افسردگی پس از زایمان (به انگیسی: Postpartum depression) نوعی افسردگی نسبتا شایع و جدی است که بعد از تولد نوزاد ایجاد می شود.
این افسردگی که با علائمی همچون احساس پوچی، غم و بی احساسی همراه است اغلب در زنان دیده می شود اگرچه برخی مردان نیز ممکن است بعد از تولد فرزندشان به آن دچار شوند.
در ادامه قصد داریم درباره افسردگی پس از زایمان و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
افسردگی پس از زایمان چیست؟
افسردگی پس از زایمان از انواع افسردگی است که در خانم هایی که به تازگی زایمان کرده اند دیده می شود و از هر 7 مورد یک نفر را درگیر می کند.
این افسردگی باعث ایجاد حس پوچی، اندوه و بی احساسی در مادر می شود و تغییرات خلقی، خستگی و احساس نا امیدی طولانی مدت بعد از به دنیا آمدن نوزاد را به دنبال خواهد داشت.
بر خلاف تصور بسیاری از مردم، این اختلال جدی است اما خوشبختانه با کمک برنامه های درمانی مختلف می توان بر آن غلبه کرد.
افرادی که بعد از زایمان دچار افسردگی می شوند در درجه اول باید بدانند که تنها نیستند و این وضعیت قابل درمان می باشد.
علائم افسردگی پس از زایمان
بسیاری از افراد در عرض چند روز پس از زایمان احساس غمگین بودن، پوچی، بدخلقی یا خستگی می کنند اما افسردگی پس از زایمان عارضه ای فراتر از این حس و حال است و هفته ها پس از زایمان ادامه پیدا می کند.
علائم این وضعیت می تواند شدید باشد و در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد کند. همچنین ممکن است از فردی به فرد دیگر و حتی از روزی به روز دیگر متفاوت باشد.
این علائم می توانند در هر دوره ای پس از زایمان ایجاد شوند اما اغلب طی 1 تا 3 هفته بعد از تولد نوزاد شروع می شوند.
خانم هایی که به افسردگی پس از زایمان دچار هستند ممکن است نوزاد را از خود دور کرده و احساس کنند او را دوست ندارند اما نباید به خاطر این احساسات حس گناه داشته باشند چون هیچ یک تقصیر آن ها نیست.
سایر نشانه‌های افسردگی پس از زایمان عبارتند از :
- غمگین بودن یا گریه زیاد
- احساس در هم شکستن
- افکار مربوط به صدمه زدن به نوزاد یا خود
- عدم علاقه به نوزاد
- فقدان انگیزه و انرژی
- احساس بی ارزشی، گناه یا حس این که پدر و مادر بدی است
- زیاد یا کم خوابیدن
- تغییرات در تغذیه
- احساس اضطراب
- سردرد مزمن، درد یا مشکلات معده
تاکید می کنیم افسردگی پس از زایمان به این معنی نیست که شما والدین بدی هستید و این مسئله به هیچ وجه تقصیر شما نیست. اگر علائم این عارضه را در خود مشاهده کرده اید لازم است با پزشک خود مشورت کرده و دستورالعمل های او را دنبال کنید تا احساس بهتری داشته باشید.
علت افسردگی پس از زایمان
علت دقیق افسردگی پس از زایمان مشخص نیست اما برخی عوامل ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.
به طور کلی دوره های افسردگی پس از زایمان می تواند از ترکیبی از تغییرات فیزیکی و استرس های عاطفی ناشی شود.
عوامل فیزیکی
همان طور که می دانید در دوران بارداری سطح استروژن و پروژسترون فرد بالاتر از حد طبیعی است، این در حالی است که در عرض چند ساعت پس از زایمان سطح هورمون ها به حالت قبلی خود باز می گردد. این تغییر ناگهانی ممکن است در ایجاد افسردگی پس از زایمان نقش داشته باشد.
سایر عوامل فیزیکی که می توانند باعث بروز افسردگی پس از زایمان شوند عبارتند از :
- سطح پایین هورمون تیروئید
- محرومیت از خواب
- بیماری های زمینه ای
- مصرف مواد مخدر و الکل
عوامل عاطفی
تحقیقات نشان داده تجربه های استرس زا در دوران بارداری می تواند احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
عوامل استرس زای عاطفی ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- طلاق اخیر
- مرگ یکی از عزیزان
- مشکلات مالی
تشخیص افسردگی پس از زایمان
افرادی که علائم افسردگی پس از زایمان را به مدت بیش از 2 هفته در سال اول زایمان تجربه می کنند، باید برای غربال گری افسردگی پس از زایمان با پزشک خود مشورت کنند.
پزشک علائم و سابقه پزشکی فرد را بررسی کرده و به دنبال موارد زیر می گردد :
- علائم افسردگی
- اختلال در الگوهای خواب
- احساس کاهش انرژی
- احساس تحریک پذیری
علاوه بر این ممکن است درباره سایر عوامل خطر زای افسردگی و شرایط مرتبط از فرد سوالاتی بپرسد، از جمله :
- رویدادهای استرس زای اخیر
- سابقه افسردگی
- عوامل استرس زای بیرونی
- سابقه دارویی فرد
پزشک گاهی برای بررسی این که آیا اختلالی مانند بیماری تیروئید یا کمبود مواد مغذی در افسردگی فرد نقش داشته یا خیر، آزمایش خون تجویز می کند.
درمان افسردگی پس از زایمان
درمان افسردگی پس از زایمان شامل دارو درمانی و مشاوره و روان درمانی می باشد و معمولا ترکیب دارو و مشاوره بهترین تاثیر را خواهد داشت.
دارو درمانی
متداول ترین نوع دارو برای درمان افسردگی پس از زایمان، داروهای ضد افسردگی است که می تواند به تسکین بسیاری از علائم افسردگی کمک کند اما تاثیر کامل آن ها نیاز به زمانی حدود 6 تا 8 هفته دارد.
در برخی موارد پزشک برای یافتن بهترین و موثرترین دارو برای فرد و کنترل عوارض جانبی، چندین دارو امتحان می کند.
برخی داروها عبارتند از :
- مهار کننده های انتخابی باز جذب سروتونین : از داروهای رایج ضد افسردگی هستند که عوارض آن ها نسبت به سایر داروهای ضد افسردگی کمتر می باشد. از جمله این داروها می توان به پاروکستین، فلوکستین و سرترالین اشاره کرد
- داروهای ضد افسردگی آتیپیک : این داروها چندین انتقال دهنده عصبی در مغز را که روی خلق و خو تاثیر می گذارند هدف قرار می دهند و در مواردی که مصرف داروهای گروه قبل اثر نداشته باشد می توانند کمک کننده باشند. برخی از این داروها شامل بوپروپیون، ترازودون و نفازودون می باشند
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و مهار کننده های مونو آمین اکسیداز : این دو گروه دارویی از داروهای ضد افسردگی قدیمی تر هستند که کمتر تجویز می شوند
- برکسانولون : این دارو توسط پزشک به صورت تزریق طی 60 ساعت تجویز می شود و اغلب برای بیمارانی که به سایر درمان ها پاسخ نمی دهند کاربرد دارد
ناگفته نماند همه داروهای ضد افسردگی می توانند عوارض جانبی ایجاد کنند که ممکن است از نظر شدت متفاوت باشد. برخی از این عوارض شامل احساس بی قراری یا اضطراب، مشکلات گوارشی، سردرد و غیره می باشد.
توجه داشته باشید خانم های شیرده برای انتخاب داروی ایمن هنگام شیر دادن باید دقت بیشتری داشته و این موضوع را با پزشک در میان بگذارند.
هورمون درمانی
همان طور که می دانید سطح هورمون های جنسی استروژن و پروژسترون در خانم ها پس از زایمان به طور چشم گیری کاهش می یابد.
به گفته محققان این تغییر ناگهانی در هورمون ها ممکن است روی روحیه افراد مبتلا به افسردگی پس از زایمان اثر منفی بگذارد، به همین دلیل پزشک ممکن است از هورمون درمانی برای مدیریت علائم این عارضه استفاده کند.
برخی عوارض جانبی هورمون درمانی با استروژن می تواند شامل موارد زیر باشد :
- تغییرات وزن
- تهوع و استفراغ
- گرفتگی شکم
- میگرن و سردرد
- تغییر در ترشحات واژن
- ریزش مو
- فشار خون بالا
- ادم
- بزرگ شدن فیبروم های رحمی
- عفونت های قارچی واژن
روان درمانی
مطالعات نشان داده نوع خاصی از درمان به نام درمان شناختی رفتاری می تواند علائم افسردگی پس از زایمان را به طور قابل توجهی بهبود بخشد.
در افراد مبتلا به افسردگی پس از زایمان استفاده از این روش در کنار دارو درمانی در کاهش علائم بسیار موثرتر از صرفا دارو درمانی یا سایر درمان ها به تنهایی عمل می کند.
این روش شامل یادگیری و استفاده از تکنیک ها و استراتژی هایی است که فرد را قادر می سازد الگوهای فکری خود را تغییر داده، تحریف های فکری را تشخیص دهد، از مهارت های حل مسئله برای کنار آمدن با موقعیت های دشوار استفاده کند و اعتماد بیشتری نسبت به توانایی های خود داشته باشد.
درمان های طبیعی
افسردگی پس از زایمان یک بیماری جدی و ناتوان کننده است و نباید بدون مشورت با پزشک اقدام به درمان آن کرد.
با این حال تکنیک های خانگی مانند استفاده از رژیم غذایی سالم، ورزش ملایم و منظم، مدیتیشن یا یوگا و سپری کردن اوقات فراغت در طبیعت ممکن است به فرد کمک کند تا احساس بهتری داشته باشد، به خصوص اگر این روش ها در کنار درمان های دارویی و روان درمانی استفاده شود.
خود مراقبتی
افسردگی پس از زایمان ممکن است احساس خستگی و انزوا در افراد ایجاد کند، بنابراین مهم است که فرد مبتلا برای خود وقت بگذارد، با خانواده و دوستان خود تماس داشته باشد و در صورت نیاز از دیگران کمک بخواهد. پیوستن به گروه های حمایتی نیز می تواند کمک کننده باشد.
پیشگیری از افسردگی پس از زایمان
افسردگی پس از زایمان شایع است و ممکن است به طور کامل قابل پیشگیری نباشد اما آشنایی با علائم آن می تواند به افراد در مدیریت بیماری و دریافت سریع تر درمان های لازم کمک کند.
به نظر می رسد مداخلات خاص از جمله درمان با داروهای ضد افسردگی و مصرف مواد مغذی در طول بارداری و بلافاصله پس از زایمان ممکن است خطر ابتلا به افسردگی شدید پس از زایمان را کاهش دهد.
علاوه بر این دریافت مشاوره و درمان شناختی رفتاری در دوران بارداری و پس از آن به کاهش خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان در افرادی که در معرض خطر ابتلا به آن هستند کمک می کند.
برخی توصیه های دیگر برای کاهش خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان عبارتند از :
- ایجاد یک سیستم حمایتی از دوستان و خانواده قبل از تولد نوزاد
- گذراندن کلاس های آموزشی قبل و بعد از زایمان
- استراحت کافی در دوره مراقبت از کودک
- داشتن یک رژیم غذایی متعادل، ورزش کردن و بهره بردن روزانه از هوای تازه
- استراحت و خواب کافی
- کاهش مصرف الکل یا اجتناب از مصرف آن
افسردگی پس از زایمان شدید
افسردگی پس از زایمان در صورت عدم درمان می تواند به تدریج تشدید شود و زمانی که به افکار خودکشی، آسیب رساندن به خود یا آسیب رساندن به دیگران بینجامد بسیار خطرناک خواهد بود. در صورتی که فرد به این مرحله برسد مراجعه به پزشک ضروری می باشد.
افسردگی شدید پس از زایمان ممکن است تهدید کننده زندگی باشد اما خوشبختانه گزینه های درمانی موثری برای آن وجود دارد.
روان پریشی پس از زایمان
شدیدترین شکل افسردگی پس از زایمان روان پریشی است که بسیار نادر بوده و 1 تا 2 نفر از هر هزار زن را پس از زایمان تحت تاثیر قرار می دهد.
این وضعیت معمولا در عرض چند هفته بعد از تولد به طور ناگهانی ایجاد می شود اما دیده شده تا 6 ماه پس از زایمان نیز ممکن است رخ دهد.
اولین علائم روان پریشی پس از زایمان شامل بی قراری، تحریک پذیری و بی خوابی است و توهم و هذیان نیز در آن شایع می باشد.
این وضعیت مورد اورژانس روانپزشکی محسوب می شود و خطر آسیب رساندن به خود یا کودک چه به صورت عمدی یا تصادفی وجود دارد.
اضطراب پس از زایمان
اضطراب پس از زایمان از افسردگی پس از زایمان شایع تر است و گفته شده حدود 20 تا 30 درصد مادرانی که تازه فرزند دار شده اند را تحت تاثیر قرار می دهد.
اضطراب پس از زایمان اغلب همراه با افسردگی در سال اول بعد از زایمان رخ می دهد و علائم شایع آن شامل دوره های هایپرونتیلاسیون و حملات پانیک می باشد. سایر علائم عبارتند از :
- نگرانی بیش از حد یا دائمی
- احساس ترس
- کاهش تمرکز
- تحریک پذیری و تنش
- بی خوابی
- درد قفسه سینه
- تپش قلب
- تعریق
- لرزیدن
- احساس سوزن سوزن شدن در دست ها یا پاها
وسواس فکری عملی پس از زایمان
این وضعیت کمتر از افسردگی و اضطراب پس از زایمان شایع است و میزان شیوع آن بین 2 تا 9 درصد است که معمولا در عرض یک هفته بعد از زایمان ایجاد می شود.
وسواس فرد می تواند در مورد هر چیزی باشد اما احتمالا روی ایمنی کودک تمرکز دارد و علائم زیر را از خود نشان می دهد :
- تمیز کردن مکرر و وسواس در مورد میکروب ها
- چک کردن دائمی نوزاد در طول شب
- اجبارهای ذهنی مانند دعا کردن دائمی برای امنیت کودک
این عارضه با ترکیبی از دارو درمانی و روان درمانی قابل درمان می باشد.
افسردگی پس از زایمان در مردان
جالب است بدانید آقایانی که به تازگی پدر شده اند نیز ممکن است دچار نوعی افسردگی پس از زایمان شوند. اگرچه مردان کمتر از زنان برای افسردگی به پزشک مراجعه می کنند اما مطالعات نشان داده بین 8 تا 10 درصد پدرها در سال اول بعد از زایمان همسرشان احساس افسردگی دارند.
به علاوه آقایانی که برای اولین بار پدر شده اند در هفته های بعد از تولد سطح بالاتری از اضطراب را تجربه می کنند.
برخی عوامل خطر زای بالقوه وجود دارد که در ایجاد افسردگی بعد از زایمان در مردان نقش دارد که از جمله آن ها می توان به سابقه افسردگی و مشکلات رابطه مشترک اشاره کرد.
منبع: healthline
