آلرژی دارویی (به انگلیسی: Drug allergy) نوعی واکنش آلرژیک به دارو است که طی آن سیستم ایمنی بدن فرد به مصرف برخی داروهای خاص واکنش نشان می دهد.
این مسئله می تواند به علائم نا خواسته و آزار دهنده و گاه جدی منجر شود که از جمله آن ها می توان به بثورات، تب و مشکلات تنفسی اشاره کرد.
در ادامه قصد داریم درباره آلرژی دارویی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آلرژی دارویی چیست؟
سیستم ایمنی بدن وظیفه مقابله با عفونت ها و بیماری های مختلف را بر عهده دارد و با ورود عوامل مهاجمی همچون باکتری ها و ویروس ها نسبت به آن ها واکنش نشان می دهد.
گاهی این واکنش نسبت به داروهای مصرفی است که سیستم ایمنی به اشتباه آن ها را جزو عوامل مهاجم در نظر گرفته و علائم واکنش آلرژیک ایجاد می کند.
لازم به ذکر است آلرژی دارویی واقعی چندان شایع نیست. گفته شده کمتر از 5 تا 10 درصد از واکنش های منفی دارویی از آلرژی دارویی واقعی نشات می گیرند و بقیه عوارض دارو محسوب می شوند.
با این حال مهم است که فرد از آلرژی دارویی خود اطلاع داشته و بداند در مواقع لازم چه کارهایی باید انجام دهد.
علت آلرژی دارویی
همان طور که گفتیم سیستم ایمنی از بدن در برابر بیماری ها محافظت می کند و مهاجمان خارجی مانند ویروس ها، باکتری ها، انگل ها و سایر موارد خطرناک را از بین می برد.
در آلرژی دارویی، سیستم ایمنی بدن دارویی که وارد بدن می شود را با یکی از این مهاجمان اشتباه گرفته و برای واکنش نشان دادن به آن شروع به ساخت آنتی بادی می کند.
آنتی بادی ها پروتئین های خاصی هستند که برای حمله به عوامل مهاجم برنامه ریزی شده اند اما در آلرژی دارویی به دارو حمله می کنند. این واکنش سیستم ایمنی به افزایش التهاب در بدن منجر شده که می تواند علائمی مانند بثورات پوستی، تب یا مشکلات تنفسی ایجاد کند.
پاسخ ایمنی ممکن است اولین باری که فرد داروی خاصی را مصرف می کند اتفاق بیفتد یا گاهی با وجود این که فرد قبلا دارو مصرف می کرده و مشکلی نداشته ایجاد می شود.
آیا آلرژی دارویی همواره خطرناک است؟
خیر! آلرژی دارویی در همه موارد شدید نیست. گاهی علائم به قدری خفیف است که فرد به سختی متوجه آن می شود و ممکن است علامتی بیشتر از یک جوش نا چیز را تجربه نکند.
با این حال آلرژی دارویی شدید می تواند تهدید کننده زندگی باشد و حتی به آنافیلاکسی منجر شود.
آنافیلاکسی یک واکنش ناگهانی کشنده در کل بدن است که نسبت به یک دارو یا سایر عوامل حساسیت زا رخ می دهد. این واکنش ممکن است چند دقیقه بعد از مصرف دارو یا در برخی موارد طی 12 ساعت پس از مصرف دارو رخ دهد.
علائم آنافیلاکسی می تواند شامل موارد زیر باشد :
- ضربان قلب نامنظم
- مشکل در تنفس
- ورم
- غش کردن
این وضعیت در صورت عدم درمان فوری می تواند کشنده باشد. بنابراین اگر بعد از مصرف دارو هر یک از علائم را داشتید از اطرافیان بخواهید با اورژانس تماس بگیرند.
واکنش های شبه آلرژیک
گاهی افراد در اولین استفاده از برخی از داروها دچار واکنشی از نوع آنافیلاکسی می شوند. این داروها عبارتند از :
- مورفین
- آسپرین
- برخی داروهای شیمی درمانی
- رنگ های مورد استفاده در برخی از تصویر برداری های اشعه ایکس
این نوع واکنش معمولا سیستم ایمنی را درگیر نمی کند و یک آلرژی واقعی نیست. با این حال علائم و درمان آن شبیه آنافیلاکسی واقعی است و به همان اندازه خطرناک می باشد.
کدام داروها بیشترین حساسیت دارویی را ایجاد می کنند؟
داروهای مختلف اثر متفاوتی روی افراد دارند. گفته شده مصرف برخی داروها به احتمال نسبت به سایرین ممکن است به واکنش های آلرژیک منجر شوند، از جمله :
- آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین و آنتی بیوتیک های سولفاتی مانند سولفامتوکسازول – تری متوپریم
- آسپرین
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن
- داروهای ضد تشنج مانند کاربامازپین و لاموتریژین
- داروهای مورد استفاده در آنتی بادی تراپی مونوکلونال مانند تراستوزومب و ایبریتوموماب تیوکستان
- داروهای شیمی درمانی مانند پاکلیتاکسل، دوستاکسل و پروکاربازین
تفاوت عوارض جانبی و آلرژی دارویی
بر خلاف تصور بسیاری از مردم آلرژی دارویی با عوارض جانبی داروها تفاوت دارد.
آلرژی دارویی تنها افراد خاصی را تحت تاثیر قرار می دهد، سیستم ایمنی را درگیر می کند و در همه موارد اثرات منفی به دنبال دارد.
این در حالی است که عوارض جانبی داروها ممکن است در هر فرد مصرف کننده دارو رخ دهد. همچنین معمولا سیستم ایمنی را درگیر نمی کند و در واقع اثر مثبت یا منفی روی سلامتی فرد است که به عملکرد اصلی دارو مربوط نمی باشد.
به عنوان مثال آسپرین که برای درمان درد استفاده می شود اغلب باعث عوارض جانبی مضر مانند ناراحتی معده می شود اما اثر مثبتی همچون کاهش خطر حمله قلبی و سکته را نیز به دنبال دارد.
استامینوفن نیز که برای درد استفاده می شود می تواند باعث آسیب کبدی شود و نیتروگلیسیرین که برای گشاد کردن رگ های خونی و بهبود جریان خون قابل استفاده است ممکن است عملکرد ذهنی فرد را نیز بهبود ببخشد.
درمان آلرژی دارویی
نحوه مدیریت آلرژی دارویی به شدت آن بستگی دارد.
در مواردی که مصرف یک داروی خاص، واکنش آلرژیک شدید به دنبال داشته احتمالا باید به طور کامل از مصرف دارو اجتناب شود. در این صورت پزشک سعی می کند داروی دیگری جایگزین کند که فرد به آن حساسیت نداشته باشد.
در صورتی که فرد با مصرف داروی خاص دچار واکنش آلرژیک خفیف شود ممکن است پزشک هم چنان آن را تجویز کند و از داروی دیگر برای کمک به کنترل واکنش های آلرژیک ایجاد شده استفاده کند.
برخی داروها می توانند به مسدود کردن پاسخ ایمنی و کاهش علائم کمک کنند، از جمله :
1. آنتی هیستامین ها
بدن زمانی هیستامین تولید می کند که احساس کند ماده ای مانند یک آلرژن مضر وارد بدن شده است. ترشح این ماده ممکن است باعث بروز علائم آلرژیک مانند تورم، خارش یا تحریک شود.
داروهای آنتی هیستامین تولید هیستامین را مسدود کرده و به تسکین علائم واکنش آلرژیک کمک می کنند. این داروها معمولا به صورت قرص، قطره چشم، پماد و اسپری بینی در دسترس هستند.
2. کورتیکو استروئیدها
آلرژی دارویی می تواند باعث تورم راه های هوایی و سایر علائم جدی شود و مصرف داروهای کورتون در کاهش التهاب عامل این مشکلات مفید می باشد.
این داروها به صورت قرص، اسپری بینی، قطره چشم و پماد عرضه می شوند. همچنین به صورت پودر یا مایع برای استفاده در دستگاه تنفسی و مایع برای تزریق یا استفاده در نبولایزر در دسترس هستند.
3. گشاد کننده های برونش
اگر آلرژی دارویی باعث خس خس یا سرفه شود، پزشک ممکن است داروی گشاد کننده برونش توصیه کند. این داروها به باز شدن راه های هوایی و تسهیل تنفس کمک می کنند.
داروهای گشاد کننده برونش به صورت مایع و پودر برای استفاده در دستگاه تنفسی یا نبولایزر عرضه می شوند.
چشم انداز آلرژی دارویی
سیستم ایمنی بدن در طول زمان ممکن است تغییر کند و این امکان وجود دارد که واکنش های آلرژیک ضعیف شده، از بین بروند یا تشدید شوند.
بنابراین مهم است که در همه شرایط به دستورالعمل های پزشک خود در مورد نحوه مصرف یک دارو توجه کنید و در صورتی که پزشک توصیه کرده از مصرف یک دارو یا داروهای مشابه آن اجتناب کنید حتما این کار را انجام دهید.
با پزشک خود صحبت کنید
اگر علائم آلرژی دارویی یا هر گونه عارضه جانبی جدی بعد از مصرف داروی خاص تجربه کرده اید فورا با پزشک خود صحبت کنید.
در صورتی که می دانید به داروی خاصی حساسیت دارید اقدامات زیر را انجام دهید :
- هر بار که به هر دلیل به درمانگاه یا مطب مراجعه می کنید درباره آلرژی دارویی خود به پزشک یا دندان پزشک یا هر پزشکی که می تواند دارو تجویز کند اطلاع دهید
- به همراه داشتن کارت یا استفاده از یک دستبند یا گردنبند که نشان دهنده آلرژی دارویی شما باشد کمک کننده است. در مواقع اضطراری، این اطلاعات می تواند جان شما را نجات دهد
- هر سوالی که در این زمینه دارید از پزشک خود بپرسید، از جمله:
– هنگام مصرف این دارو باید به چه علائمی دقت داشته باشم؟
– آیا لازم است از مصرف برخی داروهای دیگر نیز اجتناب کنم؟
– در صورت بروز واکنش آلرژیک آیا لازم است از داروی خاصی استفاده کنم؟
منبع: healthline
