن پوشش چسبنده یا پوسته پوسته روی مژه ها به خصوص هنگام بیدار شدن از خواب
- درد و احساس وجود شن ریزه در چشم
- ورم ناشی از التهاب یا مالش چشم
- احساس خارش، سوزش یا تحریک شدن چشم
- ناراحتی هنگام استفاده از لنزهای تماسی
اگر عفونت وجود داشته باشد علائم ممکن است ابتدا روی یک چشم تاثیر گذاشته و سپس به چشم دیگر گسترش پیدا کند اما اگر عامل ایجاد التهاب ملتحمه محرک خارجی مانند گرد و غبار باشد معمولا همزمان روی هر دو چشم اثر می گذارد.
بسته به علت بروز التهاب ملتحمه، فرد ممکن است علائم دیگری همچون علائم آنفلوآنزا تجربه کند، از جمله :
- ورم غدد لنفاوی
- تب
- سردرد
- درد دست و پا
- گلو درد
این علائم ممکن است علائم اولیه عفونت باشد.
علائم التهاب ملتحمه در نوزادان
نوزادان تازه متولد شده اغلب دچار التهاب ملتحمه می شوند که علائم آن معمولا شامل چشم های پف کرده، حساس و قرمز می باشد.
برای جلوگیری از بروز عوارض و تشخیص و درمان هر گونه بیماری زمینه ای احتمالی توصیه می شود سریع به پزشک مراجعه شود.
آیا التهاب ملتحمه مسری است؟
چشم صورتی عفونی که به دلیل ویروس یا باکتری ایجاد می شود می تواند تا حد زیادی مسری باشد. برخی راه های انتقال آن عبارتند از :
- تماس با فرد مبتلا مانند دست دادن و سپس لمس چشم ها
- قطرات آلوده موجود در هوا به دلیل سرفه و عطسه
- دست زدن به سطوح آلوده به میکروب و سپس لمس چشم ها
این عارضه به خصوص زمانی که فرد مبتلا دچار علائم است بیشتر قابل انتقال می باشد، به همین دلیل توصیه می شود این افراد تا برطرف شدن علائم در منزل بمانند.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
در صورتی که فرد علائم مشابه التهاب ملتحمه را تجربه کرده و تصور می کند به نوعی عفونت چشمی مبتلا شده لازم است به پزشک مراجعه کند. در صورت بروز موارد زیر نیاز به اقدامات پزشکی فوری می باشد :
- درد شدید چشم
- تغییرات در بینایی
- حساس شدن چشم به نور
- قرمز تیره شدن یک یا هر دو چشم
- آسیب دیدگی یا چسبیدن چیزی به داخل چشم
- سردرد شدید و احساس بیماری
این علائم ممکن است نشانه مشکلات جدی تر باشند.
علت التهاب ملتحمه
التهاب ملتحمه ممکن است به دلیل آلرژی، عوامل محرک یا عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد شود. حدود 80 درصد موارد ابتلا به این عارضه از نوع ویروسی هستند و ویروس های زیر ممکن است باعث بروز آن ها شوند :
- آدنو ویروس ها
- ویروس های هرپس
- انترو ویروس ها
باکتری هایی که ممکن است باعث بروز التهاب ملتحمه شوند عبارتند از :
- استافیلوکوکوس اورئوس
- استرپتوکوک پنومونیه
- آنفولانزای هموفیلوس
التهاب ملتحمه باکتریایی گاهی از یک عفونت منتقل شده از طریق رابطه جنسی مانند کلامیدیا ناشی می شود.
آیا کووید 19 (کرونا) می تواند باعث التهاب ملتحمه شود؟
در جولای سال 2020 گزارشی مبنی بر این که یک فرد مبتلا به کووید 19 تنها علائم مربوط به التهاب ملتحمه را تجربه کرده دریافت شد که توجه محققان را به خود جلب کرد.
در کل به نظر نمی رسد ویروس های کرونا علت شایع التهاب ملتحمه باشند و به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است تا بتوان این عارضه را به عنوان یکی از علائم کووید 19 اعلام کرد.
علت التهاب ملتحمه در نوزادان
عارضه چشم صورتی در نوزادان ممکن است به دلیل عفونت، تحریک یا مسدود شدن مجاری اشک رخ دهد. علت هر چه باشد علائم ایجاد شده مشابه خواهند بود.
باکتری یا ویروسی که منجر به التهاب ملتحمه عفونی در نوزدان تازه متولد شده می شود احتمالا در حین زایمان از مادر به نوزاد منتقل شده است، حتی اگر مادر هنگام زایمان علائمی نداشته باشد.
شایع ترین علت باکتریایی این عارضه باکتری نایسریا گونوره آ (عامل بیماری سوزاک) است. گفته شده باکتری کلامیدیا تراکوماتیس و همچنین ویروس تبخال تناسلی (در موارد کمتر) نیز می تواند باعث بروز آن شود.
لازم به ذکر است علائم التهاب ملتحمه باکتریایی ایجاد شده توسط باکتری کلامیدیا تراکوماتیس معمولا 5 تا 12 روز بعد از زایمان و علائم مربوط به باکتری نایسریا گونوره آ معمولا 2 تا 4 روز بعد از زایمان ظاهر می شود.
التهاب ملتحمه ممکن است به دلیل واکنش چشم نوزاد به قطره های چشمی، که هنگام تولد برای جلوگیری از عفونت استفاده می شوند، رخ دهد. در این حالت علائم معمولا بعد از 24 تا 36 ساعت از بین می روند.
سایر دلایل التهاب ملتحمه
از دیگر دلایل بروز التهاب ملتحمه و قرمز شدن چشم ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- بلفاریت (التهاب پلک چشم)
- گلوکوم حاد
- کراتیت (التهاب قرنیه)
- یوئیت قدامی چشم
برخی از این موارد می توانند به کاهش بینایی منجر شوند. در صورتی که علائم بهبود پیدا نکند باید به پزشک مراجعه شود.
تشخیص التهاب ملتحمه
پزشک برای تشخیص ابتدا به علائم توجه کرده و سوالاتی از فرد می پرسد که شامل سابقه بیماری های چشمی و آلرژی ها می باشد. در موارد کمتر متداول ممکن است برای تست باکتری یا ویروس سواب چشمی انجام شود.
درمان التهاب ملتحمه
درمان خانگی
تقریبا نیمی از موارد التهاب ملتحمه عفونی بدون درمان پزشکی و طی مدت 10 روز برطرف می شوند و بیمار باید منتظر بماند تا دوره آن به اتمام برسد. در این مدت با برخی روش های خانگی می توان به کاهش علائم و تسریع بهبودی کمک کرد، از جمله :
- کنترل درد : برای این منظور می توان از ایبو پروفن استفاده کرد
- اجتناب از لنزهای تماسی : زمانی که علائم وجود دارد از این لنزها استفاده نکنید، همچنین توصیه می شود لنزها، کیف لنز و محلول آن را عوض کنید
- خودداری از آرایش چشم : آرایش چشم در دوره عفونت توصیه نمی شود و پس از آن هم باید لوازم آرایش خود را عوض کنید
- قطره چشم اشک مصنوعی : این قطره ها به تسکین درد و کاهش چسبندگی کمک می کنند
- اجتناب از قطره چشم برای کاهش قرمزی : این قطره ها ممکن است علائم را تشدید کند
- استفاده از دستمال آغشته به آب گرم : چند بار در روز از این دستمال برای پاک کردن ترشحات استفاده کنید (برای هر چشم از دستمال تمیز جداگانه)
- استفاده از کمپرس گرم : این مورد می تواند به تسکین ناراحتی های چشمی کمک کند. یک پارچه تمیز و بدون پرز را در آب گرم خیسانده، آب آن را بگیرید و روی چشم بسته قرار دهید
برای جلوگیری از سرایت عفونت به دیگران توصیه می شود :
- هر روز بالش ها و حوله ها را تعویض کنید
- از لمس چشم و صورت اجتناب کنید
- از دستمال و سایر وسایل شخصی مشترک استفاده نکنید
- مرتب دست ها را بشویید
برخی افراد معتقد هستند که مالیدن شیر مادر روی چشم ها می تواند به درمان التهاب ملتحمه کمک کند اما به گفته منابع معتبر هیچ مدرکی مبنی بر موثر بودن این روش وجود ندارد و چه بسا ممکن است خطرناک نیز باشد.
درمان پزشکی
در بیشتر موارد، التهاب ملتحمه بدون نیاز به درمان خاص و خود به خود برطرف می شود. اگر علت این عارضه ویروس ها باشند پزشک درمان علائم با داروهای خانگی را توصیه خواهد کرد و اگر عامل بروز آن آلرژی یا مواد محرک باشد فرد باید از قرار گرفتن در معرض آن ها اجتناب کند.
اگر پزشک مشکوک به عفونت باکتریایی باشد ممکن است استفاده از آنتی بیوتیک ها را توصیه کند. بعضی از پزشکان برای همه موارد قطره چشمی آنتی بیوتیکی یا موارد مشابه تجویز می کنند اما مشخص نیست این داروها موثر باشند. به عنوان مثال آنتی بیوتیک ها به درمان عفونت ویروسی کمکی نمی کنند.
در صورتی که پس از انجام توصیه های پزشک و درمان احتمالی، علائم بهبود پیدا نکند یا فرد دچار درد یا تاری دید شود لازم است به پزشک مراجعه شود.
درمان التهاب ملتحمه در نوزادان
در صورت لزوم برای درمان التهاب ملتحمه در نوزادان ممکن است از روش های تجویزی زیر استفاده شود :
- آنتی بیوتیک ها که ممکن است خوراکی، وریدی، قطره یا پماد باشند
- استفاده از کمپرس گرم برای از بین رفتن ورم و تحریک چشمی
- شستشوی ملایم چشم ها با محلول نمکی
- ماساژ گرم و آرام در مواردی که مجاری اشک مسدود شده است
توجه داشته باشید همیشه طبق دستور پزشک در این مورد عمل کرده و قبل و بعد از استفاده از تکنیک های درمانی، دست های خود را با دقت بشویید.
استفاده از قطره های چشم
قطره یا پماد چشم را می توان به طور مستقیم روی چشم اعمال کرد. برخی افراد ممکن است ترجیح دهند از پماد به جای قطره در نوزادان و کودکان خردسال استفاده کنند.
هنگام استفاده از قطره های چشم از لمس چشم با قطره چکان یا استفاده از قطره چشم دیگران خودداری کنید، این کار می تواند عفونت را به دیگران منتقل کند.
استفاده از قطره های چشمی ممکن است باعث تاری دید به مدت کوتاه شود، در این صورت بهتر است از رانندگی یا کار با ماشین آلات بلافاصله بعد از استفاده از قطره چشم اجتناب شود.
پیشگیری از التهاب ملتحمه
افراد می توانند خطر ابتلا به عفونت یا انتقال آن را با رعایت برخی نکات کاهش دهند، از جمله :
- اجتناب از دست زدن یا مالش چشم ها
- شستن مرتب دست ها یا استفاده از ماده ضد عفونی کننده دست
- خارج کردن لنزهای تماسی هنگام شب و رعایت دستورالعمل های مربوط به این لنزها
- تمیز نگه داشتن عینک
- عدم استفاده مشترک از لوازم شخصی مانند حوله یا لوازم آرایش
- استفاده از عینک در استخر
- اجتناب از شنا در دوره ابتلا به عفونت
برخی روش های کاهش خطر ابتلا به التهاب ملتحمه آلرژیک عبارتند از :
- تهویه صحیح اتاق ها
- نظافت منظم و نگهداری صحیح دستگاه های تهویه مطبوع
- اجتناب از محیط های پر از دود
عوارض التهاب ملتحمه
التهاب ملتحمه معمولا عوارض خاصی به دنبال ندارد اما می تواند علامت یک بیماری جدی تر باشد، بنابراین افرادی که علائم شدید یا دائمی تجربه می کنند لازم است به پزشک مراجعه کنند تا خطر مشکلات بعدی کاهش یابد.
عوارض در نوزادان
اکثر نوزادان بدون هیچ عارضه ای بهبودی کامل پیدا می کنند اما التهاب ملتحمه عفونی گاهی در نوزادان شدید شده و به سرعت پیشرفت می کند. در موارد بسیار شدید بینایی تحت تاثیر قرار می گیرد.
اگر نوزاد به بیماری منتقله از رابطه جنسی (هنگام تولد) مبتلا باشد ممکن است عوارض دیگری نیز به دنبال داشته باشد. به عنوان مثال 10 تا 20 درصد نوزادان مبتلا به ملتحمه عفونی ایجاد شده توسط کلامیدیا تراکوماتیس ممکن است به ذات الریه دچار شوند که می تواند کشنده باشد.
منبع: medicalnewstoday
