هراس شبانه (به انگلیسی: Night terrors) یا وحشت خواب اصطلاحات رایجی هستند که برای بیان ترس شدید در خواب به خصوص در مورد کودکان به کار برده می شود.
این وضعیت بر خلاف تصور عموم با کابوس های شبانه تفاوت دارد و می تواند باعث ناراحتی و آزار خود فرد و همچنین اطرافیان او شود.
در ادامه قصد داریم درباره هراس شبانه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
هراس شبانه چیست؟
هراس شبانه به دوره های شبانه ای گفته می شود که با ترس شدید در خواب همراه می باشد و در طول دوره فرد ممکن است دست و پاهای خود را در خواب تکان داده، جیغ بزند یا فریاد بکشد.
این وضعیت به صورت دوره ای رخ می دهد و با کابوس های شبانه تفاوت دارد. همچنین با این که ممکن است ترسناک به نظر برسد اما در اغلب موارد نشانه مسئله جدی نیست و همان طور که شروع شده به طور ناگهانی و خود به خود بر طرف می شود.
هراس شبانه به خصوص در کودکان شایع است اما بزرگسالان نیز گاهی آن را تجربه می کنند. گفته شده یک حمله هراس معمولی اغلب بین 30 ثانیه تا 3 دقیقه طول می کشد، برخی اوقات نیز ممکن است طولانی تر شود.
تخمین زده شده حدود 40 درصد کودکان و تعداد کمتری از بزرگسالان دچار این وضعیت هستند.
علائم هراس شبانه
همان طور که گفتیم هراس شبانه با کابوس تفاوت دارد. در کابوس، فرد خواب بیننده ممکن است از خواب بیدار شود اما در هراس شبانه اغلب این طور نیست. این مسئله به احتمال زیاد به دلیل مرحله ای از خواب است که هراس شبانه در آن رخ می دهد.
کابوس معمولا در مرحله REM (مرحله حرکت سریع چشم) در اواخر خواب شبانه اتفاق می افتد اما هراس شبانه در مراحل عمیق تر خواب که به نام غیر REM نیز شناخته شده رخ می دهد.
برخی علائم یک دوره هراس شبانه می تواند شامل موارد زیر باشد :
- جیغ و فریاد
- نشستن در رختخواب یا راه رفتن در خواب
- لگد زدن و کوبیدن دست و پا
- تنفس سنگین، نبض بالا و تعریق شدید
- گشاد شدن مردمک های چشم و افزایش تون عضلانی
- به سختی از خواب بیدار شدن
- گیجی هنگام بیدار شدن
- خیره شدن با چشمان درشت شده به اطراف به گونه ای که به نظر می رسد فرد بیدار است اما به محرک های محیطی واکنش نشان نمی دهد
- رفتار پرخاش گرانه به خصوص در بزرگسالان
- به خاطر نیاوردن رویداد
ناگفته نماند اگر شخص خواب خود را به یاد آورد احتمالا برای او بسیار ترسناک خواهد بود.
علت هراس شبانه
برخی عوامل ممکن است در بروز هراس شبانه نقش داشته باشند، از جمله :
- تب به خصوص در کودکان
- استرس
- محرومیت از خواب
- نور یا سر و صدا
- مثانه بیش از حد پر
- گذراندن شب در جای غریب
- عوامل ژنتیکی
- سردردهای میگرنی
- استرس فیزیکی یا عاطفی
- استفاده یا سوء مصرف برخی داروها یا الکل
به نظر می رسد احتمال بروز هراس شبانه در کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند 2 برابر بیشتر از سایرین است.
به علاوه هراس شبانه اغلب با سایر بیماری های زمینه ای مانند مشکلات تنفسی هنگام خواب از جمله آپنه خواب، میگرن، آسیب دیدگی سر، سندرم پای بی قرار و همچنین مصرف برخی داروها ارتباط دارد.
از سوی دیگر عوامل زیر نیز ممکن است در بروز این وضعیت نقش داشته باشند :
1. راه رفتن در خواب
به نظر می رسد هراس شبانه و راه رفتن در خواب با هم ارتباط دارند. هر دوی این شرایط در مرحله عمیق بخش اول خواب اتفاق می افتند.
برخی محققان معتقد هستند افرادی که راه رفتن در خواب یا هراس شبانه را تجربه می کنند ممکن است در داشتن خواب عمیق مشکل داشته باشند که باعث می شود سریع تر عصبی و تحریک شده و بیشتر در معرض پاراسومنیا قرار داشته باشند.
2. اختلال عملکرد تالاموس
ضایعات مغزی یکی از دلایل نادر هراس شبانه محسوب می شوند زیرا آسیب یا اختلال عملکرد تالاموس می تواند به این مسئله منجر شود.
به نظر می رسد تالاموس نقش مهمی در حفظ چرخه خواب و بیداری دارد. همچنین به عنوان تعدیل کننده سیگنال هایی که معمولا هنگام خواب از حواس به مغز می رسند (مانند سیگنال های شنوایی) عمل می کند.
لازم به ذکر است بیشتر اطلاعاتی که مغز ما از دنیای بیرون دریافت می کند، قبل از ارسال به بخش هایی از مغز که برای مثال ما را قادر به شنیدن یا دیدن می کند از تالاموس عبور می کنند اما زمانی که به خواب می رویم تالاموس تمایل کمتری به ارسال این اطلاعات به سایر بخش های مغز دارد. در نتیجه در خواب از محرک های لمسی و صداهای اطراف خود آگاهی کمتری داریم.
3. عوامل ژنتیکی
معمولا در یکی از اعضای خانواده افرادی که دچار هراس شبانه هستند یا در خواب راه می روند نیز این مشکلات دیده می شود.
به عنوان مثال محققان دریافتند که اگر دو قلوی همسان فرد دچار هراس شبانه باشد، احتمال بروز آن در او به طور قابل توجهی افزایش می یابد، این مسئله در دو قلوهای نا همسان کمتر رخ می دهد.
همچنین مطالعه ای نشان داده کودکانی که والدین شان در خواب راه می روند بیشتر در معرض هراس شبانه بوده و احتمال این که هراس شبانه طولانی تری را تجربه کنند در آن ها بیشتر است.
تشخیص هراس شبانه
پزشک برای تشخیص این وضعیت از بیمار و در صورت لزوم اعضای خانواده او در مورد هر گونه علائم هراس شبانه سوالاتی می پرسد. همچنین ممکن است آزمایش هایی برای شناسایی سایر عوامل احتمالی فیزیکی یا روانی انجام دهد.
مطالعه خواب
گاهی برای تشخیص این وضعیت، مطالعه خواب انجام می شود. مطالعه خواب یا پلی سومنوگرافی شامل سپری کردن یک شب در آزمایشگاه خواب و اندازه گیری عوامل مختلف حین خواب است.
در مطالعه خواب معمولا امواج مغزی، سطح اکسیژن خون، ضربان قلب، تنفس و حرکات چشم و پا در طول شب اندازه گیری و از بیمار فیلم تهیه می شود. سپس پزشک موارد ثبت شده را بررسی و جنبه های مختلف رفتار خواب فرد را ارزیابی می کند.
در این مطالعه ممکن است مواردی همچون تنفس نا منظم فرد در خواب، آپنه خواب یا علل دیگر اختلالات خواب مانند سندرم پای بی قرار تشخیص داده شود.
درمان هراس شبانه
برای درمان هراس شبانه معمولا نیازی به دارو نیست. اگرچه این وضعیت برای کودکان ناراحت کننده به نظر می رسد اما بعید است آسیب دائمی ایجاد کند و اغلب بدون مداخله پزشکی بهبود می یابد.
گرفتن دستان کودک و به آرامی با او صحبت کردن می تواند به کوتاه شدن یک دوره هراس شبانه کمک کند.
درمان های دارویی معمولا تنها در صورتی ضروری هستند که این دوره‌های هراس تاثیر بد و قابل توجهی روی ایمنی فرد مبتلا یا خانواده اش داشته یا روی عملکرد روزانه او تاثیر منفی بگذارد.
در صورت نیاز به درمان، 3 نوع تکنیک ممکن است استفاده شود که عبارتند از :
- درمان بیماری زمینه ای مانند آپنه خواب یا مشکلات سلامت روان
- بهبود وضعیت و کیفیت خواب با تغییر عادات خواب یا محیط خواب
- داروهایی مانند بنزودیازپین ها و مهار کننده های باز جذب سروتونین که ممکن است در برخی موارد به کاهش دوره ها کمک کنند
- مقابله با استرس با روش هایی همچون مشاوره یا روان درمانی
درمان خانگی
برخی اقدامات خانگی ساده می تواند به تسکین هراس شبانه کمک کند، از جمله :
1. محیط خواب ایمن
شب ها تمام درها و پنجره ها را ببندید و قفل کنید. در صورت امکان روی آن ها دزدگیر نصب کنید. اشیای شکننده و خطرناک را از سر راه بردارید.
2. کاهش استرس
هر گونه منبع استرس را شناسایی کرده و با روش های کاهش استرس آشنا شوید. اگر کودک تان دچار هراس شبانه می شود از او بخواهید درباره مواردی که او را آزار می دهند با شما صحبت کند.
3. خواب کافی
کم خوابی می تواند از عوامل خطر زای هراس شبانه باشد، سعی کنید زودتر به رختخواب بروید یا در طول روز چرت ظهرگاهی داشته باشید.
داشتن یک برنامه آرامش بخش قبل از خواب مانند حمام آب گرم یا اندکی مطالعه نیز می تواند کمک کننده باشد. توصیه می شود حداقل یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب از کار کردن با لپ تاپ یا گوشی یا تماشای تلویزیون خودداری کنید.
4. به دنبال الگوها باشید
یک دفترچه خواب تهیه کنید و تعداد دوره ها، این که هر چند وقت یک بار رخ می دهند و ساعات آن ها را یادداشت کنید.
اگر دوره های هراس شبانه برای کودک آزار دهنده هستند و در زمان مشخصی رخ می دهند پیشنهاد می شود فرزندتان را 15 دقیقه قبل از احتمال وقوع بیدار کنید، او را به مدت 5 دقیقه بیدار نگه دارید و سپس بگذارید دوباره بخوابد.
هراس شبانه در بزرگسالان
هراس شبانه در کودکان شایع است اما می تواند بزرگسالان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. افراد بزرگسال ممکن است در هر زمانی در طول چرخه خواب دچار هراس شبانه شوند و احتمال این که خواب خود را به یاد بیاورند بیشتر از کودکان می باشد.
افراد بزرگسالی که سابقه موارد زیر را دارند بیشتر در معرض هراس شبانه هستند :
- اختلال دو قطبی
- افسردگی
- اضطراب
گاهی اوقات هراس شبانه می تواند به آسیب دیدگی خود فرد یا اطرافیان او منجر شود، به خصوص اگر فرد در خواب راه برود، همچنین ممکن است بیشتر از کودکان رفتار پرخاش گرانه نشان دهد.
بزرگسالان گاهی از این مشکل خود خجالت کشیده و این مسئله روی روابط آن ها اثر منفی می گذارد. کسانی که در این مورد نگران هستند بهتر است به متخصص مراجعه کنند.
منبع: medicalnewstoday
