نیکتوفوبیا یا ترس از تاریکی (به انگلیسی: Nyctophobia) از انواع فوبیا است که در آن فرد بیش از حد و به طور غیر منطقی از تاریکی هراس دارد تا جایی که این مسئله روی زندگی روزمره اش تاثیر منفی می گذارد.
ترس از تاریکی اغلب از دوران کودکی شروع می شود و به عنوان بخش طبیعی از رشد در نظر گرفته می شود اما ممکن است در آینده روی خواب فرد تاثیر گذاشته و اضطراب و افسردگی را به دنبال داشته باشد.
در ادامه قصد داریم درباره ترس از تاریکی و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
ترس از تاریکی چیست؟
ترس از تاریکی یا فوبیای تاریکی که به نام ترس از شب نیز شناخته شده یکی از انواع خاص فوبیا است که در آن افراد به شدت از تاریکی می ترسند که علت آن معمولا نداشتن هر گونه محرک بصری در طول شب و تاریکی می باشد.
به عبارت دیگر مردم ممکن است از شب و تاریکی بترسند زیرا نمی توانند آن چه را که در اطراف شان است ببینند.
اگرچه برخی از ترس ها طبیعی است اما ترس هایی که روی زندگی روزمره و الگوی خواب افراد تاثیر می گذارند ممکن است به فوبیا تبدیل شده و نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشند.
علائم ترس از تاریکی
علائم همراه با ترس از تاریکی بسیار شبیه علائمی است که در سایر فوبیاها تجربه می شود.
افراد مبتلا به این نوع فوبیا ترس شدیدی را تجربه می کنند که باعث ناراحتی آن ها در تاریکی می شود. این علائم به قدری شدید است که ممکن است با فعالیت های روزانه و عملکرد آن ها در مدرسه یا کار تداخل داشته و حتی به مشکلات سلامتی منجر شود.
فوبیاهای مختلف علائم مشابهی دارند که ممکن است فیزیکی یا احساسی باشند. در فوبیای تاریکی گاه فرد با قرار گرفتن در تاریکی یا حتی فکر کردن در مورد موقعیت های مربوط به تاریکی این علائم را تجربه می کند.
علائم فیزیکی ترس از تاریکی عبارتند از :
- مشکل در تنفس
- تند شدن ضربان قلب
- سفتی یا درد در ناحیه قفسه سینه
- لرزش، رعشه یا احساس گز گز
- سبکی سر یا سر گیجه
- ناراحتی معده
- احساس گرما یا سرمای شدید
- تعریق
علائم عاطفی ترس از تاریکی عبارتند از :
- احساس شدید اضطراب یا وحشت
- نیاز شدید برای فرار از وضعیت
- از دست دادن کنترل یا احساس شبیه دیوانگی
- احساس این که ممکن است بمیرد یا هوشیاری خود را از دست بدهد
- احساس ناتوانی در برابر ترس خود و عدم کنترل آن
مقایسه ترس طبیعی و فوبیا
کمی ترس از تاریکی لزوما به این معنی نیست که فرد به این عارضه دچار شده باشد. با این حال همان طور که قبلا اشاره کردیم زمانی که این ترس در زندگی روزمره تداخل ایجاد کند، ممکن است ترس غیر منطقی یا فوبیا در نظر گرفته شود.
در ادامه چند سناریو برای مقایسه ترس عادی و غیر منطقی قرار داده ایم :
ترس عادی و طبیعی
- احساس اضطراب هنگام پرواز با هواپیما در هوای طوفانی و رعد و برق
- عصبی یا بی قرار بودن قبل از تزریق واکسن آنفلوآنزا یا کرونا
- احساس ناراحتی مختصر با خاموش شدن لامپ ها در شب
ترس غیر عادی که ممکن است نشانه فوبیا باشد
- عدم حضور در مراسم ازدواج خواهر به دلیل ترس از پرواز با هواپیما
- اجتناب از مراجعه به پزشک در موارد ضروری به دلیل ترس از آمپول
- اختلال در خواب یا ناراحتی شدید هنگام خواب در تاریکی
عوامل خطر زای ترس از تاریکی
ترس از تاریکی و شب اغلب در دوران کودکی بین سنین 3 تا 6 سالگی شروع می شود که ممکن است بخش طبیعی از رشد در نظر گرفته شود. در این سنین ترس از مواردی همچون ارواح، هیولاها، تنها خوابیدن و صداهای عجیب طبیعی است.
در بسیاری از موارد خواباندن کودک در نور ملایم شبانه به بهبود وضعیت خواب او تا زمانی که این ترس ها به طور طبیعی از بین برود کمک کننده خواهد بود. اما زمانی که ترس امکان خوابیدن را تقریبا غیر ممکن کرده، باعث اضطراب شدید شود یا تا بزرگسالی ادامه داشته باشد ممکن است به عنوان فوبیا در نظر گرفته شود.
عوامل خطر زای دیگر عبارتند از :
- برخی از کودکان با دیدن اضطراب والدین در مورد مسائل خاص، ترسیدن را یاد می گیرند
- برخی کودکان در صورتی که بیش از حد به والدین یا مراقب خود وابسته باشند یا زمانی که احساس درماندگی کنند ممکن است دچار اضطراب عمومی شوند
- رویدادهای استرس زا مانند تصادف با وسیله نقلیه موتوری یا آسیب دیدگی ها ممکن است فرد را بیشتر در معرض ابتلا به فوبیا قرار دهد
- برخی از بزرگسالان و کودکان به دلیل مسائل ژنتیکی بیشتر مستعد ترس هستند
ترس از تاریکی و اختلالات خواب
ترس از تاریکی ممکن است با یکی از اختلالات خواب مانند بی خوابی همراه باشد.
مطالعه کوچکی روی دانش آموزان مبتلا به بی خوابی نشان داده تقریبا نیمی از دانش آموزان شرکت کننده از تاریکی می ترسند.
محققان در این آزمایش واکنش دانش آموزان به صداها را در نور و تاریکی اندازه گیری کردند. مشخص شد کسانی که بیشترین مشکل خواب را داشتند، از سر و صدا در تاریکی بیشتر وحشت زده می شدند.
به علاوه افرادی که خواب خوبی داشتند به مرور زمان به صداها عادت کردند اما بی خوابی و اضطراب افرادی که خواب خوبی نداشتند به مرور بیشتر و بیشتر شد.
تشخیص ترس از تاریکی
افرادی که موارد زیر را تجربه می کنند لازم است با پزشک مشورت کنند :
- مشکل خواب دارند
- به خصوص در تاریکی احساس اضطراب یا پریشانی می کنند
- دچار علائم دیگری هستند که نشان می دهد ممکن است به ترس از تاریکی مبتلا باشند
پزشک معمولا از فرد درباره علائم سوالاتی پرسیده و سابقه روانی و اجتماعی فرد را بررسی می کند.
همچنین ممکن است برای تشخیص رسمی از معیارهای تشخیصی DSM-5 استفاده کند.
درمان ترس از تاریکی
برخی فوبیاها نیازی به درمان ندارند، به خصوص اگر فرد از چیزی بترسد که معمولا در زندگی روزمره با آن مواجه نمی شود مانند مارها یا عنکبوت ها.
اما ترس از تاریکی می تواند خواب شبانه را دچار اختلال کرده، اثر بدی روی سلامت فرد بگذارد و به اختلالات خواب مانند بی خوابی منجر شود.
به طور کلی در موارد زیر احتمالا نیاز است برای درمان اقدام شود :
- ترس باعث اضطراب یا وحشت شدید فرد شود
- فرد احساس کند ترس او بیش از حد یا حتی غیر منطقی است
- فرد به دلیل ترس شدید، از قرار گرفتن در موقعیت های خاص اجتناب می کند
- به مدت 6 ماه یا بیشتر متوجه این حالات خود شده باشد
روش درمانی ساده برای افراد مبتلا به بی خوابی، خوابیدن در اتاق روشن است. مشکل این است که این روش فوبیا را برطرف نمی کند.
سایر روش های درمانی عبارتند از :
1. مواجهه درمانی
در این درمان فرد به طور مکرر در معرض ترس های خود قرار می گیرد تا زمانی که چیزی که از آن می ترسد (مانند قرار گرفتن در تاریکی) دیگر باعث ایجاد احساس اضطراب یا وحشت در او نشود.
چند راه برای قرار گرفتن در معرض ترس وجود دارد که از جمله آن ها می توان به تجسم ترس و تجربه ترس در زندگی واقعی اشاره کرد.
بسیاری از برنامه های درمانی، این دو رویکرد را با هم ترکیب می کنند و برخی از برنامه های درمانی مبتنی بر این روش تنها با یک جلسه طولانی موثر بوده اند.
2. درمان شناختی
این نوع درمان به افراد کمک می کند تا احساس اضطراب خود را شناسایی کرده و افکار مثبت یا واقع بینانه تری را جایگزین آن کنند.
در مورد ترس از تاریکی ممکن است اطلاعاتی به فرد ارائه شود تا نشان دهد که بودن در تاریکی لزوما به عواقب منفی منجر نمی شود. ناگفته نماند معمولا از این روش درمانی به تنهایی برای درمان فوبیا استفاده نمی شود.
3. آرامش درمانی
این روش شامل مواردی مانند تنفس عمیق و ورزش کردن است و می تواند در مدیریت استرس و علائم فیزیکی مربوط به فوبیا به افراد کمک کند.
4. دارو درمانی
استفاده از دارو در همه موارد ابتلا به فوبیاهای خاص روش مناسبی محسوب نمی شود. به خصوص این که بر خلاف داروهای اختلالات اضطرابی، تحقیقات کمی درباره درمان دارویی فوبیای خاص انجام شده است.
چشم انداز ترس از تاریکی
اگر احساس می کنید خودتان یا فرزندتان به این عارضه مبتلا هستید، مراجعه به پزشک یا روان شناس احتمالا اولین قدم مفید در درمان خواهد بود.
بسیاری از مردم ترس مربوط به چیزهای مختلف از پرواز گرفته تا فضاهای بسته را تجربه می کنند اما زمانی که ترس در زندگی روزمره تداخل ایجاد کرده و روی خواب آن ها تاثیر منفی بگذارد، به خصوص اگر 6 ماه یا بیشتر از شروع آن گذشته باشد لازم است به پزشک مراجعه شود.
درمان از طریق روش شناختی یا رفتاری می تواند به افراد کمک کند تا بر ترس های خود غلبه کرده و خواب شبانه بهتری داشته باشند.
منبع: healthline
