کورتیزول به دلیل نقشی که در واکنش بدن به استرس دارد به هورمون استرس معروف است. اما کورتیزول نقش بسیار بیشتری در بدن نسبت به واکنش جنگ یا گریز دارد.
همه افراد هر از گاهی کورتیزول بالا را تجریه می کنند و سطوح آن در طول روز متفاوت است. این بخشی از پاسخ طبیعی بدن شما به تهدیدات آسیب زا یا خطر است.
اما اگر بدن شما به طور مداوم کورتیزول زیاد تولید کند معمولا نشان دهنده یک مشکل اساسی است. پزشکان ممکن است به کورتیزول بالا به عنوان سندرم کوشینگ (هایپرکورتیزولیسم) اشاره کنند.
در ادامه ای این مقاله با علل و علائم کورتیزول بالا در بدن آشنا می شوید. با سومیتا همراه باشید؛
کورتیزول چیست؟
غدد فوق کلیوی این هورمون استروئیدی را می سازند، اما محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال میزان ترشح بدن را کنترل می کند.
اکثر سلول های بدن شما گیرنده های کورتیزول دارند. آن ها از کورتیزول برای عملکردهای مختلفی استفاده می کنند مانند :
- تنظیم قند خون
- کاهش التهاب
- تنظیم متابولیسم
- عملکرد حافظه
کورتیزول برای سلامتی شما مهم است، اما مقدار بیش از حد آن می تواند به بدن شما آسیب برساند و علائم ناخواسته متعددی ایجاد کند.
علائم کورتیزول بالا در بدن
کورتیزول بالا می تواند علائم متعددی را در بدن شما ایجاد کند. بسته به اینکه چه چیزی باعث افزایش سطح کورتیزول شما می شود علائم می تواند متفاوت باشد.
علائم و نشانه های عمومی کورتیزول بالا در بدن عبارتند از :
- افزایش وزن بیشتر در ناحیه میانی و قسمت بالای کمر
- افزایش وزن و گرد شدن صورت
- آکنه
- نازک شدن پوست
- کبودی آسان
- صورت برافروخته
- کند شدن بهبودی ها
- ضعف عضلانی
- خستگی شدید
- تحریک پذیری
- مشکل در تمرکز
- فشار خون بالا
- سردرد
دلایل افزایش سطح کورتیزول در بدن
هیپوتالاموس مغز با غدد مختلف بدن ما تعامل دارد تا سطح هورمون ها را تنظیم کند. وقتی صحبت از کورتیزول می شود، این به عنوان محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال شناخته می شود.
هنگامی که سطح کورتیزول پایین است هیپوتالاموس هورمون آزاد کننده کورتیکوتروفین (CRH) را آزاد می کند که غده هیپوفیز قدامی را تحریک می کند تا هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) را آزاد کند سپس این هورمون باعث می شود که غده آدرنال کورتیزول بیشتری ایجاد و آزاد کند.
دلایل مختلفی وجود دارد که چرا غده فوق کلیوی ممکن است کورتیزول بیش از حد ترشح کند.
1. استرس
استرس ترکیبی از سیگنال ها را از هورمون ها و اعصاب در بدن ایجاد می کند. این سیگنال ها باعث می شوند که غدد فوق کلیوی شما هورمون هایی از جمله آدرنالین و کورتیزول را ترشح کنند.
نتیجه افزایش ضربان قلب و انرژی به عنوان بخشی از پاسخ جنگ یا گریز است. این روش بدن شما برای آماده سازی خود برای موقعیت های بالقوه خطرناک یا مضر است.
کورتیزول همچنین به محدود کردن عملکردهایی که در شرایط جنگ یا گریز ضروری نیستند کمک می کند. هنگامی که تهدید از بین رفت، هورمون های شما به سطح معمول خود باز می گردند و عملکردهای بدن به سطوح معمولی باز می گردند.
اما وقتی تحت استرس دائمی هستید، این پاسخ همیشه خاموش نمی شود.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض کورتیزول و سایر هورمون های استرس می تواند تقریبا بر تمام فرآیندهای بدن شما تاثیر منفی بگذارد.
این می تواند خطر ابتلا به مشکلات سلامتی مانند بیماری قلبی، مشکلات ریوی، چاقی، اضطراب، افسردگی و غیره را افزایش دهد.
2. مشکلات غده هیپوفیز
غده هیپوفیز در پایه مغز شما قرار دارد که با ترشح هورمون ها بسیاری از عملکردهای بدن را کنترل می کند و به کنترل آن ها کمک می کند.
مشکلات مربوط به غده هیپوفیز می تواند باعث کاهش یا تولید بیش از حد هورمون ها از جمله هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک شود که سپس غدد آدرنال را تحریک می کند تا کورتیزول بیشتری ترشح کند.
بیماری های هیپوفیز که می توانند باعث افزایش سطح کورتیزول شود عبارتند از :
- پرکاری هیپوفیز
- تومورهای خوش خیم هیپوفیز از جمله آدنوم
- تومورهای سرطانی هیپوفیز
3. تومورهای غده فوق کلیوی
غدد فوق کلیوی شما بالای هر کلیه قرار دارند. تومورهای غده آدرنال می توانند خوش خیم (غیر سرطانی) یا بدخیم (سرطانی) و از نظر اندازه متفاوت باشند. هر دو نوع می توانند سطوح بالایی از هورمون ها از جمله کورتیزول را ترشح کنند.
علاوه بر این اگر تومور به اندازه ای بزرگ باشد که به اندام های مجاور فشار وارد کند ممکن است متوجه درد یا احساس پری در شکم خود شوید.
تومورهای آدرنال معمولا خوش خیم هستند و تقریبا در 1 نفر از هر 10 نفر یافت می شود. سرطان آدرنال بسیار نادرتر است.
4. عوارض دارویی
برخی از داروها می توانند باعث افزایش سطح کورتیزول شوند. به عنوان مثال برخی از مطالعات به ارتباط بین داروهای ضد بارداری خوراکی و سطح کورتیزول خون اشاره می کنند.
داروهای کورتیکواستروئیدی که برای درمان آسم، آرتریت، سرطان های خاص و سایر بیماری ها استفاده می شوند نیز می توانند در صورت مصرف در دوزهای بالا یا برای مدت طولانی باعث افزایش سطح کورتیزول شوند.
کورتیکواستروئیدهایی که معمولا تجویز می شوند عبارتند از :
- پردنیزون
- کورتیزون
- متیل پردنیزولون
- دگزامتازون
یافتن دوز مناسب و مصرف کورتیکواستروئیدها طبق تجویز ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سطوح کورتیزول بالا کمک کند.
هرگز نباید داروهای استروئیدی را بدون کاهش تدریجی یا صحبت با پزشک قطع کنید. توقف ناگهانی می تواند باعث کاهش سطح کورتیزول شود. این می تواند باعث کاهش فشار خون یا قند خون، کما و مرگ شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر فکر می کنید ممکن است کورتیزول بالایی داشته باشید، باید برای آزمایش خون به پزشک مراجعه کنید.
سطوح بالای کورتیزول باعث ایجاد چندین علامت غیر اختصاصی می شود به این معنی که چندین بیماری و بیماری ممکن است مسئول آن ها باشد.
اگر علائم را تجربه می کنید پزشک ممکن است آزمایش های زیر را توصیه کند :
- آزمایش ادرار و خون کورتیزول : این آزمایش ها سطح کورتیزول را در خون و ادرار شما اندازه گیری می کنند. آزمایش خون از نمونه خون گرفته شده از رگ شما استفاده می کند. آزمایش ادرار کورتیزول یک آزمایش 24 ساعته دفع کورتیزول در ادرار است که مستلزم جمع آوری ادرار در یک دوره 24 ساعته است. سپس نمونه های خون و ادرار در آزمایشگاه از نظر سطح کورتیزول مورد بررسی قرار می گیرند
- آزمایش بزاق کورتیزول : این آزمایش سندرم کوشینگ را بررسی می کند. نمونه ای از بزاق جمع آوری شده در شب برای بررسی اینکه آیا سطح کورتیزول شما بالا است یا خیر، تجزیه و تحلیل می شود. سطح کورتیزول در طول روز افزایش و کاهش می یابد و در شب در افراد بدون سندرم کوشینگ به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. سطوح بالای کورتیزول در شب نشان دهنده ابتلا به سندرم کوشینگ است
- تست های تصویربرداری : سی تی اسکن یا ام آر آی ممکن است برای به دست آوردن تصاویری از غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی شما برای بررسی تومورها یا سایر ناهنجاری ها استفاده شود
مدیریت ضعیف سطوح بالای کورتیزول می تواند عواقب جدی بر سلامت شما داشته باشد. کورتیزول بالا در صورت درمان نشدن می تواند خطر ابتلا به بیماری های جدی را افزایش دهد از جمله :
- بیماری قلب و عروقی
- پوکی استخوان
- مقاومت به انسولین و دیابت
- اختلالات روانی
سوالات متداول در مورد سطوح بالای کورتیزول
چه چیزی باعث کورتیزول بالا در بدن می شود؟
اگر سطح کورتیزول شما افزایش یابد، علت مستقیم سطح بالای هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک در غدد فوق کلیوی است. این ممکن است ناشی از یک بیماری زمینه ای، دارو یا دلایل دیگر باشد.
چگونه بفهمم که سطح کورتیزول بالایی دارم؟
سطوح بالای کورتیزول می تواند علائم متعددی مانند افزایش وزن، سردرد، تحریک پذیری و غیره ایجاد کند. در بیشتر موارد علائم مربوط به افزایش سطح کورتیزول نیست. برای تشخیص رسمی باید به پزشک مراجعه کنید که اغلب به آزمایش خون، بزاق یا ادرار نیاز دارد.
آیا ویتامین D سطح کورتیزول را کاهش می دهد؟
برخی شواهد نشان می دهد که مکمل های ویتامین D ممکن است به کاهش سطح کورتیزول در خون و ادرار کمک کنند. این می تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی کمک کند.
خلاصه
داشتن کورتیزول بالا در یک دوره زمانی طولانی می تواند اثرات منفی و ماندگاری بر سلامت شما داشته باشد. این بیماری به عنوان سندرم کوشینگ شناخته می شود.
اگر علائم کورتیزول بالا را دارید باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند به تعیین علت اصلی علائم شما کمک کند و به شما در درمان یا مدیریت این بیماری کمک کند.
منبع : healthline
