آمبولی ریه (به انگلیسی: Pulmonary embolism) نوعی بیماری تنفسی ریوی است که در اثر لخته خون در ریه ها ایجاد شده و در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد.
این عارضه که اغلب با علامت تنگی نفس شناسایی می شود علل مختلفی داشته و علائم آن با توجه به اندازه لخته و مکان آن در ریه می تواند خفیف یا شدید باشد.
در ادامه قصد داریم درباره آمبولی ریه و علل، علائم و روش های درمان این بیماری صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
آمبولی ریه چیست؟
آمبولی ریه به لخته خونی گفته می شود که در ریه ها ایجاد شده و با اختلال در جریان خون می تواند به بخشی از ریه آسیب رسانده، سطح اکسیژن خون را کاهش و سایر اعضای بدن را تحت تاثیر خود قرار دهد. ناگفته نماند تشکیل لخته های بزرگ یا چندین لخته خون می تواند کشنده باشد.
مسدود شدن جریان خون جان بیمار را تهدید می کند و یک سوم افرادی که تشخیص یا درمان مناسب در مورد آن ها صورت نگرفته جان خود را از دست می دهند، اگرچه مراقبت های اورژانسی می تواند خطر آسیب دائمی به ریه ها را تا حد خوبی کاهش دهد.
علت آمبولی ریه
لخته خون در ریه ممکن است به دلایل مختلف ایجاد شود اما این مسئله اغلب به دنبال ترومبوز ورید عمقی رخ می دهد که طی آن لخته خون در وریدهای عمقی تشکیل می شود. لازم به ذکر است لخته های خون عامل آمبولی ریه معمولا از پا یا لگن شروع می شوند.
برخی علل رایج لخته شدن خون در وریدهای عمقی عبارتند از :
- آسیب یا جراحت : آسیب هایی همچون شکستگی استخوان یا پارگی عضلات موجب آسیب رگ های خونی و ایجاد لخته خون می شود
- عدم تحرک : در دوره های طولانی عدم تحرک، نیروی جاذبه باعث می شود خون در پایین ترین نقاط بدن راکد مانده و لخته به وجود بیاید. به عنوان مثال نشستن طولانی مدت در اتومبیل حین سفر یا خوابیدن در رختخواب برای مدت طولانی (به دلیل بیماری) احتمال بروز لخته خون را افزایش می دهد
- بیماری ها : برخی بیماری ها موجب می شوند خون راحت تر لخته شده و آمبولی ریه رخ دهد. برخی تکنیک های درمانی مانند عمل جراحی یا شیمی درمانی سرطان نیز می توانند احتمال آن را افزایش دهند
عوامل خطر زای آمبولی ریه
برخی عوامل که خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریه را افزایش می دهند عبارتند از :
- سرطان
- سابقه خانوادگی آمبولی
- شکستگی پا یا ران
- اختلالات لخته خون ژنتیکی مانند فاکتور وی لیدن، جهش ژن پروترومبین و افزایش سطح هموسیستئین
- سابقه حمله قلبی یا سکته
- عمل جراحی مهم
- چاقی
- سبک زندگی بی تحرک
- سن بالای 60 سال
- مصرف استروژن یا تستوسترون
علائم آمبولی ریه
علائم آمبولی ریه به اندازه لخته و محل آن در ریه بستگی دارد و شایع ترین آن ها تنگی نفس است که ممکن است تدریجی یا ناگهانی رخ دهد. سایر علائم عبارتند از :
- اضطراب
- پوست سرد یا به رنگ مایل به آبی
- درد قفسه سینه که ممکن است به بازو، فک، گردن و شانه سرایت کند
- غش کردن
- ضربان قلب نا منظم
- سبکی سر
- تنفس سریع و پی در پی
- ضربان قلب سریع
- بی قراری
- تف خون آلود
- نبض ضعیف
در صورت مشاهده یک یا چند مورد از این علائم، به خصوص تنگی نفس، لازم است در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود.
تشخیص آمبولی ریه
در برخی موارد تشخیص آمبولی ریه دشوار است، به خصوص اگر فرد به بیماری های زمینه ای ریوی و قلبی مانند آمفیزم و فشار خون بالا نیز مبتلا باشد.
پزشک برای تشخیص بیماری در مورد سلامت کلی و بیماری های قبلی از فرد سوالاتی می پرسد و چندین آزمایش برای تشخیص علت علائم انجام می دهد، از جمله :
- عکس برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه : این آزمایش به پزشک امکان می دهد تا قلب و ریه ها را با جزئیات بیشتر بررسی کرده و هر گونه مشکل در استخوان های اطراف ریه را تشخیص دهد
- نوار قلب : با این تست فعالیت الکتریکی قلب اندازه گیری می شود
- ام آر آی : در این اسکن از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی برای تولید تصاویر دقیق استفاده می شود
- سی تی اسکن : این اسکن به پزشک امکان مشاهده تصاویر مقطعی از ریه ها را می دهد. ممکن است از اسکن خاصی به نام اسکن V/Q نیز استفاده شود
- آنژیوگرافی ریوی : در این روش پزشک با ایجاد یک برش کوچک، ابزار مخصوصی را به وریدها هدایت کرده و با تزریق رنگ، عروق خونی را به طور واضح مشاهده می کند
- سونوگرافی وریدی دوبلکس : در این تست از امواج رادیویی برای تصویر سازی جریان خون و بررسی لخته خون در پاها استفاده می شود
- ونوگرافی : این تکنیک نوعی اشعه ایکس ویژه از عروق پاها می باشد
- آزمایش دی دایمر : نوعی آزمایش خون است
درمان آمبولی ریه
درمان آمبولی ریه به اندازه و محل لخته خون بستگی دارد. اگر مشکل جزئی و خفیف بوده و زود تشخیص داده شود پزشک احتمالا برای درمان از دارو استفاده خواهد کرد. برخی داروها قادر به از بین بردن لخته های خون کوچک می باشند.
بعضی از داروهایی تجویزی برای آمبولی ریه عبارتند از :
- داروهای ضد انعقاد خون : داروهای هپارین و وارفارین که داروهای رقیق کننده خون نیز نامیده می شوند از تشکیل لخته های خون جلوگیری کرده و در موارد اضطراری می توانند جان بیمار را نجات دهند
- داروهای حل کننده لخته (ترومبولیتیک) : این داروها تجزیه لخته ها را سریع تر می کنند اما معمولا در شرایط اضطراری استفاده می شوند زیرا ممکن است عوارض جانبی همچون اختلالات خونریزی خطرناک به همراه داشته باشند
عمل جراحی
عمل جراحی برای از بین بردن لخته های مشکل ساز به خصوص در مواردی که باعث مسدود شدن جریان خون در ریه ها یا قلب شده استفاده می شود. برخی روش های جراحی عبارتند از :
- فیلتر وریدی : در این روش پزشک یک برش کوچک ایجاد کرده و با استفاده از سیم نازک یک فیلتر کوچک در بزرگ سیاه رگ زیرین نصب می کند. این ورید، رگ اصلی است که از پاها به سمت راست قلب می رسد و فیلتر نصب شده از انتقال لخته خون تشکیل شده در پاها به ریه ها جلوگیری می کند
- برداشتن لخته : در این روش پزشک با کمک یک لوله نازک به نام کاتتر لخته های خون بزرگ را از شریان خارج می کند. این روش به دلیل دشوار بودن چندان موثر نیست و جزو روش های متداول محسوب نمی شود
- عمل جراحی باز : پزشک تنها در شرایط اضطراری از عمل باز استفاده می کند، به عنوان مثال زمانی که فرد در شوک است یا دارو درمانی برای از بین بردن لخته اثر بخش نبوده است
دوره بعد از بهبودی
معمولا بعد از انجام تکنیک های درمانی لازم در بیمارستان به بیمار توصیه می شود تا نسبت به درمان علت اصلی آمبولی ریه که اغلب ترومبوز ورید عمقی است اقدام کند.
همچنین به احتمال زیاد برای جلوگیری از لخته شدن مجدد خون داروهای ضد انعقادی مانند هپارین و وارفارین تجویز می شود و ممکن است برای پیشگیری از تشکیل لخته خون در پاها نیاز به پوشیدن جوراب های فشرده سازی یا ابزار دیگر باشد.
ورزش منظم بعد از آمبولی ریوی نیز به بهبودی کامل کمک می کند. توصیه می شود درباره سایر موارد با پزشک مشورت کنید.
منبع: healthline
