در میان امراض مسری که توسط حشرات ایجاد می شوند و با علائم آزار دهنده همراه هستند بدون شک گال (به انگلیسی: Scabies) یکی از شناخته شده ترین بیماری ها است که توسط موجود میکروسکوپی از خانواده مایت ها ایجاد می شود و با خارش همراه است.
گال بسیار واگیر دار است و به راحتی و از طریق تماس پوستی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. این بیماری علائم ناراحت کننده ای دارد اما خوشبختانه به طور کامل قابل درمان است و در صورت مصرف داروهای تجویزی بعد از مدتی بهبود پیدا می کند.
در ادامه قصد داریم درباره علل، علائم و روش های درمان بیماری گال صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
گال چیست؟
گال نوعی عارضه پوستی است و توسط یک مایت میکروسکوپی به نام سارکوپت اسکیبی ایجاد می شود که اگر از روش های درمانی استفاده نشود می تواند ماه ها در پوست فرد زندگی و تولید مثل کند.
این موجود ریز روی سطح پوست تولید مثل کرده، سپس داخل پوست تونل می زند و تخم های خود را در آن جا قرار می دهد که باعث ایجاد بثورات خارش دار و قرمزی پوست می شود.
گفته شده تقریبا 130 میلیون مورد ابتلا به گال در دنیا وجود دارد. اگرچه این بیماری بسیار مسری است و به راحتی از طریق تماس پوستی یا تماس با لباس و ملحفه های فرد آلوده به دیگران سرایت می کند اما یک بیماری مقاربتی (منتقل شونده از طریق رابطه جنسی) محسوب نمی شود.
این بیماری معمولا به طور کامل درمان می شود. روش های درمانی مورد استفاده اغلب شامل داروهایی است که مایت و تخم های آن را از بین می برد. به علاوه پزشک درمان را برای کل افرادی که در تماس مکرر با شخص آلوده بوده اند توصیه می کند.
علائم گال
بعد از این که فرد برای اولین بار در معرض مایت ایجاد کننده گال قرار می گیرد تا 6 هفته طول می کشد تا علائم بیماری گال در او ظاهر شود. علائم معمولا در افرادی که قبلا دچار گال بوده اند سریع تر بروز می کند.
علائم قابل توجه گال شامل بثورات و خارش شدید است که شب ها بدتر می شود، همچنین خاراندن دائمی ناحیه آلوده ممکن است باعث ایجاد زخم و عفونت شود، در این صورت برای درمان عفونت پوستی نیاز به مصرف آنتی بیوتیک می باشد.
گال معمولا نواحی زیر را در کودکان (نه نوزادان) و بزرگسالان درگیر می کند :
- مچ دست
- آرنج
- زیر بغل
- نوک سینه
- آلت تناسلی مردان
- دور کمر
- باسن
- ناحیه بین انگشتان دست
در نوزادان و کودکان نوپا، برخی افراد بسیار مسن و کسانی که دچار نقص ایمنی هستند معمولا نواحی زیر درگیر بیماری می شود :
- سر
- صورت
- گردن
- دست ها
- کف پا
بثورات ایجاد شده می تواند شامل گزش های کوچک، کهیر، برجستگی های زیر پوستی یا برجستگی های جوش مانند باشد. مسیرهای تونلی زیر پوست گاهی روی پوست نیز قابل تشخیص هستند و به شکل خطوط ریز برجسته یا تغییر رنگ یافته دیده می شوند.
علت گال
گال به دلیل هجوم نوعی مایت ریز و هشت پا ایجاد می شود، این موجود به قدری ریز است که روی پوست دیده نمی شود اما علائم حضور آن کاملا مشهود است.
مایت عامل گال برای زندگی و تغذیه در لایه فوقانی پوست تونل زده و تخم گذاری می کننپد. پوست به این موجودات و ضایعات آن ها واکنش نشان می دهد و فرد مبتلا دچار بثورات خارش دار و قرمز می شود.
این مایت ها به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند، اگرچه تماس مستقیم با پوست متداول ترین روش برای سرایت آلودگی است اما از طریق مبلمان، لباس ها و ملحفه های فرد آلوده نیز قابل انتقال می باشد.
درمان گال
درمان گال معمولا شامل از بین بردن آلودگی با استفاده از پمادها، کرم ها و لوسیون هایی است که می توان مستقیم روی پوست اعمال کرد، اگرچه داروهای خوراکی نیز برای این منظور در دسترس می باشد.
پزشک احتمالا پیشنهاد می کند داروها هنگام شب که مایت ها فعال تر و خارش شدیدتر است استفاده شوند. ممکن است نیاز باشد دارو در سراسر پوست از گردن به پایین اعمال شده و صبح روز بعد شسته شود. درمان های موضعی گاهی تا یک هفته ادامه خواهد داشتف در این مورد باید دقیقا طبق تجویز پزشک عمل کرد.
برخی داروهای موضعی رایج برای درمان گال عبارتند از :
- پماد پرمترین 5 درصد
- لوسیون بنزیل بنزوات 25 درصد
- پماد گوگرد 10 درصد
- پماد کروتامیتون 10 درصد
- لوسیون لیندان 1 درصد
ممکن است پزشک علاوه بر موارد ذکر شده، برای تسکین برخی علائم آزار دهنده مرتبط با گال داروهای دیگری نیز تجویز کند، برخی از این داروها عبارتند از :
- آنتی هیستامین ها مانند بنادریل (دیفن هیدرامین) یا لوسین پراموکسین برای کنترل خارش
- آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت هایی که در نتیجه خراش مداوم پوست ایجاد می شوند
- کرم های استروئیدی برای رفع ورم و خارش
ممکن است برای گال شدید یا گسترده درمان تهاجمی تری نیاز باشد. در موارد زیر احتمالا قرص خوراکی ایورمکتین تجویز خواهد شد :
- در درمان اولیه بهبودی در علائم حاصل نشود
- فرد به گال نروژی مبتلا باشد
- گال بخش زیادی از بدن را پوشانده باشد
علاوه بر موارد ذکر شده، از آن جا که گوگرد به درمان علائم گال کمک می کند می توانید از محصولات بدون نسخه حاوی گوگرد مانند صابون و شامپو استفاده کنید. اگرچه درمان های بدون نسخه برای درمان این بیماری توسط سازمان غذا و دارو تایید نشده اند.
افرادی که تحت درمان قرار می گیرند ممکن است در هفته اول احساس کنند علائم آن ها تشدید شده اما بعد از یک هفته خارش کاهش یافته و در هفته چهارم احتمالا به طور کامل بهبود می یابد. اگرچه خارش بعد از گال ممکن است تا یک ماه ادامه پیدا کند اما در صورتی که طی یک ماه علائم بهبود پیدا نکند ممکن است پوست هنوز به مایت آلوده باشد و لازم است با پزشک مشورت شود.
درمان های خانگی گال
برخی درمان های سنتی گال می توانند عوارض جانبی ناخواسته مانند احساس سوزش پوست، قرمزی، ورم و حتی بی حسی یا گز گز به همراه داشته باشند، این موارد معمولا موقتی اما آزار دهنده هستند.
برخی درمان های طبیعی متداول برای گال عبارتند از :
- روغن درخت چای : به نظر می رسد روغن درخت چای برای درمان گال مفید است، خارش را کاهش داده و به از بین رفتن بثورات پوستی کمک کند، اگرچه روی مایت هایی که زیر پوست تونل زده اند تاثیر چندانی ندارد.
- آلوئه ورا : ژل آلوئه ورا توانایی خوبی در کاهش تحریک و سوزش پوست دارد و به نظر می رسد به اندازه یک درمان تجویزی برای این عارضه مفید باشد. هنگام خرید دقت داشته باشید حتما آلوئه ورا خالص خریداری کنید.
- کرم کپسایسین : اگرچه این پماد مایت ها را از بین نمی برد اما از آن جا که از کپسایسین موجود در فلفل کاین تهیه شده با حساسیت زدایی پوست در برابر گزش ها و حشرات آزار دهنده به کاهش درد و خارش کمک می کند.
- روغن های ضروری : روغن میخک از مواد کشنده طبیعی حشرات است و به نظر می رسد باعث از بین رفتن مایت ها می شود. از دیگر روغن های ضروری مناسب برای گال می توان به روغن اسطوخودوس، علف لیمو و جوز هندی اشاره کرد.
- صابون : عناصر فعال پوست، برگ و دانه های درخت چریش می تواند مایت های عامل گال را از بین ببرد. برای این منظور می توان از صابون ها، کرم ها و روغن های به دست آمده از عصاره درخت چریش استفاده کرد.
آیا گال مسری است؟
بله! گال مسری است و به روش های زیر می تواند منتشر شود :
- تماس طولانی مدت پوست فرد سالم با پوست فرد آلوده، مثلا گرفتن دست یکدیگر
- تماس بسیار صمیمی و نزدیک مانند رابطه جنسی
- استفاده از لباس، تختخواب یا حوله مشترک با فرد آلوده
از آن جایی که گال بیشتر از طریق تماس مستقیم فیزیکی منتقل می شود به راحتی می تواند به اعضای خانواده و دوستان نزدیک سرایت کند. این بیماری به خصوص در مدارس، خانه سالمندان، رختکن های ورزشی، زندان ها و خوابگاه دانشجویی به راحتی قابل انتقال است.
انواع گال
اگرچه بیماری گال تنها با یک نوع مایت ایجاد می شود اما این مایت می تواند عامل ابتلا به انواع مختلف گال باشد. مهم ترین انواع گال عبارتند از :
1. گال معمولی
شایع ترین نوع گال است که باعث بروز بثورات خارش دار به خصوص روی دست ها، مچ دست و سایر نقاط بدن به جز پوست سر و صورت می شود.
2. گال گره ای
این نوع گال ممکن است به صورت برجستگی یا توده برآمده به خصوص در نواحی تناسلی، زیر بغل یا کشاله ران بروز کند.
3. گال نروژی
گال نروژی که به نام گال کبره ای نیز مشهور است نوع شدیدتر و بسیار مسری تر گال است که باعث بروز کبره های ضخیم حاوی هزاران مایت و تخم در پوست می شود، کبره ها با لمس کردن به راحتی فرو می ریزند.
گال کبره ای معمولا در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، از جمله افراد مبتلا به ایدز، افرادی که از استروئیدها یا داروهای خاص استفاده می کنند (مانند برخی افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی) یا افراد تحت شیمی درمانی ظاهر می شود. مایت ها در این افراد راحت تر می توانند بر سیستم ایمنی غلبه کرده و با سرعت بیشتری تکثیر شوند.
ناگفته نماند شیوه تکثیر گال کبره ای شبیه گال معمولی است.
پیشگیری از گال
بهترین راه جلوگیری از گال عدم تماس مستقیم با پوست شخص آلوده می باشد. همچنین بهتر است از لباس شسته نشده یا ملحفه های فرد آلوده به گال استفاده نشود.
مایت های گال می توانند 3 تا 4 روز بعد از جدا شدن از بدن انسان زنده بمانند، بنابراین لازم است اقدامات احتیاطی دیگری نیز برای جلوگیری از سرایت آلودگی انجام شود. به عنوان مثال توصیه می شود :
- لباس ها، ملحفه ها، حوله و بالش ها را با آب داغ 50 درجه سانتی گراد بشویید
- موارد ذکر شده را حداقل به مدت 10 تا 30 دقیقه در خشک کن با حرارت بسیار بالا خشک کنید
- هر چیزی که قابل شستشو نیست کاملا با جارو برقی تمیز کنید و بعد از اتمام کار، کیسه جارو برقی را دور بریزید یا با وایتکس و آب داغ خوب بشویید
- از وایتکس و آب داغ می توان برای تمیز کردن سایر سطوح آلوده استفاده کنید
عوامل خطرزای گال
همه افراد ممکن است به گال مبتلا شوند، مایت ها تفاوتی بین جنسیت، نژاد، طبقه اجتماعی یا سطح درآمد افراد قائل نمی شوند و این بیماری هیچ ارتباطی با میزان رعایت بهداشت یا حمام کردن ندارد، با این حال افرادی که در محیط های مشترک مانند خوابگاه های دانشجویی یا خانه سالمندان زندگی می کنند بیشتر در معرض سرایت بیماری قرار دارند.
دلیل این که کودکان نوپا و خردسالان بیشتر به گال مبتلا می شوند مسری بودن این بیماری می باشد زیرا تماس نزدیک کودکان در مهد کودک و مراکز مراقبت از کودکان راه سریع برای گسترش آلودگی می باشد.
به علاوه افراد مسن به دلیل سیستم ایمنی ضعیف تر نسبت به دیگران بیشتر در معرض گال کبره ای یا نروژی قرار دارند.
تشخیص گال
پزشک ممکن است با انجام معاینه فیزیکی و بررسی ناحیه آسیب دیده گال را تشخیص دهد. در برخی موارد نیز با جدا کردن مایت یا نمونه برداری از پوست و بررسی آن، از وجود مایت و تخم های آن در پوست بیمار مطمئن می شود.
تست جوهر نیز روشی برای تشخیص تونل های ایجاد شده توسط مایت در پوست است، پزشک برای انجام این تست یک قطره جوهر روی ناحیه ای از پوست که به نظر می رسد آلوده است می ریزد و سپس جوهر را پاک می کند. مقداری از جوهر که داخل تونل ها فرو رفته باقی مانده و با چشم غیر مسلح دیده می شود، این مسئله نشان می دهد فرد به گال آلوده شده است.
مقایسه گال و ساس
گال و ساس هر دو از بدن انسان تغذیه می کنند با این تفاوت که :
- ساس این کار را در خارج از بدن انجام می دهد اما گال داخل پوست دست به کار می شود
- گال از مایت های میکروسکوپی ایجاد می شود که در پوست تونل زده و تخم می گذارند، اگرچه ساس نیز بسیار ریز است اما با چشم غیر مسلح قابل مشاهده می باشد
- ساس ها شب ها بیرون می آیند و وقتی فرد خواب است از خون او تغذیه کرده، سپس به سرعت زیر تشک، تخت یا سایر مبلمان می روند و پنهان می شوند
- بثورات قرمز رنگ ساس معمولا در اطراف ناحیه گزش هستند و ممکن است کمی خون نیز در آن وجود داشته باشد در حالی که گال اغلب گسترده تر است و برجستگی های نا صاف و فلس مانند در آن مشاهده می شود
- ساس و گال هر دو قابل درمان هستند، همچنین در هر دو آلودگی احتمالا نیاز است ساکنان خانه نیز مورد درمان قرار بگیرند. ساس ها مقاوم هستند و از بین بردن آن ها دشوار می باشد، حتی ممکن است نیاز به افراد حرفه ای در این زمینه باشد، در حالی که گال بدون تماس با انسان مدت طولانی زنده نمی ماند و درمان و پاکسازی منزل کافی است
منبع : healthline
