عفونت کرم نواری چیست؟

کرم‌ نواری (به انگلیسی: Tapeworm) نوعی انگل‌ روده‌ ای با ظاهری شبیه به متر است که به روش های مختلف وارد بدن انسان شده و عفونت ایجاد می کند.

افراد مبتلا به این عفونت معمولا در اثر بلعیدن تخم ها یا لاروهای کرم نواری به آن دچار می شوند و معمولا علامتی تجربه نمی کنند اما گاهی ممکن است علائمی رخ داده و نیاز به درمان عفونت باشد.

در ادامه قصد داریم درباره عفونت کرم نواری و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

عفونت کرم نواری چیست؟

عفونت کرم نواری نوعی عفونت انگلی است که توسط کرم نواری ایجاد می شود. همان طور که می دانید انگل نوعی میکرو ارگانیسم حیوانی یا گیاهی است که داخل بدن حیوان یا گیاه دیگر زندگی می کند.

کرم نواری از انگل هایی است که به تنهایی قادر به ادامه زندگی نیست و در روده حیوانات و همچنین انسان زنده می ماند. تخم این کرم معمولا از طریق غذا به خصوص گوشت خام یا نیم پز حیوانات آلوده وارد میزبان انسان می شود.

انسان ها ممکن است در اثر تماس با مدفوع حیوانات یا آب آلوده نیز به عفونت کرم نواری مبتلا شوند. زمانی که عفونت از حیوان به انسان منتقل می شود به آن بیماری مشترک بین انسان و دام گفته می شود.

افرادی که به عفونت کرم نواری مبتلا می شوند برای درمان نیاز به درمان های پزشکی دارند که در حدود 95 درصد موارد موثر بوده و اغلب چند روز طول می کشد تا عفونت بهبود یابد.

علت عفونت کرم نواری

اکثر افراد بعد از بلعیدن تخم یا لاروی کرم نواری به این عفونت دچار می شوند. برخی روش های رایج انتقال عبارتند از :

1. بلع تخم ها

تخم های کرم نواری می توانند از طریق غذا، آب یا خاک آلوده وارد بدن انسان شوند.

به عنوان مثال زمانی که یک حیوان میزبان به کرم نواری آلوده باشد ممکن است بخش هایی از کرم یا تخم های آن در مدفوعش وجود داشته باشد که روی خاک پخش می شود. هر بخش آلوده ممکن است حاوی هزاران تخم باشد.

انسان ها به صورت های زیر ممکن است تخم کرم نواری را دریافت کنند :

نوشیدن آب آلوده
ارتباط با حیوانات آلوده و خاک آلوده
مصرف غذای آلوده

بعد از وارد شدن تخم به بدن، لاروها از تخم کرم خارج شده، راه خود را به داخل یا خارج از روده باز می کنند و سایر قسمت های بدن را آلوده می کنند.

این عفونت بیشتر از طریق خوک های آلوده (در مناطقی که گوشت خوک مصرف می شود) به انسان منتقل می شود. در حالی که میزبان اصلی گاو یا ماهی عفونت را کمتر انتقال می دهد.

2. خوردن گوشت یا ماهی آلوده

اگر گوشت یا ماهی دارای کیست لارو باشد و به صورت نیم پز یا خام مصرف شود، کیست ها وارد روده انسان شده و در آن جا به کرم های نواری بالغ تبدیل می شوند.

یک کرم نواری بالغ می تواند :

تا 25 سال زندگی کند
تا 15 متر طول داشته باشد
خود را به دیواره های روده بچسباند
از دستگاه گوارش انسان عبور کرده و از طریق مدفوع به خارج از بدن انسان منتقل شود

لازم به ذکر است ابتلا به عفونت کرم نواری از طریق مصرف ماهی در کشورهایی که ماهی خام بیشتر مصرف می کنند از جمله اروپا، آمریکای شمالی و برخی کشورهای آسیایی بیشتر دیده می شود و ماهی های آب شیرین نیم پز یا خام مانند سالمون متداول ترین منابع شیوع این بیماری محسوب می شوند.

3. انتقال انسان به انسان

بر اساس تحقیقات انجام شده کرم نواری کوتوله می تواند از انسانی به انسان دیگر منتقل شود و تنها کرم نواری است که قادر است تمام چرخه زندگی خود را در یک میزبان طی کند.

لازم به ذکر است عفونت کرم نواری کوتوله شایع ترین عفونت کرم نواری انسانی در سراسر جهان است.

4. انتقال از حشره به انسان

کک ها و برخی انواع سوسک ها ممکن است با خوردن فضولات موش های آلوده تخم ها را دریافت کنند.

در واقع حشرات میزبان‌ های واسطه محسوب می شوند که ممکن است توسط انسان بلعیده شده و تخم را به میزبان انسانی منتقل کنند. تخم در بدن انسان به یک کرم بالغ تبدیل می شود.

این نوع عفونت توسط کرم‌ های نواری کوتوله رخ می‌ دهد و در مناطقی که بهداشت کمتر رعایت می شود بسیار شایع‌ تر است.

5. عفونت مجدد

اگر فرد مبتلا در طول دوره درمان از نظر حفظ سطح بهداشت مشکل داشته باشد ممکن است دچار عود بیماری و علائم شود زیرا تخم ها هنوز در مدفوع فرد وجود دارند. به عنوان مثال اگر فرد بعد از رفتن به دستشویی دست های خود را به خوبی نشوید خطر عفونت مجدد وجود دارد.

6. قرار گرفتن در معرض عوامل خطر زا

قرار گرفتن در معرض حیوانات آلوده : این مسئله به خصوص در مناطقی که مدفوع به درستی پاک سازی نمی شود مهم است
مشکل در حفظ بهداشت : اگر فردی دست های خود را به ندرت بشوید، خطر انتقال عفونت به دهان بیشتر می شود
سفر یا زندگی در نقاط خاصی از جهان : در برخی کشورها و بخش هایی از کشورهایی که رعایت بهداشت در آن جا دشوارتر است، خطر انتقال کرم نواری بیشتر است
مصرف گوشت و ماهی خام یا نیم پز : لاروها و تخم های موجود در گوشت و ماهی به خصوص ماهی های آب شیرین در صورت مصرف خام یا نیم پز ممکن است به افراد منتقل شوند

علائم عفونت کرم نواری

بسیاری از افرادی که به کرم نواری آلوده می شوند هیچ گونه علامتی تجربه نمی کنند و خودشان نیز از این مسئله اطلاع ندارند. علائم و نشانه ها (در صورت وجود) اغلب شامل خستگی، درد شکم، کاهش وزن و اسهال است.

به علاوه علائم بسته به نوع کرم نواری متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد :

مشاهده تخم‌ ها، لاروها یا بخش‌ هایی از کرم نواری موجود در مدفوع
درد شکم
استفراغ
حالت تهوع
ضعف عمومی
التهاب روده
اسهال
کاهش وزن
تغییر اشتها
مشکلات خواب (این مسئله ممکن است به دلیل علائم دیگر رخ دهد)
سر گیجه
تشنج در موارد شدید
سوء تغذیه
کمبود ویتامین B12 در موارد بسیار نادر

تشخیص عفونت کرم نواری

افرادی که به عفونت کرم نواری مشکوک هستند یا علائم ذکر شده را در خود مشاهده کرده اند لازم است با پزشک خود در این باره مشورت کنند.

برخی افراد ممکن است با دیدن بخش هایی از کرم نواری بالغ در مدفوع خود متوجه عفونت شوند.

پزشک با ارسال نمونه مدفوع به آزمایشگاه این مسئله را بررسی می کند. گاهی ممکن است به 2 تا 3 نمونه مدفوع نیاز باشد. همچنین پزشک در صورت نیاز ناحیه اطراف مقعد فرد را از نظر وجود تخم یا لارو بررسی می کند.

بسته به نوع عفونت لاروی کرم نواری ممکن است از روش های تشخیصی زیر استفاده شود :

آزمایش‌ خون : هدف از آزمایش خون جستجوی آنتی‌ بادی‌ های ناشی از عفونت است. زمانی که آزمایش مدفوع منفی باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون تجویز کند
اسکن تصویر برداری : این آزمایش ها می توانند شامل رادیوگرافی قفسه سینه، اسکن اولتراسوند، سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی باشند
تست اندام ها : ممکن است پزشک عملکرد اندام ها را بررسی کند

انواع کرم نواری

عفونت کرم نواری در انسان اغلب از طریق گونه های زیر ایجاد می شود :

کرم نواری خوک (تنیا سولیوم)
کرم گاو (تنیا ساژینات)
کرم نواری کوتوله
کرم نواری ماهی از ماهی خام آب شیرین
کرم نواری سگ که بیشتر در مناطق روستایی دیده می شود

نوع کرم نواری در تعیین ناحیه عفونی بدن و شدت علائم نقش مهمی دارد.

درمان عفونت کرم نواری

درمان عفونت لاروی کرم نواری پیچیده تر از درمان عفونت کرم نواری بالغ است زیرا کرم بالغ در روده باقی می ماند اما لاروها ممکن است به سایر قسمت های بدن حرکت کنند.

متاسفانه زمانی که عفونت لارو باعث ایجاد علائم می شود ممکن است سال ها از شروع عفونت گذشته باشد. حتی در موارد نادر این عفونت می تواند به مرگ بیمار منجر شود.

داروهای خوراکی

پزشک ممکن است برای درمان عفونت کرم نواری داروهای خوراکی تجویز کند که دستگاه گوارش این داروها را به خوبی جذب نمی کند و برای از بین بردن کرم نواری موثر هستند. به علاوه ممکن است توصیه شود فرد از داروهای ملین برای دفع کرم نواری از طریق مدفوع استفاده کند.

اگر فرد در اثر خوردن گوشت خوک به عفونت کرم نواری دچار شده باشد احتمالا برای او یک داروی ضد استفراغ تجویز می شود زیرا استفراغ کردن در طول دوره درمان می تواند به بلعیدن مجدد لاروی کرم نواری و عود مجدد بیماری منجر شود.

همچنین لازم است نمونه مدفوع فرد چند ماه بعد از مصرف دارو چندین بار بررسی شود. خوشبختانه در صورتی که بیمار مراحل مصرف داروها را به صورت دقیق انجام دهد این روش درمانی اغلب در 95 درصد موارد موثر خواهد بود.

داروی ضد التهاب

در صورتی که عفونت روی بافت های خارج از روده اثر گذاشته باشد ممکن است نیاز به مصرف دوره ای استروئیدهای ضد التهاب برای کاهش تورم ناشی از ایجاد کیست باشد.

عمل جراحی کیست

اگر فرد دچار کیست های تهدید کننده زندگی در اندام های حیاتی مانند ریه یا کبد شده باشد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.

پزشک گاهی قبل از برداشتن کیست و برای از بین بردن لاروها دارویی مانند فرمالین به کیست تزریق می کند.

از بین بردن کرم نواری

به طور کلی از بین بردن کرم‌ های نواری بالغ ساده‌ تر از کنترل عفونت ناشی از لارو است.

معمولا برای خارج کردن کرم نواری از طریق مدفوع، مصرف داروهای از بین برنده کرم نواری کافی است. امروزه داروها به قدری موثر هستند که معمولا نیاز به جراحی نمی باشد، با این حال داروهای تجویز شده بسیار سمی هستند.

بر اساس تحقیقات سال 2012 اگر کرم نواری به مغز برسد، ممکن است جراحی و دارو همزمان برای از بین بردن این انگل توصیه شود.

عوارض عفونت کرم نواری

خطر عوارض این عفونت به عوامل متعدد از جمله نوع کرم نواری و این که آیا فرد تحت درمان قرار گرفته یا خیر بستگی دارد.

برخی از این عوارض عبارتند از :

سیستی‌ سرکوزیس : اگر تخم کرم نواری از گوشت خوک دریافت شود خطر عفونت لارو وجود دارد. لاروها می توانند از روده خارج شده، به بافت ها و اندام های دیگر بدن منتقل شوند و ضایعات یا کیست ها را ایجاد کنند
نوروسیستی سرکوزیس : از عوارض خطرناک عفونت کرم نواری گوشت خوک است و روی مغز و سیستم عصبی تاثیر می گذارد. فرد مبتلا ممکن است سر درد، مشکلات بینایی، تشنج، مننژیت و گیجی داشته باشد. در موارد بسیار شدید نیز عفونت ممکن است کشنده باشد
اکینوکوکوس یا بیماری هیداتید : کرم نواری اکینوکوکوس می تواند باعث بروز این عارضه شود. در این وضعیت لاروها روده را ترک کرده و به اندام های دیگر (معمولا کبد) حرکت می کنند. عفونت می تواند به کیست های بزرگ منجر شود که به رگ های خونی مجاور فشار وارد کرده و روی گردش خون تاثیر می گذارد. در موارد شدید ممکن است فرد به جراحی یا پیوند کبد نیاز داشته باشد

پیشگیری از عفونت کرم نواری

چندین روش موثر برای کمک به پیشگیری از عفونت کرم نواری وجود دارد که عبارتند از :

رعایت بهداشت : لازم است افراد بعد از استفاده از دستشویی، دست زدن به حیوانات و حشرات و قبل از خوردن غذا حتما دست ها را با آب و صابون بشویند
اقدامات احتیاطی غذایی : در مناطقی که کرم نواری شایع است لازم است حتما تمام میوه ها و سبزیجات با آب تمیز شسته و پخته شوند
دام : مدفوع حیوانات و انسان ها باید به درستی پاک سازی شود و قرار گرفتن حیوانات در معرض تخم کرم نواری تا حد امکان کاهش یابد
گوشت : لازم است گوشت تا دمای حداقل 150 درجه فارنهایت (66 درجه سانتی گراد) پخته شود تا لارو و تخم ها از بین بروند
گوشت و ماهی : ماهی و گوشت باید حداقل به مدت 7 روز منجمد شوند. این کار باعث از بین رفتن تخم و لارو کرم نواری می شود. به گفته محققان دودی کردن یا خشک کردن گوشت و ماهی روش مناسبی برای از بین بردن لارو یا تخم نیست
مواد غذایی خام : گوشت خوک، گاو یا ماهی را نباید خام یا نیم پز مصرف کرد. همچنین باید دقت شود غذاهای خام با مواد غذایی دیگر تماس نداشته باشند. فرد باید بعد از هر بار تماس با گوشت خام یا ماهی دست های خود را بشوید
سگ ها : افرادی که سگ نگهداری می کنند باید از درمان کرم نواری در سگ خود مطمئن شوند. همچنین لازم است بهداشت را رعایت کرده و گوشت و ماهی تنها به صورت پخته شده به سگ داده شود
سطوح : لازم است تمام سطوحی که به دفعات زیاد لمس می شوند تمیز و ضد عفونی شوند