بیماری منیر چیست؟

بیماری منیر (به انگلیسی: Meniere’s disease) نوعی بیماری مزمن مربوط به گوش داخلی است که با علائمی همچون سر گیجه، زنگ زدن گوش و ناشنوایی پیش رونده همراه می باشد.

این بیماری درمان خاصی ندارد و در اکثر موارد، بیمار طی چند سال بعد از تشخیص خود به خود بهبود پیدا می کند اما با کمک برخی تکنیک ها و تغییرات در سبک زندگی می توان علائم آن را تسکین داد.

در ادامه قصد داریم درباره بیماری منیر و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

بیماری منیر چیست؟

بیماری منیر نوعی اختلال است که روی گوش داخلی اثر می گذارد. از آن جا که گوش داخلی وظیفه شنوایی و تعادل بدن را بر عهده دارد، این بیماری می تواند باعث علائمی همچون سر گیجه و احساس دوران در فرد شده و مشکلات شنوایی و زنگ زدن گوش را به همراه داشته باشد.

منیر در هر سن و سالی ممکن است رخ دهد اما معمولا افراد 40 تا 60 ساله را درگیر می کند و در اکثر موارد تنها در یک گوش دیده می شود.

علائم بیماری منیر

علائم بیماری منیر در افراد مختلف متفاوت است. این علائم ممکن است به صورت ناگهانی رخ داده و از نظر تکرار و مدت زمان نیز تفاوت داشته باشند.

مدت زمان حملات (علائم ناگهانی) در بیماری منیر متغیر است اما معمولا بین 20 دقیقه تا 24 ساعت ادامه پیدا می کند. برخی علائم شایع در حملات منیر عبارتند از :

سر گیجه

سر گیجه معمولا بارزترین علامت بیماری منیر است و می تواند شامل موارد زیر باشد :

احساس چرخش یا دوران حتی زمانی که فرد بی حرکت است
سر گیجه
استفراغ
حالت تهوع
ضربان قلب نا منظم
تعریق

پیش بینی زمان بروز حملات سر گیجه دشوار است، به همین دلیل مهم است که بیمار همیشه داروی سر گیجه همراه داشته باشد.

علائم سر گیجه ممکن است انجام برخی فعالیت های روزمره را مشکل کند، از جمله :

رانندگی
کار با ماشین آلات سنگین
بالا رفتن از نردبان یا داربست
شنا کردن

وز وز گوش

این صدای مداوم و آزار دهنده در گوش ممکن است شبیه صداهای زیر باشد :

زنگ زدن
وز وز
غرش
سوت زدن
صدای هیس مانند

این صداها معمولا زمانی که همه جا سکوت است یا فرد خسته به نظر می رسد بیشتر شنیده می شود.

از دست دادن شنوایی

کاهش سطح شنوایی در فرد مبتلا به بیماری منیر ممکن است به خصوص در اوایل بیماری نوسان داشته باشد و همچنین فرد نسبت به صداهای بلند حساسیت بیشتری نشان می دهد.

در نهایت اکثر مبتلایان دچار سطحی از کاهش شنوایی طولانی مدت می شوند.

اضطراب، استرس و افسردگی

گاهی بیماری منیر باعث بروز اضطراب و افسردگی و استرس می شود که غیر قابل پیش بینی بوده و می توانند روی عملکرد فرد تاثیر منفی بگذارند، به خصوص مواقعی که فرد مجبور است از نردبان بالا برود یا با ماشین آلات کار کند.

هر چه شنوایی فرد کمتر شود ارتباطات اجتماعی او نیز با چالش بیشتری همراه خواهد بود. برخی افراد مبتلا به منیر توانایی رانندگی را از دست می دهند و در شغل، ارتباط با دوستان و میزان استقلال خود دچار مشکل می شوند.

بیمارانی که دچار استرس، اضطراب یا افسردگی می شوند لازم است به پزشک خود اطلاع دهند.

مراحل بیماری منیر

بیماری منیر شامل دو مرحله اولیه و پایانی می باشد و ممکن است فرد بین این مراحل به مدت طولانی علامتی تجربه نکند.

مرحله اولیه

بیماری منیر در مراحل اولیه با دوره های ناگهانی و غیر قابل پیش بینی از سر گیجه همراه می باشد که طی آن شنوایی فرد مقداری کاهش یافته و معمولا با بر طرف شدن سر گیجه به حالت طبیعی بر می گردد.

وز وز گوش نیز در این مراحل شایع است، همچنین ممکن است ناراحتی، انسداد یا فشار در گوش احساس شود. بعد از حمله سر گیجه، فرد معمولا دچار خستگی مفرط می شود و احساس می کند نیاز به ساعت ها خوابیدن دارد.

از دیگر علائمی که ممکن است در مراحل اولیه بیماری منیر تجربه شود می توان به موارد زیر اشاره کرد :

اسهال
تاری دید
حرکات سریع چشم
حالت تهوع
استفراغ
عرق سرد
تپش قلب یا نبض سریع
لرزش

مرحله پایانی

دوره های سر گیجه در مراحل بعد کمتر شده و در برخی موارد هرگز رخ نمی دهد اما مشکلات تعادل، شنوایی و بینایی احتمالا ادامه خواهد داشت، به خصوص زمانی که هوا تاریک است فرد احساس بی ثباتی می کند و وضعیت شنوایی و وز وز گوش او دائما بدتر می شود.

به علاوه فرد ممکن است گاهی در حالی که هوشیار است زمین بخورد یا حالت و تعادل بدنش را از دست بدهد.

علت بیماری منیر

بیماری منیر ممکن است به دلیل ناهنجاری در ساختار گوش داخلی یا سطح مایعات موجود در این ناحیه رخ دهد، با این حال علت دقیق این تغییرات مشخص نیست.

گوش داخلی مجموعه ای از مسیرها و حفره های متصل به هم است که به آن لابیرنت گفته می شود. بخش خارجی گوش داخلی محل لابیرنت استخوانی است و در بخش داخلی آن نیز یک ساختار غشایی نرم وجود دارد که نسخه کوچک تر لابیرنت می باشد و ظاهری مشابه با آن دارد.

لابیرنت غشایی حاوی مایعی به نام آندولنف است و حسگرهای مو مانند دارد که به حرکت مایع واکنش نشان داده و از طریق پالس های عصبی به مغز پیام می فرستند.

بخش های مختلف گوش داخلی در انواع مختلف ادراک حسی نقش دارند، از جمله :

تشخیص شتاب در جهات مختلف
حرکت چرخشی
صدا

برای عملکرد درست حسگرهای گوش داخلی لازم است فشار، حجم و ترکیب شیمیایی مایع این ناحیه درست باشد اما بیماری منیر می تواند تغییراتی در مایع گوش داخلی ایجاد کرده و به علائم خاص منجر شود.

محرک ها

برخی استرس ها و اختلالات عاطفی می توانند باعث بروز علائم بیماری منیر شوند که از جمله آن ها می توان به کار طولانی مدت، بیماری های زمینه ای و خستگی اشاره کرد.

عامل دیگر نمک موجود در رژیم غذایی می باشد.

تشخیص بیماری منیر

بیماری منیر با هیچ آزمایش یا اسکن خاصی تشخیص داده نمی شود بلکه پزشک ابتدا با بیمار صحبت کرده و معاینه فیزیکی انجام می دهد، همچنین درباره سابقه پزشکی و خانوادگی فرد سوالاتی پرسیده و علائم را بررسی می کند.

سوالات پزشک بیشتر درباره موارد زیر می باشد :

شدت علائم
تعداد دفعات رخ دادن علائم
داروهای مصرفی
مشکلات گوش قبلی
وضعیت سلامتی عمومی
هر گونه سابقه بیماری های عفونی یا آلرژی
هر گونه سابقه خانوادگی در مشکلات گوش داخلی

علائم بیماری منیر با چندین بیماری دیگر مشابه است که باعث شده تشخیص آن دشوارتر شود.

برخی تکنیک های تشخیص این بیماری عبارتند از :

1. سنجش شنوایی

برای تعیین میزان کاهش شنوایی، پزشک ادیوگرام انجام می دهد که طی آن فرد به صداهایی با میزان بلندی مختلف گوش داده و اعلام می کند که قادر به شنیدن کدام صداها می باشد.

2. سنجش تعادل

بسیاری از افراد مبتلا به بیماری منیر دچار مشکلاتی در تعادل می شوند که به نظر می رسد با بر طرف شدن سر گیجه رفع می شود.

3. الکترونیستاگموگرافی

در این تکنیک پزشک آب یا هوای گرم و خنک وارد مجرای گوش فرد کرده و حرکات غیر ارادی چشم در واکنش به این محرک ها را اندازه گیری می کند. واکنش غیر طبیعی ممکن است نشانه مشکل در گوش داخلی باشد.

4. تست صندلی چرخان

در این آزمایش بیمار روی صندلی در یک مکان تاریک و کوچک می نشیند، سپس پزشک الکترودها را نزدیک چشمان فرد قرار داده و صندلی توسط رایانه با سرعت های مختلف به آرامی به عقب و جلو حرکت می کند.

این حرکت سیستم تعادل داخلی را تحریک کرده و باعث حرکات چشم می شود که توسط رایانه و مانیتور با کمک دوربین مادون قرمز ضبط می شود.

5. تست VEMP

در این تست عملکرد حسگرهای خاص در گوش داخلی که شتاب را اندازه گیری می کنند ارزیابی می شود.

6. پوسچروگرافی

در این روش فرد پا برهنه روی سکویی ایستاده و سعی می کند تعادل خود را در شرایط مختلف حفظ کند.

7. سایر تست ها

گاهی پزشک نیاز دارد ابتلای فرد به سایر بیماری های احتمالی همچون تومور مغزی یا ام اس را رد کند و برای این منظور از اسکن های زیر استفاده می کند :

اسکن ام آر آی
سی تی اسکن
سنجش شنوایی پاسخ ساقه مغز که عملکرد گوش و مغز را در پاسخ به صداها اندازه گیری می کند

عوارض بیماری منیر

آزار دهنده ترین مشخصه بیماری منیر شروع ناگهانی حملات سر گیجه می باشد. در این شرایط ممکن است فرد مجبور شود دراز بکشد و برای مدتی از فعالیت های اجتماعی، شغلی یا خانوادگی دور باشد.

در بسیاری از کشورها به کسانی که به بیماری منیر مبتلا هستند اجازه رانندگی داده نمی شود تا زمانی که فرد تایید پزشکی مبتنی بر کنترل علائم را ارائه دهد.

بیماری منیر و تغذیه

برخی تغییرات در رژیم غذایی می تواند به کاهش احتباس مایعات در بدن کمک کند. به عنوان مثال به حداقل رساندن احتباس مایعات باعث کاهش تکرار و شدت علائم می شود.

اقدامات زیر نیز می تواند کمک کننده باشد :

افزایش وعده های غذایی روزانه با حجم کمتر : توزیع یکنواخت وعده های غذایی در طول روز به تنظیم مایعات بدن کمک می کند. توصیه می شود به جای داشتن سه وعده غذایی حجیم در روز، شش وعده غذایی کم حجم تر را امتحان کنید
کاهش مصرف نمک : کاهش مصرف نمک باعث کاهش احتباس مایعات در بدن می شود، بنابراین لازم است از افزودن نمک به وعده های غذایی خود و همچنین خوردن هله هوله ها که اغلب حاوی نمک های افزودنی هستند خودداری کنید
کاهش مصرف الکل : الکل می تواند روی حجم و ترکیب مایع گوش داخلی اثر منفی بگذارد
مصرف منظم آب : افراد مبتلا به بیماری منیر باید هنگام ورزش شدید یا در هوای گرم به آب رسانی بدن خود توجه داشته باشند
اجتناب از تیرامین : این اسید آمینه در بسیاری از خوراکی ها از جمله جگر مرغ، گوشت های دودی، شراب قرمز، پنیر رسیده، آجیل ها و ماست وجود دارد و ممکن است باعث بروز میگرن شود. توصیه شده افراد مبتلا به بیماری منیر از این ماده اجتناب کنند

درمان بیماری منیر

بیماری منیر درمان خاصی ندارد اما با کمک برخی تکنیک ها می توان به مدیریت علائم آن کمک کرد، از جمله :

1. تغییرات در سبک زندگی

بیماری منیر رابطه نزدیکی با استرس و اضطراب دارد اگرچه مشخص نیست استرس و اضطراب باعث بروز علائم این بیماری می شوند یا این بیماری از عوامل بروز استرس می باشد.

در هر حال مدیریت استرس و اضطراب با روش هایی همچون یوگا، مدیتیشن، تای چی یا ذهن آگاهی می تواند به کاهش شدت علائم منیر کمک کند.

همچنین مشخص شده بین سیگار کشیدن و وز وز گوش رابطه وجود دارد بنابراین ترک سیگار ممکن است به کاهش این علامت کمک کند.

2. داروهای سر گیجه

پزشک ممکن است از داروهای مختلف برای درمان سر گیجه استفاده کند که عبارتند از :

داروهای بیماری ماشین : این داروها شامل مکلیزین و دیازپام می باشند و به رفع دوران ناشی از سر گیجه و همچنین حالت تهوع و استفراغ کمک می کنند
داروهای ضد تهوع: پروکلرپرازین دارویی موثر برای درمان حالت تهوع طی دوره های سر گیجه می باشد
داروهای دیورتیک: این داروها باعث کاهش احتباس مایعات در بدن می شوند. در بیمار منیز ممکن است پزشک ترکیبی از تریامترن و هیدروکلروتیازید تجویز کند

کاهش حجم مایعات باقی مانده در بدن ممکن است به کاهش حجم و فشار مایع در گوش داخلی کمک کند که نتیجه آن کاهش شدت و دفعات بروز علائم می باشد.

3. تزریق به گوش میانی

گاهی پزشک داروهایی به گوش میانی تزریق می کند که علائم سر گیجه را کاهش می دهد. این داروها شامل آنتی بیوتیک جنتامایسین و استروئیدهایی همچون دگزامتازون می باشند.

4. عمل جراحی

اگر سایر روش های درمانی موثر نبوده یا علائم شدید باشد ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. برخی گزینه های جراحی عبارتند از :

شانت آندولنفاتیک یا روش دکمپرسیون : در این روش جراح بخش کوچکی از استخوان از اطراف کیسه آندولنفاتیک را خارج می کند. این غشا در گوش داخلی به کنترل فشار آب کمک می کند و اختلال در عملکرد آن می تواند باعث سر گیجه شود
لابیرینکتومی : در این نوع عمل جراحی پزشک بخشی از گوش داخلی را خارج می کند
برش عصب دهلیزی : در این تکنیک جراح عصب دهلیزی را برش می زند
درمان توان بخشی دهلیزی : از آن جا که بیمار ممکن است بین دوره های سر گیجه دچار مشکلات تعادل شود، پزشک می تواند تمرینات و فعالیت هایی را به بیمار آموزش دهد که به بدن و مغز او کمک می کنند تا دوباره بتواند توانایی پردازش تعادل خود را به دست آورد

افراد کم شنوا ممکن است نیاز به استفاده از سمعک داشته باشند.

5. درمان های جایگزین

علاوه بر تعدیل رژیم غذایی و سبک زندگی، گزینه های طبیعی دیگری برای مدیریت بیماری منیر وجود دارد.

به عنوان مثال برخی گیاهان دارویی مانند ریشه زنجبیل و گیاه کهن دار احتمالا در تسکین علائم سر گیجه مفید می باشند، اگرچه تاکنون اثر بخشی استفاده از مکمل های گیاهی، طب سوزنی یا طب فشاری در درمان منیر اثبات نشده است.

به علاوه ممکن است مکمل های گیاهی با داروهای مصرفی بیمار تداخل داشته باشند. بنابراین افرادی که قصد دارند از این مکمل ها استفاده کنند لازم است حتما قبل از استفاده با پزشک مشورت کنند.