آنوسمی (به انگلیسی: Anosmia) به از دست دادن یا کاهش بویایی گفته می شود که بسته به علت آن می تواند دائمی یا موقتی باشد.
برخی افراد از بدو تولد و به صورت مادرزادی دچار آنوسمی هستند در حالی که برخی دیگر به مرور زمان بویایی خود را از دست می دهند. به گفته کارشناسان، آنوسمی و هیپوسمی حدود 3 تا 20 درصد جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهند.
در ادامه قصد داریم درباره آنوسمی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آنوسمی چیست؟
بویایی فرآیند پیچیده ای شامل ارتباط بین مغز و بینی است. زمانی که فرد بویی را استشمام می کند، هوا به داخل بینی او رفته و مولکول های آن به گیرنده های عصب بویایی متصل می شوند.
این اعصاب روپوشه بویایی یا بافت پوشاننده حفره بینی را می پوشانند. با تحریک این اعصاب توسط مولکول های بوی موجود در محیط، سیگنال هایی به مغز ارسال می شود و مغز این اطلاعات را دریافت کرده و آن را به رایحه ای تبدیل می کند که فرد بتواند آن را تشخیص دهد.
زمانی که در این فرایند اختلال ایجاد شود فرد دچار از دست دادن بویایی یا آنوسمی می شود که گاهی اوقات به آن کوری بویایی نیز گفته می شود. این وضعیت ممکن است دائمی یا موقت باشد.
علائم آنوسمی
زمانی که افراد دچار آنوسمی می شوند نمی توانند بوهای شناخته شده را استشمام کنند.
از سوی دیگر افرادی که به دلیل مسائل ژنتیکی با عارضه آنوسمی متولد شده اند ممکن است متوجه مشکل خود نشوند زیرا هرگز حس بوییدن را تجربه نکرده اند.بیماری های زوال عصبی مانند بیماری پارکینسون و آلزایمر نیز ممکن است باعث از بین رفتن حس بویایی شود.
زمانی که افراد مبتلا به بیماری های زوال عصبی دچار آنوسمی یا کاهش حس بویایی می شوند باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنند. گاهی اوقات آنوسمی اولین نشانه بیماری های زوال عصبی محسوب می شود.
همچنین با از دست رفتن حس بویایی فرد نمی تواند بوی هشدار دهنده در غذاها و محیط را حس کند.
به طور کلی افرادی که با آنوسمی زندگی می کنند ممکن است کیفیت زندگی پایین تری در تعاملات اجتماعی، غذا خوردن و در کل حس و حال خودشان داشته باشند.
علت آنوسمی
چندین عامل ممکن است در بروز آنوسمی نقش داشته باشند، از جمله :
- آنوسمی ارثی
- افزایش سن
- بیماری های سینوسی مزمن که حفره بینی یا سینوس های بینی را تحت تاثیر قرار می دهند
- آسیب دیدگی شدید سر
- عفونت های تنفسی فوقانی
- بیماری های زوال عصبی
1. آنوسمی ارثی
برخی افراد ممکن است به طور ارثی به این بیماری مبتلا شوند، به این معنی که از بدو تولد به آن دچار هستند. پزشکان به نوعی آنوسمی که با هیچ بیماری دیگری ارتباط ندارد آنوسمی مادرزادی می گویند.
در حال حاضر تنها دو ژن مرتبط با این وضعیت شناسایی شده و دانشمندان نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه دارند.
2. افزایش سن
حس بویایی افراد با افزایش سن به طور طبیعی کاهش می یابد. همچنین ممکن است توانایی تشخیص بوهای مختلف را از دست بدهند.
محققان معتقدند برخی افراد مسن به دلایل زیر حس بویایی خود را از دست می دهند :
- کاهش فیبرهای عصبی و گیرنده ها در پیاز بویایی (بخشی از مغز که مسئول پردازش بو است)
- از دست دادن سلول های حسی در بینی
- زوال در عملکردهای پردازش شناختی سیستم عصبی مرکزی
3. بیماری های سینوسی مزمن
افراد مبتلا به بیماری های سینوسی مزمن ممکن است دچار بیماری انتقالی یا حسی عصبی باشند.
بیماری سینوسی انتقالی به شرایطی اشاره دارد که روی جریان هوای تنفسی تاثیر می گذارد، مانند :
- پولیپ بینی
- تومورهای سینوس
- رینیت آلرژیک یا تب یونجه
- انحراف سپتوم
افراد مبتلا به بیماری سینوسی حسی عصبی ممکن است در طول مسیر عصبی بین بینی و مغز دچار آسیب یا اختلال در عملکرد شوند.
برخی از بیماری هایی که می توانند به این مسیر آسیب بزنند شامل بیماری های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی و استنشاق سم می باشند. عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در 43 درصد موارد آنوسمی حسی عصبی نقش دارد. تومورها نیز می توانند باعث ابتلا به این نوع آنوسمی شوند.
از سوی دیگر سمومی که ممکن است در این وضعیت نقش داشته باشند عبارتند از :
- تنباکو
- مواد مخدر غیر مجاز
- بخارات سمی
4. بیماری های زوال عصبی
برخی بیماری های زوال عصبی که ممکن است باعث آنوسمی یا درجاتی از دست دادن بویایی شوند عبارتند از :
- پارکینسون
- آلزایمر
- بیماری هانتینگتون
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
5. آنوسمی ایدیوپاتیک
گاهی اوقات پزشکان از علت دقیق بروز آنوسمی اطمینان ندارند که به آن آنوسمی ایدیوپاتیک گفته می شود.
تشخیص آنوسمی
معاینات روتین پزشکی معمولا شامل تست بویایی یا بویایی سنجی نمی شود. بنابراین برای تشخیص این که آیا بیمار به آنوسمی مبتلا است یا خیر، پزشک باید به گزارش های خود بیمار تکیه کند تا از دست دادن یا تغییر در توانایی بویایی خود را اعلام کند.
اگرچه افراد ممکن است این عارضه را تجربه کنند اما نتوانند آن را تشخیص دهند.
پرسش نامه های تشخیصی ممکن است در این مورد کمک کننده باشد تا با پرسش از افراد جوان تر و افراد مسن تر در مورد تغییراتی که در توانایی بویایی و حس کردن عطرها تجربه کرده اند، تعداد بیشتری از افرادی که به این وضعیت دچار هستند شناسایی شوند.
درمان آنوسمی
پزشک هنگام تصمیم گیری در مورد انتخاب مناسب ترین درمان برای فرد مبتلا به آنوسمی به علت آن توجه می کند.
در مورد افراد مبتلا به اختلالات ژنتیکی ممکن است نیاز به درمان هایی همچون درمان های سلولی و ژنتیکی باشد.
اگر فرد به دلیل عفونت دچار آنوسمی شده باشد احتمالا مصرف مکمل زینک گلوکونات یا آموزش بویایی پیشنهاد می شود. افراد مبتلا به اختلالات بویایی که در اثر آسیب سر ایجاد شده نیز ممکن است از آموزش بویایی بهره مند شوند.
آموزش بویایی شامل استشمام 4 بوی مختلف به مدت چند ثانیه در طول حداقل 4 ماه است. در صورتی که افراد در یک دوره تمرینی طولانی مدت بوهای مختلف را به صورت چرخشی استشمام کنند، ممکن است به نتیجه بهتری دست پیدا کنند.
از سوی دیگر عمل جراحی یا داروهای کورتیکو استروئید ممکن است تنها گزینه های موجود برای افراد مبتلا به آنوسمی ناشی از اختلالات سینوسی باشد. پزشک احتمالا از داروهای کورتیکو استروئید داخل بینی یا خوراکی برای کنترل آنوسمی استفاده می کند.
محققان تاکنون نشان داده اند استروئیدهای داخل بینی موضعی در درمان رینیت آلرژیک موثر هستند، به خصوص زمانی که فرد آن ها را با آنتی هیستامین داخل بینی مصرف کند.
کورتیکو استروئیدهای خوراکی نیز می توانند برای آنوسمی موثر باشند اگرچه در مورد دوز و مدت زمان مصرف آن ها هنوز بحث هایی وجود دارد.
به علاوه استفاده از روش های جراحی برای بهبود آنوسمی چالش برانگیز است. با این حال جراحی آندوسکوپی سینوس ممکن است در برخی موارد آنوسمی موثر باشد.
برخی از موارد آنوسمی نیز ممکن است خود به خود و بدون درمان برطرف شوند. در مورد حدود 32 تا 66 درصد از بیماران مبتلا به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی این چنین است.
عوارض آنوسمی
افرادی که با آنوسمی زندگی می کنند ممکن است کیفیت زندگی پایین تری را تجربه کنند، این مسئله حتی می تواند روی روابط عاشقانه و جنسی آن ها نیز تاثیر بگذارد.
زمانی که فرد بوی غذای خود را تشخیص ندهد ممکن است خوردن غذا برایش کمتر لذت بخش باشد.
به علاوه آنوسمی می تواند خطرناک باشد زیرا این حس بویایی است که فرد را از خطرهای محیطی مانند نشت گاز یا وجود دود مطلع می کند و توانایی بوییدن غذای فاسد یا مایعات سمی از مصرف تصادفی سموم توسط فرد جلوگیری می کند.
افرادی که مبتلا به آلزایمر یا پارکینسون هستند نیز ممکن است در معرض عوارض شدید ناشی از آنوسمی باشند که از جمله آن ها می توان به سوء تغذیه، مشکلات ایمنی و افزایش خطر مرگ و میر اشاره کرد.
رابطه آنوسمی و کووید 19
به نظرمی رسد ویروس کرونای جدید که مسئول همه گیری کووید 19 است می تواند باعث کاهش حس بویایی و چشایی در بسیاری از بیماران می شود.
این علائم در اوایل بیماری رخ می دهد و گاهی اوقات ممکن است تنها علامت قابل تشخیص در افراد مبتلا به این ویروس باشد.
در مطالعاتی که قبلا انجام شده مشخص شد که آنوسمی در حدود 5 درصد از افراد مبتلا به کرونا رخ می دهد اما مطالعات بیشتر در دوره های مختلف همه گیری، نرخ بالاتری از آنوسمی را گزارش کرده اند.
یک نظریه درباره این که چرا برخی افراد مبتلا به کرونا دچار آنوسمی می شوند، تفاوت های ژنتیکی در توانایی ویروس برای اتصال به گیرنده های حفره بینی است.
گفته شده افراد مبتلا به کرونا معمولا بعد از چند روز یا چند هفته حس چشایی و بویایی خود را به دست می آورند اما برای برخی ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
افرادی که حس بویایی خود را از دست داده یا تغییری در آن احساس می کنند باید با پزشک خود تماس بگیرند.
پزشک با توجه به علت آنوسمی ممکن است درمان متفاوتی انتخاب کند که می تواند شامل سلول درمانی، دارو درمانی، آموزش بویایی یا جراحی باشد.
اگر فرد حدس می زند که ممکن است در معرض ویروس کرونای جدید قرار گرفته باشد یا علائم آن را تجربه کرده است، باید خود را قرنطینه کند و طبق دستورالعمل های موجود عمل کند.
منبع: medicalnewstoday
