سندرم زولینگر الیسون (به انگلیسی: Zollinger-Ellison Syndrome) نوعی بیماری نادر است که روی دستگاه گوارش تاثیر گذاشته و با تومورهایی به نام گاسترینوما همراه می باشد.
این عارضه می تواند به افزایش تولید اسید معده منجر شود که نتیجه آن ظاهر شدن زخم های شدید و عود کننده در نقاط مختلف دستگاه گوارشی از جمله مری، معده، دوازدهه و تهی روده می باشد.
در ادامه قصد داریم درباره سندرم زولینگر الیسون و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سندرم زولینگر الیسون چیست؟
سندرم زولینگر الیسون یک اختلال گوارشی نادر است و معمولا زمانی رخ می دهد که توموری به نام گاسترینوما در پانکراس یا قسمت فوقانی روده کوچک به نام دوازدهه ایجاد شود.
گاسترینوما گاهی تنها به صورت یک تومور ظاهر می شود اما اغلب چندین تومور وجود دارد که در نیمی از موارد غیر سرطانی یا خوش خیم می باشند.
این تومورها از پانکراس یا به احتمال کمتر از روده کوچک نشات می گیرند و گاهی ممکن است منشا آن ها سایر اندام های بدن مانند غدد لنفاوی، معده، کبد و تخمدان ها باشد. همچنین مقدار زیادی هورمون گاسترین تولید می کنند که باعث افزایش بیش از حد اسید معده می شود.
همان طور که می دانید مقادیر کافی اسید معده برای کمک به تجزیه و هضم غذاها ضروری است اما مقدار زیاد آن می تواند به زخم گوارشی منجر شود.
به همین دلیل افراد مبتلا به سندرم زولینگر الیسون بیشتر از افراد سالم در معرض خطر ابتلا به زخم گوارشی قرار دارند و ممکن است دچار زخم های شدید و عود کننده در مری، معده، دوازدهه و تهی روده شوند که به دلیل ترشح بیش از حد اسیدهای گوارشی رخ می دهد.
گفته شده از هر 1 میلیون نفر یک فرد ممکن است به سندرم زولینگر الیسون دچار شود که در میان مردان شایع تر بوده و اغلب در سنین بین 30 تا 50 سالگی رخ می دهد.
علائم سندرم زولینگر الیسون
علائم این عارضه اغلب ماهیت گوارشی دارد و دو مورد از شایع ترین آن ها شامل درد شکم و اسهال می باشد. سایر علائم عبارتند از :
- نفخ و آروغ زدن
- حالت تهوع
- استفراغ که در صورت وجود زخم ممکن است خون در آن دیده شود
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- از دست دادن اشتها
علائم سندرم زولینگر الیسون گاهی با بیماری زخم معده یا رفلاکس معده که اختلالات گوارشی شایع تری محسوب می شوند اشتباه گرفته می شود. همان طور که می دانید رفلاکس معده یک بیماری مزمن گوارشی است که در آن اسید معده به سمت مری بر می گردد.
با این حال علائم سندرم زولینگر الیسون نسبت به سایر اختلالات مشابه شدیدتر بوده و کمتر به درمان های استاندارد پاسخ می دهد.
علت سندرم زولینگر الیسون
متخصصان هنوز از علت دقیق این عارضه مطمئن نیستند زیرا در اغلب موارد بدون هیچ دلیل واضحی رخ می دهد. با این حال به نظر می رسد در 25 درصد موارد با یک بیماری ارثی و ایجاد کننده تومور به نام نئوپلازی متعدد اندورکین نوع 1 ارتباط دارد.
برای درک بهتر سندرم زولینگر الیسون به تحقیقات بیشتری نیاز می باشد.
تشخیص سندرم زولینگر الیسون
اگر پزشک به این عارضه مشکوک باشد ممکن است آزمایش خون تجویز کند تا سطح گاسترین مشخص شود و در صورت بالا بودن سطح این هورمون آزمایش های تصویر برداری برای تعیین اندازه و محل گاسترینوما انجام خواهد شد.
این تست ها می توانند شامل موارد زیر باشند :
- سی تی اسکن
- اسکن ام آر آی
- سونوگرافی آندوسکوپی
در صورتی که نیاز به سونوگرافی آندوسکوپی باشد ممکن است گلوی فرد با یک ماده مخصوص بی حس شده یا به صورت سرپایی یک آرام بخش سبک دریافت کند. از آندوسکوپی برای نمونه برداری از بافت گاسترینوما نیز استفاده می شود.
در سایر آزمایش ها نیز استفاده از یک رنگ خاص به واضح تر شدن تومورها در تکنیک های تصویر برداری با اشعه ایکس یا اسکن کمک می کند.
درمان سندرم زولینگر الیسون
پزشک ممکن است برای درمان این عارضه از روش های مختلف استفاده کند، از جمله :
1. مهارکننده های پمپ پروتون
در این تکنیک پزشک داروهایی به نام مهارکننده های پمپ پروتون برای کمک به کاهش تولید اسید معده تجویز می کند که برای بهبود زخم ها نیز مفید می باشد.
لازم به ذکر است دوز مصرف این داروها برای افراد مبتلا به زولینگر الیسون معمولا بسیار بالاتر از افراد مبتلا به زخم های گوارشی بدون تومور گاسترینوما می باشد.
به علاوه لازم است بیمار در دوره مصرف تحت نظارت دقیق پزشک قرار داشته باشد، زیرا استفاده طولانی مدت از آن ها می تواند خطر شکستگی لگن، مچ دست و ستون فقرات به خصوص بعد از 50 سالگی را افزایش دهد.
2. عمل جراحی
در برخی موارد ممکن است برای برداشتن تومورها نیاز به جراحی باشد، اما از آن جا که بسیاری از این تومورها کوچک هستند، تعیین محل دقیق آن ها سخت است و به صورت چند تایی می باشند عمل جراحی دشوار است.
در صورتی که پزشک به این نتیجه برسد بهترین گزینه درمانی عمل جراحی است درباره جزئیات آن با بیمار صحبت خواهد کرد.
3. شیمی درمانی
ممکن است از درمان هایی نظیر شیمی درمانی برای کوچک کردن تومورها یا سوزاندن با امواج رادیویی برای از بین بردن سلول ها و توقف رشد تومورها استفاده شود.
چشم انداز سندرم زولینگر الیسون
سندرم زولینگر الیسون یک بیماری نادر اما جدی است، با این حال بیشتر تومورهای ایجاد شده در آن رشد آهسته ای داشته و مصرف دارو در کاهش اسید معده و تسکین درد زخم های گوارشی ناشی از آن بسیار موثر می باشد.
در صورتی که مشکلات گوارشی مانند اسهال، سوزش سر دل یا درد شکم بیش از چند روز ادامه داشته باشد لازم است به پزشک مراجعه شود زیرا تشخیص و درمان به موقع این عارضه می تواند به جلوگیری از گسترش هر گونه تومور سرطانی کمک کند.
منبع: healthline
