عارضه هایپرپلازی خوش خیم پروستات چیست؟

هایپرپلازی خوش خیم پروستات چیست؟
هایپرپلازی خوش خیم پروستات چیست؟

هایپرپلازی خوش خیم پروستات (به انگلیسی: Benign prostatic hyperplasia) یکی از اختلالات شایع در میان مردان است که به دلیل بزرگ شدن غده پروستات رخ داده و گاهی با علائم آزار دهنده و عوارض جدی همراه است.

بسیاری از افراد این عارضه را نگران کننده و پیش زمینه ای بر سرطان پروستات می دانند اما این طور نیست، با این حال به دلیل شباهت زیادی که بین علائم آن ها وجود دارد لازم است به محض مشاهده علائم به پزشک مراجعه شود تا از عدم ابتلا به سرطان پروستات اطمینان حاصل شود.

در ادامه قصد داریم درباره هایپرپلازی خوش خیم پروستات و علل، علائم و شیوه های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

هایپرپلازی خوش خیم پروستات چیست؟

هایپرپلازی خوش خیم پروستات یا بزرگ شدن خوش خیم پروستات زمانی رخ می دهد که سلول های غده پروستات شروع به تکثیر کنند. در این صورت سلول های اضافی باعث ورم غده پروستات شده و به مجاری ادراری فشار وارد می کنند که نتیجه آن کاهش جریان ادرار می باشد.

پروستات یک غده عضلانی کوچک در سیستم تولید مثل مردان است که مجاری ادراری را احاطه کرده و بیشتر مایعات موجود در منی را تولید می کند. عملکرد عضلانی این اندام به هدایت مایع و منی در آلت تناسلی مردان حین رابطه جنسی کمک می کند.

بزرگ شدن غده پروستات در بسیاری از مردان ممکن است رخ دهد و به راحتی قابل درمان است اما عدم درمان آن ممکن است به برخی عوارض جدی و خطرناک منجر شود. همچنین اگرچه بر خلاف باور بسیاری از افراد، خطر ابتلا به سرطان را افزایش نمی دهد اما می تواند باعث بروز علائم آزار دهنده ای شود که کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند.

این عارضه در مردان بالای 50 سال شایع است.

علت هایپرپلازی خوش خیم پروستات

بروز علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات با افزایش سن، طبیعی و متداول است و بسیاری از مردان بالای 80 سال علائم آن را تجربه می کنند.

علت این مسئله ناشناخته است اما به نظر می رسد تغییر در هورمون های جنسی مردانه که به همراه افزایش سن رخ می دهد از عوامل خطر زای آن می باشد. به علاوه هر گونه سابقه خانوادگی در مشکلات پروستات یا ناهنجاری در بیضه ها نیز می تواند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهد.

لازم به ذکر است مردانی که در سنین جوانی بیضه خود را برداشته اند دچار این عارضه نمی شوند.

علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات

علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات اغلب بسیار خفیف است اما در صورت عدم درمان ممکن است جدی شود. برخی علائم شایع عبارتند از :

  • تخلیه ناقص مثانه
  • ادرار مکرر شبانه؛ نیاز به دو بار یا بیشتر دفع ادرار در طول شب
  • قطره قطره آمدن جریان ادرار در انتهای دفع
  • بی اختیاری یا نشت ادرار
  • نیاز به فشار هنگام ادرار کردن
  • جریان ادراری ضعیف
  • تمایل ناگهانی به دفع ادرار
  • جریان ادراری با تاخیر یا کند
  • ادرار دردناک
  • مشاهده خون در ادرار

در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق لازم است با پزشک خود مشورت کنید.

تشخیص هایپرپلازی خوش خیم پروستات

پزشک برای تشخیص هایپرپلازی خوش خیم پروستات از معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی فرد شروع می کند. معاینه فیزیکی شامل بررسی مقعدی و راست روده می باشد که طی آن اندازه و شکل پروستات تخمین زده می شود.

سایر آزمایش ها می تواند شامل موارد زیر باشد :

  • آزمایش ادرار : در این روش ادرار از نظر خون و باکتری ها بررسی می شود
  • نمونه برداری از پروستات : در این روش مقدار اندکی از بافت پروستات جدا شده و از نظر وجود ناهنجاری بررسی می شود
  • نوار مثانه یا آزمایش اورودینامیک : در این تکنیک مثانه با کمک یک کاتتر پر از مایع می شود تا فشار مثانه حین ادرار اندازه گیری شود
  • آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) : این آزمایش خون احتمال سرطان پروستات را بررسی می کند
  • آزمایش باقی مانده ادراری : این آزمایش مقدار ادرار باقی مانده در مثانه بعد از ادرار کردن را مشخص می کند
  • سیستوسکوپی : در این تست یک ابزار کوچک و روشن داخل مجاری ادراری قرار گرفته و مجاری ادرار و مثانه معاینه می شود
  • پیلوگرام داخل وریدی یا اوروگرافی : در این تکنیک بعد از تزریق ماده رنگی به بدن اشعه ایکس یا سی تی اسکن انجام می شود. رنگ تزریقی کل سیستم ادراری در تصاویر ایجاد شده با اشعه ایکس یا سی تی اسکن را برجسته می کند

ممکن است پزشک از فرد درباره مصرف داروهایی که ممکن است روی سیستم ادراری تاثیر بگذارند سوالاتی بپرسد، از جمله :

  • داروهای ضد افسردگی
  • دیورتیک ها
  • آنتی هیستامین ها
  • آرام بخش ها

گاهی پزشک بعد از تشخیص بیماری تغییراتی در برنامه دارویی فرد ایجاد کند. توصیه می شود هرگز خودسرانه این کار را انجام ندهید و اگر حداقل به مدت دو ماه برای تسکین علائم خود مراقبتی داشته اید اما بهبودی حاصل نشده حتما موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.

درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات

درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات معمولا با خود مراقبتی شروع می شود و در صورتی که علائم بهبود پیدا نکند نیاز به مصرف دارو یا عمل جراحی می باشد. سن و سلامت عمومی فرد در انتخاب درمان مناسب اهمیت دارد.

درمان خانگی

درمان های خانگی و طبیعی شامل اقدامات خاص یا تغییراتی در سبک زندگی برای تسکین علائم می باشند، از جمله :

  • به محض نیاز به دفع ادرار این کار را انجام دهید
  • حتی زمانی که تمایلی به ادرار کردن ندارید به دستشویی بروید
  • از مصرف داروهای ضد احتقان و آنتی هیستامین های بدون نسخه که باعث دشوار شدن تخلیه مثانه می شوند اجتناب کنید
  • از مصرف الکل و کافئین به خصوص در ساعات بعد از شام خودداری کنید
  • سطح استرس خود را کاهش دهید زیرا عصبی بودن می تواند تعداد دفعات ادرار را افزایش دهد
  • ورزش منظم داشته باشید زیرا کم تحرکی می تواند علائم را تشدید کند
  • برای تقویت عضلات لگنی تمرینات کگل را یاد گرفته و انجام دهید
  • بدن خود را گرم نگه دارید زیرا سرما علائم را تشدید می کند

برخی افراد از گیاهان دارویی و خانگی برای این منظور استفاده می کنند اگرچه شواهدی در مورد اثر بخشی آن ها وجود ندارد.

داروها

در صورتی که تغییر سبک زندگی به تنهایی برای تسکین علائم کافی نباشد پزشک ممکن است از دارو درمانی استفاده کند. چندین داروی مختلف برای تسکین علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات وجود دارد که عبارتند از :

مسدود کننده های آلفا 1

این داروها عضلات مثانه و پروستات را شل کرده و با رفع انقباض دهانه مثانه به بهبود جریان ادرار کمک می کنند. برخی از داروهای مسدود کننده آلفا 1 عبارتند از :

  • دوکسازوسین
  • پرازوسین
  • آلفوزوسین
  • ترازوسین
  • تامسولوسین

داروهای کاهش دهنده هورمون

پزشک ممکن است از داروهایی مانند دوتاستراید و فیناستراید که سطح هورمون های تولید شده توسط غده پروستات را کاهش می دهند استفاده کند. این دو دارو  از رایج ترین داروهای مورد استفاده برای کاهش سطح تستوسترون می باشند.

گاهی اوقات کاهش سطح هورمون ها باعث کوچک شدن پروستات و بهبود جریان ادرار می شود. با این حال داروها ممکن است عوارض ناخواسته ای همچون ناتوانی جنسی و کاهش میل جنسی نیز به دنبال داشته باشند.

آنتی بیوتیک ها

در صورتی که پروستات فرد به دلیل پروستاتیت باکتریایی ناشی از هایپرپلازی خوش خیم پروستات دچار التهاب مزمن شود احتمالا از آنتی بیوتیک ها برای درمان آن استفاده می شود. این کار التهاب و علائم عارضه را کاهش می دهند.

دقت داشته باشید مصرف آنتی بیوتیک ها به درمان پروستاتیت یا التهابی که منشا باکتریایی نداشته باشد کمک نمی کند.

عمل جراحی

انواع مختلف عمل جراحی وجود دارد که در صورت عدم تاثیر داروها می توان برای درمان هایپرپلازی خوش خیم پروستات استفاده کرد. برخی از این روش ها تهاجمی نبوده یا کمتر تهاجمی اند و اغلب در مطب پزشک به صورت سرپایی انجام می شوند اما برخی دیگر تهاجمی تر بوده و نیاز به بستری در بیمارستان دارند.

اقدامات سرپایی

اقدامات سرپایی شامل قرار دادن ابزاری در مجاری ادراری به سمت غده پروستات می باشد، از جمله :

  • ابلیشن سوزنی پیش‌ آبراهی : در این روش از امواج رادیویی برای کوچک کردن بافت پروستات استفاده می شود
  • گرما درمانی ماکروویو از طریق مجاری ادرار : در این تکنیک از انرژی مایکروویو برای از بین بردن بافت پروستات استفاده می شود
  • گرما درمانی با آب : در این روش از آب گرم برای از بین بردن بافت اضافه پروستات استفاده می شود
  • سونوگرافی متمرکز با شدت بالا : در این روش از انرژی صوتی برای از بین بردن بافت اضافه پروستات استفاده می شود

بستری در بیمارستان

در صورت بروز هر یک از علائم زیر احتمالا روش های بستری توصیه خواهد شد :

  • نارسایی کلیه
  • سنگ مثانه
  • عفونت های مجاری ادراری
  • بی اختیاری در ادرار
  • ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
  • مشاهده خون در ادرار به صورت مکرر

روش های تهاجمی عبارتند از :

  • تراشیدن پروستات از راه مجاری ادرار : این تکنیک متداول ترین روش جراحی مورد استفاده است که طی آن پزشک از طریق مجاری ادراری ابزار خاصی را وارد پروستات کرده و پروستات تکه به تکه برداشته می شود
  • پروستاتکتومی ساده : پزشک در این روش برشی در شکم یا پرینه (ناحیه بین منقطه تناسلی و مقعد) ایجاد می کند، سپس قسمت داخلی پروستات برداشته شده و قسمت خارجی آن باقی می ماند. در این جراحی ممکن است لازم باشد بیمار ده روز بعد از عمل در بیمارستان بماند
  • برش پروستات از طریق پیش آبراه : این روش مانند روش اول است اما طی آن پروستات برداشته نمی شود بلکه یک برش کوچک در پروستات ایجاد شده که دهانه مثانه و مجاری ادرار را بزرگ تر می کند و باعث می شود ادرار آزادانه تر جریان پیدا کند. در این روش اغلب نیازی به بستری در بیمارستان نمی باشد

عوارض هایپرپلازی خوش خیم پروستات

بسیاری از مردان علائم هایپرپلازی خوش خیم پروستات را نادیده می گیرند در حالی که درمان زود هنگام می تواند به پیشگیری از بروز عوارض بالقوه خطرناک این عارضه کمک کند.

مردانی که سابقه هایپرپلازی خوش خیم پروستات طولانی مدت دارند بیشتر در معرض عوارض زیر قرار می گیرند :

  • عفونت های دستگاه ادراری
  • سنگ های ادراری
  • آسیب کلیوی
  • خونریزی در دستگاه ادراری
  • ناتوانی در دفع ادرار به طور ناگهانی

گاهی اوقات انسداد ادراری ناشی از این عارضه به قدری شدید می شود که ادرار به هیچ وجه از مثانه خارج نمی شود. به این حالت انسداد خروجی مثانه می گویند و ممکن است خطرناک باشد زیرا احتباس ادرار می تواند به عفونت ادراری منجر شده و به کلیه ها آسیب بزند.

مقایسه هایپرپلازی خوش خیم پروستات و سرطان پروستات

هایپرپلازی خوش خیم پروستات و سرطان پروستات ممکن است علائم مشترک زیادی داشته باشند اما سرطان پروستات جدی تر بوده و در بیشتر موارد نیاز به درمان دارد.

با توجه به شباهت علائم توصیه می شود در صورت مشاهده نشانه ها به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید علائم به سرطان پروستات مرتبط نیستند.

منبع: healthline