آمنوره (به انگلیسی: Amenorrhea) از مشکلات زنانه است که خانم های مبتلا به آن در سنین باروری خود (از بلوغ تا یائسگی) دوره قاعدگی ندارند و پریود نمی شوند.
این عارضه که می تواند نشانه یک مشکل خاص در سلامتی باشد در دو نوع اولیه و ثانویه رخ می دهد و هر یک دلایل و درمان منحصر به خود را دارا می باشند.
در ادامه قصد داریم درباره آمنوره و علل، علائم و روش های درمان این عارضه صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آمنوره چیست؟
آمنوره به معنای عدم قاعدگی زنان در سنین باروری می باشد. این عارضه یک بیماری محسوب نمی شود و به معنای عدم بارداری خانم های مبتلا نمی باشد اما می تواند نشانه یک مشکل در بدن باشد که باید به آن توجه شود.
قاعدگی در دختران از سنین حدود بلوغ شروع می شود و در حالت طبیعی هر ماه یک بار تا حدود سن 50 سالگی و فرا رسیدن دوران یائسگی ادامه دارد. با شروع یائسگی این فرایند نیز به طور کامل متوقف می شود.
خانم ها برخی دوره های خاص زندگی خود مانند دوران بارداری و شیردهی را نیز معمولا بدون قاعدگی می گذرانند که طبیعی است اما اگر در سایر مواقع پریود نشوند دچار آمنوره هستند و باید نسبت به ریشه یابی و درمان علل آن اقدام کنند.
انواع آمنوره
آمنوره دارای دو نوع اصلی می باشد که عبارتند از :
- آمنوره اولیه
- آمنوره ثانویه
آمنوره اولیه
در آمنوره اولیه دختران جوان از همان ابتدا یعنی حدود دوران بلوغ پریود نمی شوند. طبق گفته موسسه ملی بهداشت اگر قاعدگی دختران جوان تا سن 16 سالگی شروع نشود باید برای بررسی علت آن به پزشک مراجعه شود.
این نوع آمنوره به ندرت رخ می دهد.
آمنوره ثانویه
در این نوع آمنوره دوره قاعدگی خانم ها در دوران بلوغ شروع می شود اما مدتی بعد قطع می شود. این مسئله در بارداری یا شیردهی طبیعی است اما در سایر موارد ممکن است نشانه مشکل خاص باشد.
آمنوره ثانویه نسبت به نوع اولیه بیشتر شایع است.
لازم به ذکر است عقب افتادن پریود برای یک دوره معمولا نگران کننده نیست، اگرچه خانم هایی که در سنین و شرایط باروری قرار دارند لازم است تست بارداری انجام دهند.
تشخیص پزشک در موارد زیر احتمالا آمنوره ثانویه می باشد:
- خانم ها قاعدگی منظم داشته باشند و به مدت 3 ماه پریود نشوند
- خانم ها قاعدگی نا منظم داشته باشند و به مدت 6 ماه پریود نشوند
علت آمنوره
علت آمنوره اولیه و ثانویه ممکن است متفاوت باشد :
علت آمنوره اولیه
شایع ترین علت آمنوره اولیه سابقه خانوادگی تاخیر در قاعدگی است، اگرچه این عارضه گاهی ریشه در بیماری های ژنتیکی دارد.
بیماری های ژنتیکی که ممکن است باعث اختلال در عملکرد درست تخمدان ها و بروز آمنوره اولیه شوند عبارتند از :
- سندرم ترنر
- سندرم عدم حساسیت به آندروژن که باعث افزایش سطح تستوسترون می شود
- نقص های مولرین
نقص مولرین به بد شکلی اندام های تولید مثل گفته می شود که طی آن رحم و لوله های رحمی به درستی شکل نمی گیرند.
ممکن است به طور مادرزادی یک مشکل ساختاری در اندام های تناسلی وجود داشته باشد، به عنوان مثال گاهی رحم و لوله های رحمی تشکیل نمی شود یا مشکلات همجوشی باعث می شود لوله ها به درستی به هم متصل نشوند.
در سندرم مولرین یا سندرم راکی تانسکی تخمدان ها، پستان ها و کلیتوریس به درستی تشکیل شده اما دهانه واژن وجود ندارد و ممکن است رشد دهانه رحم و رحم نیز کامل نشده باشد. در این صورت در فرایند تولید مثل اختلال ایجاد شده و قاعدگی رخ نمی دهد.
علت آمنوره ثانویه
قاعدگی به چند دلیل ممکن است متوقف شود، از جمله :
- بیماری های زنانگی
- برخی بیماری های جدی
- استرس فیزیکی
- شاخص توده بدنی بسیار کم
زمانی که شاخص توده بدنی به عدد کمتر از 19 برسد خطر ابتلا به آمنوره ثانویه به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
کاهش وزن، ورزش و استرس
هر سه عامل از جمله فاکتورهای خطر زای آمنوره ثانویه محسوب می شوند.
کاهش وزن جدی می تواند به دلیل یک بیماری یا اختلال در خوردن رخ دهد. همچنین دیده شده خانم هایی که در رشته دو سرعت و رقص باله به صورت حرفه ای فعالیت می کنند دچار آمنوره ثانویه می شوند.
مسائل عاطفی عمیق یا استرش شدید نیز می تواند باعث توقف دوره قاعدگی در زنان شود.
داروها
مصرف برخی داروهای خاص از جمله داروهای ضد بارداری حاوی تنها پروژسترون و برخی داروهای روانی می تواند باعث توقت پریود در خانم ها شود.
سایر داروهایی که قاعدگی را تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از :
- داروهای ضد روان پریشی
- داروهای شیمی درمانی
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای فشار خون
- داروهای آلرژی
بیماری های طولانی مدت
آمنوره ثانویه ممکن است به دلیل ابتلا به یک بیماری طولانی مدت رخ دهد، از جمله :
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- نارسایی زودرس تخمدان
- مشکلات هیپوفیز تالامیک
مشکلات هیپوفیز یا کم کاری تیروئید ممکن است باعث عدم تعادل هورمونی شده و مشکلاتی در قاعدگی ایجاد کند. این مسئله می تواند به دلایل زیر رخ دهد :
- تومور خوش خیم یا سرطانی در غده هیپوفیز
- کم کاری یا پر کاری غده تیروئید
علائم آمنوره
علامت اصلی آمنوره پریود نشدن است، با این حال بسته به علت آن ممکن است علائم دیگری نیز ظاهر شود که عبارتند از :
- ترشحات نوک سینه
- ریزش مو
- سردرد
- تغییرات بینایی
- رشد موهای زائد صورت
در مبتلایان به آمنوره اولیه ممکن است پستان رشد نکند. افرادی که این علائم را تجربه می کنند باید با پزشک مشورت کنند.
تشخیص آمنوره
همان طور که قبلا اشاره کردیم آمنوره در واقع یک علامت است نه بیماری، به همین دلیل پزشک در قدم اول به دنبال علت اصلی می گردد تا آن را درمان کند.
آمنوره اولیه
اگر دختر خانمی تا سن 16 سالگی پریود نشود ممکن است پزشک درباره سابقه خانوادگی او سوالاتی پرسیده و چند آزمایش به همراه معاینه فیزیکی انجام دهد. این آزمایش ها برای ارزیابی سطح هورمون های زیر می باشند :
- هورمون محرکه فولیکول (FSH)
- هورمون لوتئینی (LH)
- هورمون محرکه تیروئید (TSH)
آمنوره ثانویه
تشخیص آمنوره ثانویه روی علت اصلی این مشکل تمرکز دارد و پزشک قبل از انجام هر گونه آزمایش برای یافتن علت احتمالی سوالات زیر را مطرح می کند :
- قاعدگی از چه سنی شروع شده است؟
- آیا فرد رابطه جنسی دارد؟
- آیا احتمال بارداری هست؟
- آیا فرد به تازگی کاهش وزن یا افزایش وزن داشته و چه تمرینات ورزشی انجام می دهد؟
- طول و نظم سیکل قاعدگی چگونه است و آیا خونریزی ماهانه او شدید است یا سبک؟
سپس با توجه به علت احتمالی ممکن است چند آزمایش تجویز شود، از جمله :
- تست بارداری
- آزمایش عملکرد تیروئید
- تست عملکرد تخمدان
- تست آندروژن و سایر تست های هورمونی
گاهی به آزمایش های تصویر برداری زیر نیز نیاز است :
- سی تی اسکن، ام آر آی یا سونوگرافی
- هیستروسکوپی که در آن پزشک یک دوربین نازک و کوچک را از واژن و دهانه رحم عبور داده و داخل رحم را بررسی می کند
درمان آمنوره
درمان آمنوره به علت اصلی آن بستگی دارد :
درمان آمنوره اولیه
پزشک برای درمان آمنوره اولیه با توجه به سن و نتیجه تست عملکرد تخمدان، ممکن است انتظار و مشاهده دقیق را توصیه کند. اگر در خانواده فرد سابقه خانوادگی قاعدگی دیررس وجود داشته باشد ممکن است با گذشت زمان قاعدگی خود به خود شروع شود.
در مواردی که مشکلات ژنتیکی یا فیزیکی درگیر کننده اندام های تولید مثل مطرح باشد ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد، اگرچه تضمین نمی کند حتما سیکل قاعدگی عادی به وجود بیاید.
درمان آمنوره ثانویه
درمان این نوع آمنوره نیز با توجه به علت اصلی آن انتخاب می شود :
- عوامل سبک زندگی : اگر فرد بیش از حد ورزش می کند احتمالا تغییر در برنامه ورزشی یا رژیم غذایی می تواند به رفع مشکل کمک کند
- استرس : اگر استرس عاطفی یا ذهنی اخیر عامل بروز آمنوره بوده باشد مشاوره های روانی کمک کننده خواهد بود
- کاهش وزن بیش از حد : این مسئله ممکن است به دلایل مختلف ایجاد شود و احتمالا نیاز به یک رژیم غذایی افزایش وزن کنترل شده می باشد. اگر اختلال خوردن باشد درمان شامل افزایش وزن و جلسات مشاوره با روانشناس و متخصص تغذیه است. برخی بیماری ها نیز ممکن است باعث کاهش وزن شدید شوند، پزشک آن ها را بررسی کرده و درمان مناسب ارائه می دهد
- کم کاری تیروئید : اگر قاعدگی به دلیل کم کاری تیروئید رخ دهد احتمالا با درمان تیروکسین که نوعی هورمون است این مسئله برطرف می شود
- سندرم تخمدان پلی کیستیک : پزشک برای درمان این بیماری راه حل مناسب ارائه می دهد، اگر این عارضه باعث اضافه وزن شده باشد ممکن است رژیم لاغری نیز توصیه شود
- نارسایی زودرس تخمدان : در این شرایط هورمون درمانی جایگزین ممکن است باعث رفع مشکل قاعدگی شود
- یائسگی : یائسگی از حدود 50 سالگی شروع می شود اما در برخی افراد ممکن است در سنین 40 سالگی رخ دهد، سابقه خانوادگی در این مسئله دخیل است. در یائسگی زودرس خطر پوکی استخوان افزایش می یابد و ممکن است فرد برای پیشگیری از این بیماری نیاز به درمان داشته باشد
منبع: medicalnewstoday
