آلرژی (به انگلیسی: Allergy) زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن نسبت به برخی مواد معمولی که به طور طبیعی بی خطر هستند مانند بعضی از مواد غذایی، گرده گل ها، داروها، نیش زنبور عسل یا شوره بدن حیوانات بیش از حد حساس شده و واکنش نشان دهد.
ماده ای که باعث بروز واکنش آلرژیک می شود آلرژن نامیده می شود که واکنش سیستم ایمنی با توجه به نوع آن ممکن است به صورت التهاب، عطسه یا علائم دیگر باشد. گاهی التهاب روی مجاری تنفسی اثر گذاشته و حتی جان بیمار را تهدید می کند.
در ادامه قصد داریم درباره آلرژی ها و علل، علائم و روش های درمان آن ها صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آلرژی چیست؟
آلرژی به واکنش سیستم ایمنی بدن به یک ماده خارجی گفته می شود که در حالت طبیعی برای بدن مضر نیست. بسیاری از آلرژن ها مواد معمولی هستند که در اکثر افراد مشکلی ایجاد نمی کنند.
یکی از نقش های سیستم ایمنی از بین بردن مواد مضر در بدن است اما اگر شخصی به ماده ای حساسیت داشته باشد به این معنا است که سیستم ایمنی بدن نسبت به آن ماده به گونه ای واکنش نشان می دهد که گویا مضر است و سعی می کند آن را از بین ببرد.
سالانه افراد زیادی در سراسر جهان به واکنش های آلرژیک دچار می شوند که علائم آزار دهنده و در برخی موارد کشنده به همراه دارد.
جالب است بدانید زمانی که فرد برای اولین بار در معرض ماده ای که به آن آلرژی دارد قرار می گیرد معمولا واکنشی در بدنش ایجاد نمی شود بلکه با گذشت زمان سیستم ایمنی ماده آلرژن را شناخته و به خاطر می سپرد، همچنین شروع به ساخت آنتی بادی هایی می کند تا هنگام مواجه شدن مجدد با آلرژن به آن حمله کنند، به این فرایند حساس سازی گفته می شود.
آلرژی ها انواع مختلف دارند. به عنوان مثال برخی از آن ها مانند تب یونجه فصلی هستند. این آلرژی معمولا بین ماه های فروردین تا اواسط خرداد ماه که گرده درخت و علف در هوا بیشتر است رخ می دهد و با افزایش تعداد گرده ممکن است فرد علائم شدیدتری تجربه کند.
علائم آلرژی
به طور کلی واکنش های آلرژیک با التهاب و تحریک همراه هستند اما علائم خاص به نوع ماده آلرژن بستگی دارد. به عنوان مثال واکنش های آلرژیک ممکن است روده، پوست، سینوس ها، مجاری تنفسی، چشم یا مجاری بینی را درگیر کنند.
در ادامه به برخی محرک ها و علائمی که ممکن است در افراد مبتلا به آلرژی ایجاد کنند اشاره خواهیم کرد :
گرد و غبار و گرده
- گرفتگی بینی
- خارش چشم و بینی
- آب ریزش بینی
- چشمان متورم و آب دار
- سرفه
غذا
- استفراغ
- ورم زبان
- سوزن سوزن شدن دهان
- ورم لب، صورت و گلو
- گرفتگی معده
- تنگی نفس
- خونریزی مقعدی به خصوص در کودکان
- خارش در دهان
- اسهال
نیش حشرات
- خس خس سینه
- ورم شدید ناحیه گزیدگی
- افت ناگهانی فشار خون
- خارش پوست
- تنگی نفس
- بی قراری
- کهیر یا بثورات قرمز رنگ و بسیار خارش دار که در سراسر بدن ظاهر می شود
- سر گیجه
- سرفه
- تنگی قفسه سینه
داروها
- خس خس سینه
- ورم زبان، لب ها و صورت
- بثورات
- خارش
اگر علائم شدید باشد ممکن است آنافیلاکسی رخ دهد.
علائم آنافیلاکسی
آنافیلاکسی شدیدترین شکل واکنش آلرژیک است که به رسیدگی اورژانسی نیاز دارد و می تواند به مرگ بیمار منجر شود.
این عارضه به سرعت تشدید و علائم آن طی چند دقیقه تا چند ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض ماده آلرژن ظاهر می شود.
گفته شده آنافیلاکسی اغلب روی پوست و سیستم تنفسی تاثیر می گذارد و برخی علائم آن عبارتند از :
- کهیر، گر گرفتگی و خارش
- مشکل تنفسی
- خس خس
- ورم
- فشار خون پایین
- تغییر در ضربان قلب
- سر گیجه و غش کردن
- از دست دادن هوشیاری
شناخت این علائم برای دریافت به موقع کمک های پزشکی و درمان موفقیت آمیز مهم است.
علت آلرژی
هنگامی که واکنش های آلرژیک رخ می دهند مواد آلرژن به آنتی بادی های ایمونوگلوبین ای که بدن تولید کرده متصل می شوند. آنتی بادی ها با مواد خارجی و بالقوه مضر در بدن مقابله می کنند.
با وصل شدن آلرژن به ایمونوگلوبین ای، انواع خاصی از سلول ها از جمله سلول های ماست، مواد شیمیایی تولید می کنند که باعث بروز علائم واکنش آلرژیک می شود.
هیستامین یکی از این مواد شیمیایی است که باعث سفت شدن عضلات مجاری تنفسی و دیواره عروق خونی شده و به دیواره داخلی بینی دستور می دهد مخاط بیشتری تولید کند.
عوامل خطر زای آلرژی
به طور کلی افراد کمتر از 18 سال و کسانی که سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به آسم یا آلرژی دارند بیشتر در معرض ابتلا به آلرژی ها قرار دارند.
برخی محققان بر این باور هستند افرادی که طی عمل سزارین به دنیا آمده اند ممکن است بیشتر به آلرژی دچار شوند زیرا هنگام تولد در معرض میکروبیوم مادر نبوده اند.
آلرژن های رایج
بسیاری از مواد به صورت بالقوه آلرژن محسوب می شوند. در واقع از نظر تئوری افراد می توانند به هر غذایی حساسیت داشته باشند.
به علاوه برخی اجزای خاص در مواد غذایی (مانند گلوتن که پروتئین موجود در گندم می باشد) نیز می توانند باعث تحریک واکنش های آلرژیک شوند.
رایج ترین مواد آلرژی زا عبارتند از :
- تخم مرغ، به خصوص سفیده
- ماهی
- شیر
- بادام زمینی
- آجیل درختی
- سخت پوستان صدف دار
- گندم
- سویا
برخی دیگر از آلرژن های مشهور عبارتند از :
- خز، شوره، پوسته بدن و بزاق حیوانات خانگی
- کپک
- داروهایی همچون پنی سیلین
- نیش حشرات
- سوسک، بال مو دار، مگس ریزه و بید
- گرده گیاهان
- مواد شیمیایی خانگی
- فلزاتی همچون نیکل، کبالت، کروم و روی
- لاتکس
تشخیص آلرژی
افرادی که حدس می زنند به آلرژی مبتلا شده اند با مراجعه به پزشک می توانند علت آن را شناسایی کنند.
پزشک معمولا هنگام معاینه درباره موارد زیر از فرد سوالاتی می پرسد :
- علائمی که مشاهده شده
- زمان و تعداد مواردی که علائم رخ داده اند
- علت احتمالی آن ها
- هر گونه سابقه خانوادگی ابتلا به آلرژی
- آیا سایر اعضای خانواده نیز واکنش مشابهی داشته اند
پزشک ممکن است از آزمایش برای تشخیص دقیق استفاده کرده یا فرد را به متخصص ارجاع دهد.
برخی تست های آلرژی عبارتند از :
- آزمایش خون : در این آزمایش سطح آنتی بادی ایمونوگلوبین ای به آلرژن های خاص در سیستم ایمنی بدن سنجیده می شود
- آزمایش تحریک پوستی : در این تست پزشک پوست را با مقدار اندک ماده آلرژن احتمالی تحریک می کند، اگر پوست به آن واکنش نشان دهد و دچار خارش، قرمزی و ورم شود ممکن است فرد به آن ماده حساسیت داشته باشد
- تست پچ : پزشک برای بررسی ابتلا به اگزمای تماسی ممکن است یک دیسک فلزی را با مقدار اندکی آلرژن احتمالی آغشته کرده و پشت فرد بچسباند. ناحیه 48 ساعت بعد و سپس دو روز بعد بررسی می شود
درمان آلرژی
بهترین راه کنترل آلرژی اجتناب از قرار گرفتن در معرض ماده حساسیت زا است اما این کار همیشه امکان پذیر نمی باشد. افرادی که دچار آلرژی شده اند باید برای رفع آن به پزشک مراجعه کنند.
دارو درمانی
داروها آلرژی را درمان نمی کنند بلکه برای تسکین علائم مفید هستند. داروهای بدون نسخه متعدد برای این منظور در دسترس می باشد اما توصیه می شود قبل از استفاده حتما با پزشک مشورت شود.
برخی از این داروها عبارتند از :
- آنتی هیستامین ها : این داروها مانع فعالیت هیستامین آزاد شده توسط سیستم ایمنی بدن می شوند
- داروهای ضد احتقان : این داروها به رفع گرفتگی بینی کمک می کنند
- کورتون ها : این داروها به صورت قرص، پماد، اسپری بینی یا فرم استنشاقی در دسترس هستند و به کاهش التهاب کمک می کنند
- ایمنی درمانی : این تکنیک باعث ایجاد تحمل طولانی مدت در فرد می شود، به این صورت که به تدریج دوزهای افزایشی آلرژن به شکل قرص یا به صورت تزریقی توسط فرد مصرف می شود
- آنتی لکوترین ها : اگر سایر روش های درمانی موثر نباشد از این تکنیک در تعدادی از آلرژی ها استفاده می شود. این داروها باعث مسدود شدن برخی مواد شیمیایی عامل تورم می شوند
درمان آنافیلاکسی
آنافیلاکسی یک مسئله اورژانسی و بالقوه تهدید کننده زندگی است که ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
اگر فرد بعد از قرار گرفتن در معرض یک آلرژن در نفس کشیدن مشکل داشته باشد نیاز به درمان فوری او می باشد که معمولا از طریق انژکتور خودکار صورت می گیرد.
نحوه استفاده از انژکتور خودکار
سازمان غذا و دارو به افرادی که در معرض بروز آنافیلاکسی قرار دارند توصیه کرده همیشه دو انژکتور خودکار اپی نفرین همراه داشته باشند که اگر یک دوز موثر نباشد بتوانند از دوز دوم استفاده کنند.
با کمک انژکتور خودکار در عرض چند دقیقه بعد از بروز علائم شدید می توان دوز مناسبی از اپی نفرین (آدرنالین) را وارد بدن فرد کرد و در این حین لازم است با اورژانس نیز تماس گرفته شود.
یکی از انژکتورهای رایج اپی پن نام دارد که نحوه استفاده از آن به صورت زیر می باشد :
- انژکتور را از کیف خارج کرده و با یک دست طوری بگیرید که انتهای نارنجی رنگ آن به سمت پایین باشد، دقت کنید انگشتان شما باید درست وسط انژکتور قرار بگیرد و نزدیک ابتدا و انتهای آن نباشد
- با دست دیگر درپوش آبی رنگ را به سمت بالا بکشید و بدون آن که خم شود آن را از انژکتور جدا کنید
- سپس انژکتور را محکم و در زاویه درست نسبت به پا، روی ران فشار دهید تا تزریق اپی نفرین انجام شود
- در این زمان منتظر شنیدن صدای کلیک باشید که با بیرون آمدن سوزن از انتهای نارنجی رنگ دستگاه ایجاد می شود
- به مدت 3 ثانیه انژکتور را در جای خود نگه دارید و سپس خارج کنید
بعد از استفاده، سوزن به طور خودکار پوشانده می شود. اگر نوک سوزن هنوز قابل مشاهده است دفعه بعد از آن استفاده نکنید.
توجه داشته باشید :
هرگز با انگشت شست کلاهک آبی را بالا نکشید بلکه از دو دست برای آماده کردن انژکتور استفاده کنید زیرا بیرون کشیدن نادرست کلاهک آبی رنگ باعث می شود محتوای انژکتور خیلی زود آزاد شده و هنگام تزریق هیچ دارویی وارد بدن نشود.
انژکتورها انواع مختلف دارند که اصول کلی استفاده از همه آن ها تقریبا یکسان است اگرچه ممکن است در جزئیات کمی تفاوت داشته باشند.
اگر قصد دارید از انژکتور روی کودک استفاده کنید ابتدا او را آرام کرده و مطمئن شوید که در حین تزریق حرکت نمی کند تا بتوانید از هر دو دست تان برای آماده کردن انژکتور استفاده کنید.
پیشگیری از آلرژی
به طور کلی راهی برای پیشگیری یا درمان آلرژی وجود ندارد اما می توان از بروز واکنش های آلرژیک جلوگیری کرده یا علائم آن را کنترل نمود.
کسانی که در معرض واکنش آلرژیک قرار دارند لازم است :
- از قرار گرفتن در معرض مواد آلرژن شناخته شده اجتناب کنند
- همیشه دو انژکتور خودکار همراه داشته باشند و نحوه استفاده درست از آن را بدانند
- دوستان، اقوام، همکاران و اطرافیان خود را از آلرژی خود آگاه کرده و نحوه استفاده درست از انژکتور خودکار را به آن ها بیاموزند
- از دستبند شناسایی پزشکی برای آلرژی خود استفاده کنند
- از تست آلرژی استفاده کنند تا بدانند به چه موادی حساسیت دارند
منبع: medicalnewstoday
