کرمک (به انگلیسی: Pinworm infection) یکی از شایع ترین بیماری های عفونی روده ای است که عامل ایجاد آن نوعی کرم کوچک و باریک می باشد.
این عارضه مسری است و به راحتی می تواند به دیگران منتقل شود. همچنین اگرچه با روش های درمانی موجود قابل درمان می باشد اما احتمال عود مجدد آن در افراد مبتلا بسیار بالا است.
در ادامه قصد داریم درباره کرمک و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
کرمک چیست؟
کرمک از بیماری های عفونی و بسیار مسری روده ای است که توسط نوعی کرم کوچک و باریک به رنگ سفید و به اندازه حدود یک سانتی متر به نام کرم سنجاقی ایجاد می شود.
کرمک می تواند به راحتی به دیگران سرایت کند و به خصوص در میان کودکان بین 5 تا 10 سال، افرادی که در مراکز عمومی زندگی می کنند و کسانی که در تماس منظم و نزدیک با این گروه ها می باشند بیشتر دیده می شود.
تکنیک موثر برای این بیماری دارو درمانی است اما امکان عود عفونت وجود دارد که خوشبختانه اغلب عوارض و اثرات طولانی مدتی روی سلامتی به جا نمی گذارد.
علائم کرمک
برخی افراد مبتلا به کرمک ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند اما در صورتی که والدین در خود یا کودک خود علائم زیر را مشاهده کنند باید به این عارضه مشکوک شوند :
- خارش مکرر و شدید ناحیه مقعد
- مشکلات خواب به دلیل خارش و ناراحتی در ناحیه مقعد
- درد، بثورات پوستی یا سایر تحریکات پوستی در اطراف مقعد
- مشاهده کرم های کوچک در ناحیه مقعد کودک
- وجود کرم های کوچک در مدفوع
علت کرمک
کرمک بسیار مسری است، به طوری که افراد با خوردن یا استنشاق ناخواسته تخم کرم عامل آن می توانند به راحتی به این بیماری دچار شوند.
این تخم ها که نوعی ارگانیسم میکروسکوپی محسوب می شوند معمولا توسط فرد آلوده به سطوح یا اشیا منتقل شده و با بلع آن ها توسط دیگران، چرخه عفونت آغاز می شود.
تخم ها بعد از وارد شدن به بدن، تا زمانی که از تخم خارج نشده و به بلوغ نرسیده اند در روده می مانند. کرم های ماده بعد از بلوغ به سمت روده بزرگ حرکت کرده و شب ها از طریق مقعد از بدن خارج می شوند تا در چین های پوستی اطراف مقعد تخم ریزی کنند. سپس دوباره به روده بزرگ بر می گردند.
علت خارش و سوزش مقعد وجود این تخم ها در ناحیه مقعد است. زمانی که فرد ناحیه آسیب دیده را می خاراند تخم کرم به انگشت های او منتقل می شود. این تخم ها می توانند چند ساعت روی پوست زنده بمانند.
اگر در این مدت فرد اشیایی همچون رختخواب، لباس، وسایل توالت یا اسباب بازی ها را لمس کند، تخم ها به اشیا منتقل شده و می توانند تا 3 هفته روی سطوح زنده بمانند.
کودکان مبتلا به کرمک تخم های کرم را به راحتی به دیگران منتقل می‌کنند زیرا ممکن است اسباب بازی ها یا سایر اشیاء آلوده را مستقیم در دهان خود قرار دهند. تخم ها می توانند مستقیما از انگشتان آلوده به غذا یا مایعات منتقل شوند.
علاوه بر این ممکن است بزرگسالان هنگام تکان دادن رختخواب، حوله یا لباس آلوده، تخم های معلق در هوا را استنشاق کرده و به کرمک مبتلا شوند که البته این مسئله به ندرت رخ می دهد.
کرم ها معمولا تا 13 هفته عمر می کنند. در این مدت خاراندن ناحیه آسیب دیده می تواند به بلع غیر عمدی تخم ها منجر شده و عفونت مجدد و شروع دوباره کل فرآیند زندگی کرم ها در بدن را به دنبال داشته باشد.
گاهی تخم های ناحیه مقعد از تخم بیرون می آیند و باعث عفونت مجدد روده می شوند که در صورت عدم درمان به ادامه دار شدن چرخه منجر خواهد شد.
عوامل خطر زای کرمک
عفونت کرمک می تواند افراد را در تمام سنین و مناطق جغرافیایی تحت تاثیر قرار می دهد. از آن جا که تخم های کرم بسیار کوچک و میکروسکوپی هستند و با چشم دیده نمی شوند، پیشگیری از ابتلا به آن در نواحی که افراد به آن دچار شده اند دشوار می باشد.
به طور کلی گروه های زیر بیشتر مستعد ابتلا به کرمک هستند :
- کودکانی که به مهد کودک، پیش دبستانی یا دبستان می روند
- اعضای خانواده یا مراقبان افرادی که به این عفونت مبتلا شده اند
- افرادی که در موسسات یا سایر مراکز عمومی مانند خوابگاه ها زندگی می کنند
- کودکان یا بزرگسالانی که قبل از غذا خوردن، دست های خود را به خوبی نمی شویند
- کودکانی که عادت به مکیدن شست خود دارند
آیا حیوانات خانگی باعث انتقال این عفونت می شوند؟
انسان تنها میزبان این نوع کرم محسوب می شود، بنابراین گربه یا سگ نمی توانند به این بیماری مبتلا شده و آن را به دیگران انتقال دهند و حتی اگر یکی از اعضای خانواده شما به این عفونت دچار شده باشد نیاز نیست حیوانات خانگی خود را تحت اقدامات درمانی قرار دهید.
تشخیص کرمک
تست نوار چسب مطمئن ترین روش برای تشخیص کرمک است. در این آزمایش بخش چسبناک یک تکه نوار چسب را به پوست اطراف ناحیه مقعد می چسبانند. اگر در این ناحیه تخم کرم وجود داشته باشد به چسب می چسبد و سپس چسب برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می شود.
از آن جا که این کرم اغلب هنگام خواب از مقعد خارج می شود، افرادی که مشکوک به این عفونت هستند باید تست را صبح بعد از بیدار شدن از خواب انجام دهند.
لازم به ذکر است فعالیت های روتین صبحگاهی مانند حمام کردن یا دستشویی رفتن می تواند تخم را از پوست ناحیه مقعد پاک کند. بنابراین برای تست بهتر است به محض بیدار شدن از خواب اقدام شود.
به توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها برای افزایش احتمال تشخیص کرم لازم است تست حداقل 3 بار در 3 صبح متوالی انجام شود.
درمان کرمک
دارو درمانی
پزشک معمولا می تواند عفونت کرمک را با داروهای خوراکی به طور موثر درمان کند اما از آن جا که این کرم ها به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند، برای جلوگیری از عفونت مجدد معمولا لازم است همه افرادی که با فرد آلوده زندگی می‌کنند به صورت همزمان تحت درمان قرار بگیرند.
مراقب ها و سایر افرادی که تماس نزدیک و شخصی با فرد دارند نیز باید تحت درمان قرار گیرند.
متداول ترین و موثرترین داروهایی که برای درمان عفونت کرمک استفاده می شوند عبارتند از :
- مبندازول
- آلبندازول
- پیرانتل پاموآت
یک دوره درمان دارویی معمولا شامل یک دوز اولیه است و 2 تا 3 هفته بعد نیز دوز دوم تجویز می شود. به علاوه ممکن است بیش از یک دوره برای از بین بردن کامل تخم ها لازم باشد. لازم به ذکر است برای تسکین خارش پوستی اطراف مقعد می توان از کرم ها یا پمادهای مناسب استفاده کرد.
پاک سازی منزل
علاوه بر دارو درمانی، استفاده از یک برنامه خاص بهداشتی و نظافتی خانگی می تواند برای از بین بردن کامل تخم ها مفید باشد. برای این منظور توصیه می شود :
- اطمینان حاصل کنید که فرد آلوده و سایر اعضای خانواده حتما دست های خود را با آب گرم و صابون به طور کامل بشویند. این مسئله به خصوص قبل از غذا خوردن بسیار مهم است
- همه افراد خانواده را تشویق کنید که هر روز صبح دوش بگیرند و لباس زیرشان را عوض کنند
- ناخن های همه اعضای خانواده باید تمیز و کوتاه باشد
- از همه بخواهید از ناخن جویدن اجتناب کنند
- از فرد مبتلا بخواهید از خاراندن ناحیه مقعد خودداری کند
- از آب گرم برای شستن ملافه ها، حوله ها، دستمال های دستشویی و لباس های آلوده استفاده کنید. این پارچه ها را در حرارت بالا خشک کنید
- از تکان دادن لباس ها و ملافه ها خودداری کنید
- اجازه ندهید کودکان با هم حمام کنند زیرا این کار می تواند باعث پخش شدن تخم کرم در آب حمام شود
- تمام سطوحی که ممکن است آلوده باشند از جمله اسباب بازی ها، کف، میز و توالت را به طور کامل تمیز کنید
- تمام بخش های فرش شده خانه را با دقت جارو برقی بکشید
آیا درمان های خانگی برای کرمک موثر هستند؟
هیچ مطالعه علمی وجود ندارد که اثبات کند داروهای خانگی در مقابل کرمک موثر هستند. با این حال برخی افراد گزارش داده اند بیماری آن ها با سیر خام، روغن نارگیل یا هویج خام تسکین پیدا می کند.
عوارض کرمک
کرمک در اکثر افراد عوارض جدی به دنبال ندارد اما در موارد نادر عدم درمان آن می تواند به عفونت دستگاه ادراری در زنان منجر شود.
همچنین ممکن است کرم ها از مقعد به داخل واژن منتقل شده و روی رحم، لوله های فالوپ و سایر اندام های لگنی تاثیر بگذارند. این مسئله می تواند به عفونت های دیگر از جمله واژینیت و آندومتریت منجر شود.
علاوه بر این وجود تعداد زیاد کرم ممکن است درد شکمی را به دنبال داشته و جذب مواد مغذی ضروری در بدن را کاهش دهد که می تواند به کاهش وزن فرد منجر شود.
پیشگیری از کرمک
بهترین راه جلوگیری از کرمک و عفونت مجدد پیروی از روال های بهداشتی توصیه شده و تشویق سایر اعضای خانواده به خصوص کودکان به این کار است. به طور کلی برای جلوگیری از عفونت کرمک می توان اقدامات زیر را انجام داد :
- پس از استفاده از توالت دست های خود را با آب گرم و صابون بشویید. به خصوص بعد از اجابت مزاج و تعویض پوشک مراقب باشید. همین کار را قبل از تهیه و خوردن غذا نیز انجام دهید. این کار بهترین روش پیشگیری است
- ناخن های خود را کوتاه و تمیز نگه دارید
- از عاداتی که می توانند باعث انتشار تخم کرم شوند مانند جویدن یا خاراندن ناخن اجتناب کنید
- هر روز صبح دوش بگیرید تا تخم های کرم که شب قبل در ناحیه مقعد ایجاد شده اند از بین بروند
- لباس زیر و لباس خود را روزانه عوض کنید
- هنگام شستن ملافه ها، لباس ها و حوله هایی که ممکن است حاوی تخم کرم باشند از آب داغ در ماشین لباسشویی و هوای گرم در خشک کن استفاده کنید
- اتاق ها را در طول روز روشن نگه دارید زیرا تخم ها به نور خورشید حساس هستند
منبع: healthline
