وبا (به انگلیسی: Cholera) نوعی بیماری باکتریایی حاد است که باعث کم آبی شدید بدن شده و در صورت عدم درمان به موقع و مناسب می تواند به مرگ بیمار به خصوص نوزادان و کودکان منجر شود.
این عارضه از بیماری های اپیدمی است که به خصوص در گذشته شیوع زیادی داشته و افراد زیادی را در طول تاریخ به کام مرگ برده است.
در ادامه قصد داریم درباره وبا و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
وبا چیست؟
وبا یک عفونت باکتریایی مسری است که توسط باکتری ویبریو کلرا ایجاد و معمولا از طریق مصرف آب و غذای آلوده به مدفوع فرد بیمار به دیگران منتقل می شود.
این بیماری با علائمی همچون اسهال آبکی، از دست دادن شدید مایعات و الکترولیت ها و کم آبی شدید بدن مشخص می شود و با این که روش درمان ساده ای دارد در برخی موارد می تواند به مرگ بیمار منجر شود. گفته شده سالانه حدود 100 هزار نفر در سراسر دنیا به دلیل ابتلا به وبا فوت می کنند.
از آن جا که بیماری وبا با کم آبی شدید همراه است میزان مرگ و میر در کودکان و نوزادان به مراتب بیشتر از بزرگسالان است، اگرچه افراد بزرگسال سالم نیز گاهی طی چند ساعت جان خود را از دست می دهند. کسانی که بهبود پیدا می کنند معمولا در برابر عفونت مجدد مصونیت طولانی مدت پیدا می کنند.
خوشبختانه در حال حاضر شیوع این بیماری نسبت به گذشته تا حد زیادی کاهش یافته، با این حال هنوز در برخی مناطق از جمله کشورهای آسیایی، آفریقایی و برخی نواحی آمریکای لاتین شایع است و برای جلوگیری از ابتلا، قبل از مسافرت به چنین مناطقی باید واکسیناسیون انجام شده و هنگام سفر تمام نکات بهداشتی رعایت شود.
علائم وبا
گفته شده در هر 20 مورد ابتلا به عفونت وبا تنها یک مورد شدید است و درصد بالایی از افراد آلوده علائمی ندارند.
علائم (در صورت بروز) بین 12 ساعت تا 5 روز بعد از آلوده شدن فرد ادامه داشته و شدت آن ممکن است خفیف تا شدید باشد.
برخی علائم شایع وبا عبارتند از :
- اسهال آبکی انفجاری با حجم زیاد که گاهی به آن مدفوع آب برنجی گفته می شود زیرا شبیه آبی است که برای شستن برنج استفاده شده است
- استفراغ
- گرفتگی عضلات پا
فرد مبتلا به وبا ممکن است به سرعت مایعات بدن خود را از دست بدهد که گاهی به 20 لیتر در طول روز نیز می رسد، بنابراین احتمال کم آبی بدن و شوک شدید وجود دارد.
علائم کم آبی بدن عبارتند از :
- شل شدن پوست
- چشم های گود رفته
- خشکی دهان
- کاهش ترشحات بدن، به عنوان مثال تعریق کمتر
- ضربان قلب سریع
- فشار خون پایین
- سر گیجه یا سبکی سر
- کاهش سریع وزن
شوک می تواند باعث فروپاشی سیستم گردش خون شود که یک وضعیت تهدید کننده زندگی و یک مسئله اورژانسی است.
علت وبا
باکتری وبا به دلیل عدم رعایت بهداشت از طریق دهان و اغلب با غذا یا آبی که به مدفوع و ضایعات بدن انسان مبتلا آلوده شده به دیگران منتقل می شود. همچنین ممکن است با خوردن غذاهای دریایی خام یا کامل پخته نشده به خصوص حلزون صدف دار وارد بدن شود.
مصرف سبزیجاتی که با آب آلوده آبیاری شده و به خوبی شسته نشده اند نیز از دیگر منابع شایع این عفونت می باشد.
در مکان هایی همچون اردوگاه های پناهندگان یا اجتماعاتی که منابع آبی بسیار محدود دارند یک فرد مبتلا به وبا می تواند کل آب را آلوده کند.
عوامل خطر زای وبا
افراد زیر بیشتر از دیگران در معرض مصرف غذا یا آب آلوده به باکتری وبا هستند :
- افرادی که در مراکز درمانی کار می کنند که بیماران مبتلا به وبا در آن جا تحت درمان قرار می گیرند
- امدادگرانی که در مناطق پر شیوع وبا خدمت می کنند
- افرادی که به مناطقی که وبا هنوز شیوع دارد سفر کرده اند و بهداشت را به خوبی رعایت نمی کنند
لازم به ذکر است اپیدمی های وبا معمولا به دلیل استفاده از منابع آب آلوده به مدفوع انسانی و دست فروشان مواد غذایی رخ می دهد.
به علاوه برخی بیماران بیشتر در معرض بروز علائم شدید وبا قرار دارند، از جمله :
- افراد مبتلا به آکلرو هیدریا، نوعی بیماری که اسید کلریدریک را از معده خارج می کند
- افرادی که گروه خونی O دارند
- افرادی که به بیماری های مزمن مبتلا هستند
- افرادی که به خدمات پزشکی همچون محلول های ORS دسترسی ندارند
تشخیص وبا
پزشک معمولا با مشاهده علائمی همچون اسهال آبکی شدید، استفراغ و کم آبی سریع بدن به وبا مشکوک می شود. به خصوص اگر فرد اخیرا به مکان های پر خطر مسافرت کرده، بهداشت را رعایت نمی کند یا به تازگی حلزون صدف دار مصرف کرده است.
در این صورت لازم است فرد آزمایش مدفوع انجام داده و نمونه برای بررسی به آزمایشگاه ارسال شود. با این حال در صورت مشکوک بودن پزشک به وبا، درمان های لازم حتی قبل از آماده شدن نتیجه آزمایش آغاز می شود.
درمان وبا
از آن جا که کم آبی شدید ناشی از بیماری وبا می تواند به مرگ فرد منجر شود، بنابراین مهم ترین بخش درمان این بیماری شامل محلول های آب رسانی خوراکی (ORS) می باشد که طی آن مقدار زیادی آب حاوی ترکیب خاصی از شکر و نمک مصرف می شود.
این محلول به صورت ترکیب بسته بندی در داروخانه ها عرضه می شود اما در صورت عدم دسترسی می توان آن را طبق دستورالعمل در منزل تهیه کرد.
در موارد شدید نیاز به مایعات داخل وریدی می باشد. یک فرد بزرگسال با وزن 70 کیلوگرم حداقل 7 لیتر مایعات داخل وریدی نیاز دارد.
با توجه به باکتریایی بودن بیماری، مصرف آنتی بیوتیک ها نیز می تواند مدت زمان بیماری را کوتاه تر کند اما به دلیل خطر مقاومت باکتریایی استفاده گسترده از این داروها برای وبا توصیه نمی شود.
به علاوه از داروهای ضد اسهال در درمان این بیماری استفاده نمی شود زیرا از دفع باکتری در بدن جلوگیری می کنند.
لازم به ذکر است میزان مرگ و میر ناشی از وبا تحت مراقبت و درمان صحیح حدود 1 درصد می باشد.
پیشگیری از وبا
وبا غالبا از طریق غذا و به دلیل عدم رعایت بهداشت به دیگران منتقل می شود، به همین دلیل با برخی اقدامات ساده می توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد.
هنگام مسافرت به مناطقی که وبا در آن ها شایع است دقت داشته باشید :
- خودتان میوه ها را پوست بگیرید
- از مصرف سالاد، ماهی خام و سبزیجات خام اجتناب کنید
- غذاها را کاملا بپزید
- از آب بطری یا جوشیده استفاده کنید
- از خرید غذا از دست فروش های خیابانی اجتناب کنید
به علاوه توصیه می شود قبل از سفر به کشورهایی که وبا در آن ها شیوع دارد درباره این بیماری اطلاعات لازم کسب کنید و در صورت مشاهده علائمی همچون گرفتگی پا، استفراغ و اسهال در مناطقی که این بیماری شیوع دارد فورا به پزشک مراجعه کنید.
واکسن وبا
در حال حاضر سه واکسن به نام های دوکرال، شانکول و اویکول توسط سازمان بهداشت جهانی تایید شده است. هر سه واکسن برای ایجاد ایمنی کامل به دو دوز نیاز دارند.
منبع: medicalnewstoday
