آشالازی مری (به انگلیسی: Esophageal achalasia) نوعی بیماری گوارشی است که در آن عملکرد مری به دلیل اختلال در عملکرد سلول ها و عضلات در این ناحیه دچار مشکل شده و عوارض و علائم متعددی ایجاد می کند.
از جمله علائم این عارضه می توان به مشکلات بلع، درد قفسه سینه و رفلاکس غذا اشاره کرد، همچنین احتمال دارد غذا وارد ریه ها شده و به سرفه و مشکلات تنفسی منجر شود.
در ادامه قصد داریم درباره آشالازی مری و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آشالازی مری چیست؟
آشالازی مری نوعی بیماری مزمن گوارشی است که باعث کاهش تدریجی عملکرد عصبی در ناحیه مری شده و مشکلاتی در بلع و تنفس ایجاد می کند.
مری لوله گوارشی است که گلو را به معده وصل می کند. این اندام بین نای و ناحیه ستون فقرات قرار گرفته و نقش مهمی در سیستم گوارشی ایفا می کند.
هنگام بلعیدن غذا یا نوشیدنی، عضلات دیواره مری منقبض شده و غذا یا مایعات را به داخل معده هل می دهند. در این حین غدد درون مری با تولید مخاط از این فرایند پشتیبانی می کنند.
در آشالازی مری، به دلیل ضعیف شدن عضلات بخش پایین تر مری، این اندام برای عبور غذا باز نمی شود.
ناگفته نماند آشالازی می تواند در هر بخش از دستگاه گوارش از جمله روده ها رخ دهد، به عنوان مثال بیماری هیرشپرونگ نوعی آشالازی محسوب می شود.
آشالازی مری معمولا افراد بین 25 تا 60 ساله را درگیر می کند و احتمال بروز آن در زنان و مردان یکسان می باشد.
علت این عارضه هنوز مشخص نشده اما به نظر می رسد نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن سلول های ایمنی به سلول های عصبی در عضلات مری حمله می کنند. همچنین گفته شده انگلی در آمریکای جنوبی که عامل بیماری شاگاس است می تواند به انواع آشالازی منجر شود.
این بیماری ارثی نیست و خطر بروز آن در همه گروه های نژادی برابر می باشد. همچنین درمان قطعی ندارد، با این حال با کمک برخی تکنیک ها می توان علائم آن را تسکین داد.
علائم آشالازی مری
علائم آشالازی مری در ابتدا ممکن است به قدری خفیف باشد که معمولا نادیده گرفته می شود اما در نهایت بیماری پیشرفت کرده و بلع غذا و مایعات دشوار می شود.
برخی علائم احتمالی عبارتند از :
- دیسفاژی (مشکل در بلع)
- برگشت غذا و مایعات پس از بلع
- سرفه به خصوص هنگام دراز کشیدن
- درد قفسه سینه شبیه سوزش سر دل که ممکن است مشابه حمله قلبی باشد
- مشکلات تنفسی؛ این مسئله زمانی رخ می دهد که غذا، مایع و بزاق وارد ریه ها شود
بیمار ممکن است دچار کاهش وزن شده، به سختی آروغ بزند و احساس شبیه گیر کردن توده ای در گلو داشته باشد.
افراد برای بلع بهتر سعی می کنند آهسته غذا بخورند و هنگام بلع، گردن خود را بالا برده یا شانه های خود را به عقب بکشند. این علائم به مرور تشدید می شود.
تشخیص آشالازی مری
علائم آشالازی بسیار شبیه علائم رفلاکس معده، فتق هیاتال و برخی اختلالات روان تنی (اختلالات سایکوسوماتیک) می باشد، به همین دلیل تشخیص این عارضه ممکن است دشوار باشد.
برخی آزمایش هایی که برای رد سایر بیماری ها تجویز می شوند عبارتند از :
1. آزمایش بلع اشعه ایکس و باریم
در این آزمایش فرد محلول مایع سفید رنگی به نام سولفات باریم می بلعد. این ماده در اشعه ایکس قابل مشاهده است و ناحیه مری را می پوشاند. به این ترتیب پزشک می تواند به خوبی ساختار تو خالی مری را در تصاویر اشعه ایکس مشاهده کند.
2. مانومتری مری
در این تکنیک پزشک یک لوله نازک به نام مانومتر از طریق بینی وارد مری کرده و فشار و حرکات عضلات مری اندازه گیری می کند.
این دستگاه انقباضات عضلانی در قسمت های مختلف مری را ارزیابی کرده و پزشک با کمک آن تشخیص می دهد که اسفنکتر تحتانی مری هنگام بلعیدن به درستی شل می شود یا خیر.
این تکنیک می تواند عملکرد عضله صاف و ابتلا به سرطان را نیز بررسی کند.
3. آندوسکوپی
در این تکنیک از لوله نازک دوربین دار برای بررسی دقیق وضعیت داخل مری و معده استفاده می شود. این روش می تواند علائم آشالازی مری یا هر گونه التهاب، زخم یا تومور را شناسایی کند که هر یک می توانند عامل بروز علائم باشند.
پزشک در حین آندوسکوپی ممکن است از ناحیه نمونه برداری انجام دهد تا احتمال ابتلا به سرطان هایی که می توانند به مشکلات گوارشی منجر شوند بررسی شود.
درمان آشالازی مری
آشالازی مری قابل درمان نیست و نمی توان عملکرد عصب را به حالت قبل از بیماری برگرداند اما برای کاهش شدت علائم می توان از برخی تکنیک ها بهره برد، از جمله :
1. دارو درمانی
در صورت تشخیص بیماری در مراحل اولیه، با دارو درمانی می توان بخش تنگ شده مری را گشاد کرده تا غذا راحت تر از آن عبور کند.
از جمله داروهای مورد استفاده می توان به مسدود کننده های کانال کلسیم و نیترات ها اشاره کرد. برخی افراد ممکن است با مصرف این داروها دچار سردرد و ورم پا شوند. گاهی نیز اثر بعضی از داروها بعد از چند ماه از بین می رود که در این صورت نیاز است روش های دیگر امتحان شود.
2. اتساع بالون پنوماتیک
در این تکنیک پزشک در ناحیه مورد نظر بالونی قرار می دهد که با باد کردن آن، عضلات اسفنکتر تحتانی مری باز شده و فضای لازم برای عبور مواد غذایی فراهم می شود.
این روش در حدود 70 درصد موارد به تسکین علائم کمک می کند اما در 30 درصد مواردی که تحت درمان قرار گرفته اند نیاز به تکرار روش می باشد.
عوارض جانبی این تکنیک شامل درد قفسه سینه بلافاصله بعد از عمل می باشد. در موارد کمتر ممکن است مری سوراخ شود که در این صورت نیاز به درمان های دیگر خواهد بود. به علاوه اتساع بالون در حدود 15 تا 35 درصد از بیماران می تواند به رفلاکس اسید منجر شود.
3. میوتومی
این تکنیک نوعی برش عضله است که معمولا برای جلوگیری از انسداد استفاده می شود و در حدود 60 تا 94 درصد موارد موفقیت آمیز است اما تا 31 درصد بیماران بعد از انجام عمل و بسته به نوع آن ممکن است دچار رفلاکس اسید شوند.
انواع مختلف میوتومی وجود دارد که از جمله آن ها می توان به میوتومی ترانس شکمی، میوتومی توراکوسکوپی، میوتومی لاپاراسکوپی و میوتومی هلر اشاره کرد.
4. میوتومی آندوسکوپی دهانی
در این تکنیک پزشک از طریق آندوسکوپ یک چاقوی الکتریکی وارد ناحیه کرده و برشی در دیواره مری ایجاد می کند.
این روش بی خطر و موثر به نظر می رسد اما نسبتا جدید است و اثرات آن در دراز مدت مشخص نیست.
5. بوتاکس
گاهی پزشک با تزریق بوتاکس، عضلات بخش پایین مری را شل می کند. این تکنیک برای افرادی که به دلایل مختلف آماده انجام عمل جراحی نیستند مفید است.
هر تزریق در 50 درصد موارد باعث تسکین علائم تا 6 ماه می شود اما بسیاری از افراد با از بین رفتن اثر تزریق نیاز به تکرار آن دارند.
ناگفته نماند در تکنیک های غیر حراحی فرد معمولا 24 تا 48 ساعت در بیمارستان بستری است و بعد از 2 هفته می تواند به فعالیت های عادی خود بپردازد اما در عمل جراحی نیاز به بستری طولانی مدت در بیمارستان خواهد بود و فرد طی 2 تا 4 هفته می تواند به زندگی عادی خود برگردد.
پزشک ممکن است بعد از عمل جراحی یا برخی تکنیک ها، دارویی به نام مهار کننده پمپ پروتون تجویز کند. این داروها با کاهش مقدار اسید مورد استفاده در هضم، خطر رفلاکس اسید را کاهش می دهند.
آشالازی مری و تغذیه
فرد مبتلا به آشالازی مری در روزهای اول بعد از درمان احتمالا به رژیم غذایی مایع نیاز خواهد داشت تا زمانی که بلع راحت تر شده و بتواند مواد جامد نیز مصرف کند.
این بیماران باید آهسته غذا بخورند، غذای خود را کامل جویده و در طول غذا خوردن مقدار زیادی آب بنوشند. همچنین لازم است از مصرف وعده های غذایی نزدیک زمان خواب اجتناب کنند.
این افراد بهتر است هنگام خواب سر خود را کمی بالاتر از بدن قرار دهند، این کار به تخلیه بهتر مری کمک کرده و از بازگشت غذا به مری جلوگیری می کند.
برخی مواد غذایی که بیماران مبتلا به آشالازی مری باید از آن ها اجتناب کنند عبارتند از :
- میوه های خانواده مرکبات
- الکل
- کافئین
- شکلات
- سس گوجه کچاپ
موارد ذکر شده ممکن است باعث تشدید رفلاکس اسید شوند. غذاهای سرخ شده و تند نیز می توانند سیستم گوارش را تحریک و علائم را بدتر کنند.
به طور کلی رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا به آشالازی مری وجود ندارد اما به نظر می رسد رژیم غذایی کم فیبر با کاهش حجم غذا، عبور مواد غذایی از مری را تسهیل می کند.
عوارض آشالازی
از آن جا که این بیماری درمان قطعی ندارد لازم است افراد مبتلا به طور مرتب برای تشخیص و درمان هر گونه عوارض احتمالی در مراحل اولیه به پزشک مراجعه می کنند.
مواردی همچون رفلاکس اسید، بزرگ شدن بیش از حد مری و سرطان مری سلول سنگفرشی همگی از عوارض احتمالی این بیماری محسوب می شوند.
برخی منابع غربال گری منظم از طریق آندوسکوپی را برای تشخیص سرطان مری توصیه نمی کنند و به نظر نمی رسد این نوع غربال گری خطر پیشرفت سرطان را کاهش دهد.
با این حال برخی پزشکان توصیه کرده اند افرادی که به مدت 10 تا 15 سال است که به آشالازی مری مبتلا شده اند هر 3 سال یک بار غربال گری انجام دهند. این کار برای تشخیص عوارضی همچون بزرگ شدن مری یا مگا ازوفاگوس مفید می باشد.
در مورد مگا ازوفاگوس و سرطان مری ممکن است نیاز به عمل جراحی برای خارج کردن مری باشد، با این حال تشخیص زود هنگام و درمان احتمال آن را کاهش می دهد.
چشم انداز آشالازی مری
اگرچه هنوز اطلاعات چندانی درباره آشالازی مری به دست نیامده اما حدود 90 درصد افراد بعد از استفاده از تکنیک های درمانی بهبودی طولانی مدت را تجربه خواهند کرد.
گاهی اوقات ممکن است پزشک مجبور شود کل مری را خارج کند که تقریبا در 10 تا 15 درصد موارد رخ می دهد.
افرادی که با مشکلات بلع مواجه می شوند باید در اسرع وقت برای تشخیص علت به پزشک مراجعه کنند تا چشم انداز بیماری بهبود پیدا کند.
منبع: medicalnewstoday
