واریس چیست؟

واریس (به انگلیسی: Varicose veins) از مشکلات شایع و مرتبط با جریان خون است که طی آن سیاهرگ های ناحیه خاصی از بدن به خصوص ساق پا بزرگ، متورم و پیچ خورده می شوند.

رگ های واریس به رنگ آبی یا بنفش تیره هستند و ظاهر ناخوشایندی به پوست می دهند. این عارضه به ندرت نیاز به درمان دارد اما در مواردی که علائم آزار دهنده و دردناک باشد می توان از تکنیک های درمانی بهره برد.

در ادامه قصد داریم درباره واریس و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

واریس چیست؟

واریس یا رگ های واریس به متورم و بزرگ شدن سیاهرگ های ناحیه خاصی از بدن به خصوص ساق پا گفته می شود که علت آن عملکرد نادرست دریچه های معیوب در سیاهرگ ها می باشد. در این حالت خون در جهت اشتباه جریان پیدا کرده یا یک جا جمع می شود.

از جمله علائم رگ های واریس می توان به ظاهر شدن رگ های عنکبوتی، درد پا و ورم مچ پا اشاره کرد.

به نظر می رسد بیش از 23 درصد از افراد بزرگسال به واریس دچار هستند و زنان باردار و افراد دچار اضافه وزن بیشتر در معرض آن قرار دارند.

این عارضه به ندرت نیاز به درمان خاص دارد اما در صورت ورم یا درد پا و علائم آزار دهنده دیگر می توان از برخی تکنیک های درمانی بهره برد.

در موارد شدید سیاهرگ یا ورید واریسی ممکن است پاره شده یا به زخم های واریسی روی پوست تبدیل شود که نیاز به درمان دارد.

علائم واریس

واریس در بیشتر موارد هیچ گونه دردی ایجاد نمی کند اما علائم و نشانه های آن معمولا به صورت زیر می باشد :

سیاهرگ های پیچ خورده، متورم و برجسته
آبی یا بنفش تیره شدن سیاهرگ ها

برخی از بیماران ممکن است موارد زیر را تجربه کنند :

درد پا
احساس سنگینی در پا به خصوص بعد از ورزش کردن یا شب ها
خونریزی طولانی مدت و غیر طبیعی بعد از آسیب دیدگی های جزئی در ناحیه آسیب دیده
لیپو درماتوسکلروز؛ در این وضعیت چربی زیر پوست در ناحیه بالای مچ پا سفت شده و پوست جمع می شود
ورم مچ پا
رگ های عنکبوتی
ممکن است پوست نزدیک سیاهرگ های واریسی پوست تغییر رنگ داده و براق و معمولا قهوه ای یا آبی رنگ شود
درماتیت استاز؛ پوست ناحیه آسیب دیده قرمز، خشک و خارش دار می شود
گرفتگی برخی عضلات پا هنگام بلند شدن از جا
بروز سندرم پای بی قرار در درصد بالایی از افراد مبتلا به واریس
ظاهر شدن لکه های سفید نا منظم شبیه زخم روی مچ پا

علت واریس

سیاهرگ ها دارای دریچه های یک طرفه هستند که باعث می شود خون تنها در یک جهت حرکت کند. اگر به هر دلیل دیواره سیاهرگ کشیده شده و انعطاف پذیری خودش را از دست دهد ممکن است دریچه ها ضعیف شوند.

تضعیف دریچه می تواند به برگشت خون به عقب منجر شود که به دنبال آن خون در سیاهرگ تجمع یافته و رگ بزرگ و متورم می شود.

این مسئله معمولا روی سیاهرگ های دور از قلب مانند پاها تاثیر می گذارد زیرا جاذبه باعث می شود جریان یافتن خون به سمت قلب سخت تر شود.

لازم به ذکر است هر اختلال یا وضعیتی که به شکم فشار بیاورد مانند بارداری، یبوست و در موارد نادر تومورها ممکن است در بروز واریس نقش داشته باشند.

عوامل خطر زای واریس

تاکنون علت کشیده شدن دیواره سیاهرگ ها و این که چرا دریچه خراب می شود مشخص نشده و به نظر می رسد این مسئله در اکثر موارد بدون هیچ گونه دلیل خاصی رخ می دهد.

با این حال برخی عوامل خطر زا ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند، از جمله :

یائسگی
بارداری
سن بالای 50 سال
ایستادن طولانی مدت
سابقه خانوادگی واریس
چاقی

عوامل زیر نیز ممکن است خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد :

جنسیت : واریس در زنان شایع تر است زیرا هورمون های زنانه ممکن است سیاهرگ ها را شل کنند، در این صورت مصرف داروهای ضد بارداری یا هورمون درمانی مفید خواهد بود
ژنتیک : واریس معمولا به صورت خانوادگی رخ می دهد
چاقی : اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به واریس را افزایش می دهد
سن : با افزایش سن به دلیل سایش و پارگی دریچه های سیاهرگ ها، فرد بیشتر در معرض واریس قرار می گیرد
برخی مشاغل : افرادی که مجبور هستند مدت زمان طولانی به صورت ایستاده کار کنند بیشتر در معرض واریس هستند

واریس در بارداری

احتمال ابتلای زنان به واریس در دوران بارداری بسیار بیشتر از هر زمان دیگری در زندگی است. زنان باردار خون بیشتری در بدن خود دارند و این مسئله فشار بیشتری روی سیستم گردش خون آن ها وارد می کند.

علاوه بر این تغییر در سطح هورمون ها ممکن است باعث شل شدن دیواره عروق خونی شود. هر دو عامل می تواند خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد. همچنین با بزرگ شدن رحم، فشار بیشتری به سیاهرگ های ناحیه لگن مادر وارد می شود.

در اکثر موارد واریس بارداری بعد از زایمان برطرف می شود اما همیشه این طور نیست. گاهی نیز با وجود بهبود واریس، ممکن است اثر آن روی پوست قابل مشاهده باشد.

تشخیص واریس

پزشک معمولا با معاینه فیزیکی فرد متوجه واریس در او می شود.

گاهی اوقات نیاز به آزمایش های زیر نیز می باشد :

تست داپلر : این تست برای بررسی جهت جریان خون در سیاهرگ ها از اسکن سونوگرافی استفاده می کند. همچنین لخته شدن خون یا انسداد سیاهرگ ها را بررسی می کند
سونوگرافی دو طرفه رنگی : این تکنیک تصویر رنگی از ساختار سیاهرگ ها ارائه می دهد که به پزشک در تشخیص هر گونه ناهنجاری کمک می کند. همچنین می تواند سرعت جریان خون را اندازه گیری می کند

پزشک درباره علائم نیز سوالاتی پرسیده و در صورت لزوم بیمار را به متخصص عروق ارجاع می دهد.

درمان واریس

در صورتی که واریس هیچ علامت خاص یا ناراحتی به دنبال نداشته باشد و فرد از مشاهده علائم ظاهری آن اذیت نشود احتمالا نیاز به درمان خاصی نخواهد بود.

با این حال در صورت بروز علائمی همچون درد یا ناراحتی و عوارضی مانند زخم پا، تغییر رنگ پوست یا ورم ناحیه به درمان نیاز می باشد. به علاوه برخی افراد اگرچه دردی احساس نمی کنند اما از ظاهر ناخوشایند و احتمالا زشت این عارضه به ستوه آمده و ترجیح می دهند از آن خلاص شوند.

برخی گزینه های درمانی عبارتند از :

1. عمل جراحی

برای درمان واریس های بزرگ تر ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد که اغلب تحت بیهوشی کامل انجام می شود. در اکثر موارد بیمار همان روز مرخص می شود اما اگر عمل جراحی روی هر دو پا انجام شود ممکن است نیاز باشد یک شب در بیمارستان بستری شود.

در مورد سیاهرگ های کوچک تر و عنکبوتی معمولا از درمان لیزری استفاده می شود. در این تکنیک با کمک پرتوهای لیزری، سیاهرگ گرم شده و علائم آن به تدریج محو و ناپدید می شود.

2. شکافتن و بستن

در این تکنیک دو برش روی پا ایجاد می شود، یکی در نزدیکی کشاله ران در بالای سیاهرگ مورد نظر و دیگری در قسمت پایین ساق پا (مچ پا) یا زانو. سپس بخش بالای سیاهرگ بسته می شود و با کمک یک سیم نازک و انعطاف پذیر سیاهرگ آسیب دیده از بدن خارج می شود.

در این روش معمولا نیاز به بستری شدن در بیمارستان نیست اما گاهی اوقات با کبودی، خونریزی و درد همراه است و در موارد بسیار نادر ممکن است ترومبوز ورید عمقی ایجاد شود.

بعد از عمل جراحی لازم است فرد به مدت 1 تا 3 هفته در منزل بماند و در این مدت از جوراب واریس استفاده کند.

3. اسکلروتراپی

در این روش یک ماده شیمیایی به سیاهرگ های واریسی کوچک و متوسط تزریق شده که باعث زخم و بسته شدن آن ها می شود. این رگ ها احتمالا تا چند هفته بعد محو می شوند.

در برخی موارد نیاز به بیش از یک تزریق می باشد.

4. ابلیشن رادیو فرکانسی

در این روش یک برش کوچک در بالا یا زیر زانو ایجاد می شود و یک لوله باریک به نام کاتتر داخل سیاهرگ قرار می گیرد. سپس پزشک ابزاری داخل کاتتر قرار داده که با انتشار انرژی رادیویی باعث گرم شدن سیاهرگ و فرو ریختن دیواره آن می شود و در نهایت سیاهرگ بسته می شود.

این روش معمولا برای واریس های بزرگ کاربرد دارد و اغلب تحت بی حسی موضعی انجام می شود.

5. لیزر درمانی اندوونوس

در این تکنیک جراح یک کاتتر داخل سیاهرگ بیمار قرار داده و از طریق آن لیزر را وارد و بالای سیاهرگ مورد نظر قرار می دهد. سپس با کمک اسکن، لیزر را تا انتهای سیاهرگ برده و به تدریج تمام رگ را می سوزاند و می بندد.

این روش تحت بی حسی موضعی انجام می شود و ممکن است آسیب عصبی ایجاد کند که معمولا خفیف است.

6. فلبکتومی ترانس لمینت شده

در این روش یک ترانس لمینت شده آندوسکوپی از طریق برش در ناحیه زیر پوست قرار داده می شود تا پزشک بررسی کند کدام سیاهرگ ها باید با کمک دستگاه ساکشن از بدن خارج شوند.

این تکنیک ممکن است تحت بیهوشی کامل یا موضعی انجام شود. همچنین گاهی بعد از عمل جراحی خونریزی و کبودی رخ می دهد.

درمان خانگی

برای بهبود درد و پیشگیری از تشدید وضعیت واریس می توان اقدامات خانگی زیر را انجام داد :

ورزش کردن
کاهش وزن
بالا بردن پاها
اجتناب از ایستادن یا نشستن طولانی مدت

درمان های طبیعی بدون نسخه نیز اغلب به صورت پماد و نرم کننده های موضعی در دسترس هستند. این موارد به تسکین درد و بهبود وضعیت واریس کمک کرده و ممکن است ظاهر کلی آن را بهبود ببخشند.

جوراب واریس

جوراب های فشاری مخصوص واریس به پاهای فرد فشار وارد آورده و گردش خون را بهبود می بخشند.

این جوراب ها به گونه ای طراحی شده اند که در اطراف مچ پا محکم شده و در ناحیه ساق پا فشار کمتری وارد می کنند. به این صورت جریان خون را خلاف جهت نیروی جاذبه و به سمت بالا حرکت می دهند.

استفاده از این جوراب ها ممکن است به تسکین درد، ناراحتی و ورم نیز کمک کنند اما هنوز ثابت نشده که آیا از تشدید وضعیت واریس و یا پیشگیری از آن نیز جلوگیری می کنند یا خیر.

ناگفته نماند استفاده از جوراب واریس در برخی موارد باعث خشک و پوسته شدن پوست می شود که در این صورت لازم است با پزشک مشورت شود.

عوارض واریس

هر بیماری یا اختلال در سلامتی که بتواند در جریان خون مشکل ایجاد کند ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد، با این حال واریس در اغلب موارد عارضه ای به همراه ندارد.

برخی عوارض احتمالی (در صورت بروز) به صورت زیر می باشد :

خونریزی
ترومبوفلبیت؛ لخته شدن خون در سیاهرگ پا که باعث التهاب آن می شود
نارسایی مزمن وریدی؛ اختلالی که در آن به دلیل ضعیف بودن جریان خون پوست قادر به تبادل درست اکسیژن، مواد مغذی و مواد زائد با خون نمی باشد. اگرچه واریس علت این عارضه نمی باشد اما این دو به هم مرتبط هستند

افراد مبتلا به نارسایی مزمن وریدی ممکن است دچار اگزمای واریسی، لیپو درماتوسکلروز و زخم های وریدی شوند. این زخم ها معمولا در اطراف مچ پا ایجاد می شوند.