ناخن قاشقی یا کویلونیشیا (به انگلیسی: Koilonychia) وضعیتی است که طی آن ناخن ها بسیار نازک و نرم شده و به شکل یک قاشق کوچک که معمولا یک قطره آب می تواند داخل آن جمع شود تغییر شکل پیدا می کنند.
علل مختلف ممکن است در بروز ناخن قاشقی نقش داشته باشند که از شایع ترین آن ها می توان به کم خونی ناشی از فقر آهن، کمبود برخی مواد مغذی یا بیماری های خود ایمنی اشاره کرد.
در ادامه قصد داریم درباره ناخن قاشقی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
ناخن قاشقی چیست؟
وضعیت و ظاهر ناخن ها می توانند اطلاعات زیادی درباره سلامتی افراد بدهند و تغییر در رنگ، شکل یا بافت انگشتان دست یا پا ممکن است نشانه بیماری های زمینه ای در فرد باشد.
ناخن قاشقی یکی از بیماری های مربوط به ناخن است که روی شکل ناخن ها اثر گذاشته و همان طور که از نامش پیدا است در این حالت ناخن ها مانند یک قاشق شروع به خمیده شدن می کنند.
علل مختلف ممکن است در قاشقی شدن ناخن ها نقش داشته باشند و در برخی موارد، رفع عامل یا اختلال زمینه ای باعث می شود ناخن ها رشد طبیعی خود را دوباره از سر بگیرند.
علت ناخن قاشقی
ناخن قاشقی معمولا نشانه یک بیماری دیگر می باشد و بسیاری از عوامل ممکن است باعث تحریک آن شوند اما گاهی هیچ دلیل واضحی برای آن وجود ندارد.
برخی علل احتمالی این وضعیت عبارتند از :
1. کمبود مواد مغذی
کمبود آهن شایع ترین علت ناخن قاشقی است. آمار نشان می دهد کم خونی ناشی از فقر آهن شایع ترین بیماری ناشی از کمبود مواد مغذی در جهان است و اغلب کودکان و زنان در سنین باروری را تحت تاثیر قرار می دهد.
مشکلات سلامتی زیر می تواند به کمبود آهن در افراد منجر شود :
- آهن بسیار کم در رژیم غذایی
- ناتوانی بدن در جذب آهن کافی از غذا
- سوء تغذیه
- خونریزی در روده
- سرطان
- بیماری سلیاک
لازم به ذکر است افرادی که فولات، پروتئین و ویتامین C کافی مصرف نمی کنند نیز ممکن است دچار کمبود آهن شوند.
به علاوه افراد مبتلا به سندرم پلامر وینسون بیشتر از سایرین در معرض ناخن قاشقی قرار دارند، این بیماری می تواند افرادی را که از کمبود آهن طولانی مدت رنج می برند تحت تاثیر قرار دهد.
2. بیماری های خود ایمنی
ناخن قاشقی ممکن است همراه با بیماری های خود ایمنی زیر رخ دهد :
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک یا لوپوس
- برخی بیماری های التهابی پوست مانند پسوریازیس و لیکن پلان
در بیماری پسوریازیس وجود مشکل در سیستم ایمنی می تواند به تغییرات ناخن و پوست منجر شود.
3. عوامل زیست محیطی
دانشمندان احتمال می دهند بین ناخن قاشقی و محصولات حاوی نفت ارتباط وجود داشته باشد.
به عنوان مثال برخی افراد مانند آرایشگرها معمولا با محصولات حاوی نفت سر و کار دارند که می تواند خطر ابتلا به ناخن قاشقی را افزایش دهد.
به علاوه افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی می کنند ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به ناخن قاشقی قرار داشته باشند، زیرا هوا در ارتفاعات بالا نسبت به سطوح پایین تر دارای اکسیژن کمتری می باشد.
زمانی که سطح اکسیژن کم باشد، بدن گلبول های قرمز بیشتری تولید می کند و برای این منظور به آهن بیشتری نیاز دارد که این مسئله می تواند به کمبود آهن در بدن منجر شود.
4. عوامل ژنتیکی
ناخن قاشقی ممکن است به دلیل برخی بیماری های ژنتیکی رخ دهد، از جمله :
- هموکروماتوز : در این عارضه فرد آهن زیادی از رژیم غذایی خود جذب می کند
- سندرم کشکک ناخن : در این عارضه فرد ممکن است در ناخن ها، کاسه زانو، استخوان های لگن و آرنج خود مشکل داشته باشد
5. سایر بیماری ها
ناخن قاشقی ممکن است با بیماری های زیر ارتباط داشته باشد :
- خون رسانی کم به اندام ها مانند بیماری رینود
- مشکلات قلبی عروقی
- کم کاری تیروئید
- آسیب دیدگی ناخن
- کمبود ویتامین B
- بیماری سلیاک
علائم ناخن قاشقی
صاف شدن سطح ناخن ها می تواند جزو اولین علائم ناخن قاشقی باشد زیرا ناخن ها قبل از مقعر شدن ابتدا صاف می شوند.
در اکثر افراد، ناخن ها محدب و خمیده به سمت پایین هستند اما با مقعر شدن ناخن وضعیتی ایجاد می شود که فرد معمولا می تواند یک قطره آب روی سطح ناخن خود نگه دارد.
ناگفته نماند این تغییرات معمولا روی ناخن های دست قابل تشخیص تر از ناخن های پا می باشند.
عوامل خطر زای ناخن قاشقی
افرادی که بیشتر در معرض خطر بروز ناخن قاشقی قرار دارند عبارتند از :
- افراد مسن
- کسانی که جریان خون کم به انگشتان دست و پای آن ها منتقل می شود
- زنان در دوران پریود
- افرادی که در معرض خطر کمبود آهن هستند
- افراد مبتلا به لوپوس
- افرادی که دچار اختلالات خوردن یا سوء تغذیه هستند
- برخی از افرادی که از رژیم گیاهخواری یا وگان پیروی می کنند
- کسانی که با حلال های نفتی کار می کنند
ناخن قاشقی در گروه های سنی مختلف
مشکلات ایجاد شده در ناخن قاشقی ممکن است تا حدی به سن و سال فرد بستگی داشته باشد.
ناخن قاشقی در بزرگسالان ممکن است نشانه یک بیماری باشد و نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشد در حالی که در نوزادان شایع است و معمولا شکل ناخن به مرور زمان به حالت طبیعی بر می گردد.
با این حال اگر والدین نگران هستند بهتر است با پزشک مشورت کنند زیرا ناخن مقعر در نوزاد می تواند نشانه یک اختلال ژنتیکی باشد.
به طور کلی همه افرادی که متوجه تغییراتی در شکل ناخن خود شده اند باید به پزشک مراجعه کنند زیرا این مسئله ممکن است به دلایلی رخ داده باشد که نیاز به درمان دارد.
درمان ناخن قاشقی
درمان ناخن قاشقی به علت بروز آن بستگی دارد و برخی از این علل به تغییرات در رژیم غذایی به خوبی پاسخ می دهند. به عنوان مثال گنجاندن آهن کافی در رژیم غذایی می تواند به جلوگیری از تغییرات ناخواسته ناخن کمک کند.
پزشک احتمالا برای بررسی بهتر علت، سوابق پزشکی فرد را به طور کامل بررسی کرده، معاینه فیزیکی انجام می دهد و در صورت نیاز آزمایش خون نیز تجویز می کند.
کمبود آهن در برخی موارد با تغییر رژیم غذایی برطرف می شود و احتمالا فرد نیاز به مصرف غذاهای حاوی آهن بیشتر یا مکمل های آهن خواهد داشت.
در مورد میزان مصرف روزانه آهن در رژیم غذایی بزرگسالان توصیه شده مردان بزرگسال 8 میلی گرم و زنان بزرگسال 18 میلی گرم در روز آهن مصرف کنند. این مسئله در مورد کودکان به سن و جنس کودک بستگی دارد.
همچنین گفته شده گیاهخواران باید 1.8 برابر بیشتر از افرادی که گوشت مصرف می کنند آهن دریافت کنند زیرا جذب آهن از مواد غذایی گیاهی برای بدن سخت تر از جذب آهن موجود در محصولات حیوانی می باشد.
لازم به ذکر است ترکیب منابع گیاهی حاوی آهن با خوراکی های غنی از ویتامین C مانند مرکبات می تواند به افزایش جذب آهن کمک کند.
برخی منابع خوب آهن عبارتند از :
- غلات صبحانه غنی شده که ممکن است تنها در یک وعده 100 درصد نیاز روزانه بدن به آهن را تامین کنند
- سایر غذاهای غنی شده مانند نان و برنج غنی شده
- شکلات تلخ
- لوبیا، عدس و نخود
- گوشت گاو به خصوص جگر گاو
- توفو
- سبزیجات
- سیب زمینی پخته شده
- بادام هندی
توجه داشته باشید با مطالعه برچسب مواد غذایی مصرفی می توانید حدود مصرف آهن خود را در طول روز به دست آورید.
در صورتی که عوامل ژنتیکی باعث تغییر ناخن ها شده باشد پزشک راهنمایی های لازم را به افراد خواهد داشت.
نکات مهم
ناخن قاشقی تنها یکی از انواع مشکلات ناخن است. از دیگر بیماری های ناخن می توان به عفونت های قارچی، پسوریازیس ناخن و شیار ناخن اشاره کرد که همگی می توانند نشانه یک بیماری خاص در فرد باشد.
برخی نکات مهم برای مراقبت از ناخن ها در هنگام بروز مشکل عبارتند از :
- استفاده از دستکش لاستیکی هنگام شستشو یا استفاده از محصولات شوینده
- استفاده از یک برس ناخن نرم برای تمیز نگه داشتن ناخن ها
- استفاده از کرم دست روی ناخن ها برای مرطوب کردن آن ها
- کوتاه کردن ناخن ها بعد از حمام یا دوش گرفتن، زمانی که ناخن ها نرم هستند
- کوتاه نگه داشتن ناخن ها و این که به صورت خط مستقیم از بالا کوتاه شوند
- کوتاه کردن ناخن های شکسته تا جایی که ناخن به پوست وصل شده (برای جلوگیری از شکستگی بیشتر ناخن)
- استفاده از کفشی که انگشتان پا و ناخن ها را فشرده نکند
اگر در اطراف ناخن قرمزی، التهاب یا سایر تغییرات ایجاد شود فرد باید با پزشک مشورت کند.
چشم انداز ناخن قاشقی
ناخن قاشقی اغلب از کمبود آهن در رژیم غذایی ناشی می شود و ممکن است به تغییرات رژیم غذایی پاسخ خوبی دهد.
اگر علت اصلی بروز این وضعیت تغذیه نباشد، ممکن است با توجه به علت آن درمان دارویی مناسب در پیش گرفته شود. برخی بیماری ها باعث ایجاد تداخل در مقدار آهن و اکسیژن موجود در گلبول های قرمز می شوند.
تغییرات در تغذیه اغلب به ناخن ها کمک می کند تا شکل طبیعی خود را دوباره به دست آورند اما ممکن است پروسه زمان بری باشد.
گفته شده ناخن دست برای رشد کامل به حدود 6 ماه و ناخن های پا به حدود 12 تا 18 ماه زمان نیاز دارند.
در افراد مبتلا به کمبود آهن ممکن است از مکمل ها برای جبران کمبود آن ها استفاده شود اما قبل از مصرف هر گونه مکمل لازم است ابتدا با پزشک مشورت شود زیرا برخی مکمل ها می توانند اثرات نا مطلوبی روی فرد داشته باشند. پزشک درباره دوز مصرف این مکمل ها نیز توصیه هایی خواهد داشت.
منبع: medicalnewstoday
