سندرم خستگی مزمن (به انگلیسی: Chronic fatigue syndrome) اختلالی است که با خستگی شدیدی که با استراحت برطرف نمی شود و به دلیل یک بیماری زمینه ای ایجاد نشده شناخته می شود.
علت دقیق سندرم خستگی مزمن مشخص نیست اما به نظر می رسد برخی عوامل از جمله عفونت های ویروسی، استرس یا ترکیبی از عوامل در بروز آن نقش داشته باشند.
در ادامه قصد داریم درباره سندرم خستگی مزمن و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سندرم خستگی مزمن چیست؟
سندرم خستگی مزمن که به نام آنسفالومیلیت میالژیک یا بیماری عدم تحمل فشار سیستمیک نیز شناخته شده به وضعیتی گفته می شود که در آن فرد دچار خستگی شدید است تا حدی که با استراحت بهبود پیدا نمی کند.
علت این مسئله هنوز مشخص نشده و به نظر می رسد عفونت های ویروسی، استرس ها یا ترکیبی از این عوامل در بروز آن نقش داشته باشند. از آن جا که هیچ علت مشخصی برای این بیماری شناسایی نشده و از سوی دیگر بسیاری از بیماری ها علائم مشابه با آن ایجاد می کنند، تشخیص این عارضه بسیار دشوار می باشد.
به علاوه آزمایشی برای تشخیص وجود ندارد و تنها راه این است که پزشک ابتدا سایر علل احتمالی این وضعیت را رد کند تا بتواند روی سندرم خستگی مزمن تمرکز داشته باشد.
سندرم خستگی مزمن می تواند در هر فردی رخ دهد اما میان زنان 40 و 50 ساله شایع تر است و در حال حاضر هیچ درمانی برای آن وجود ندارد اما با کمک برخی روش ها می توان علائم آن را کاهش داد.
علت سندرم خستگی مزمن
علت بروز خستگی مزمن ناشناخته است اما محققان حدس می زنند عوامل زیر ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند :
- ویروس ها
- سیستم ایمنی ضعیف
- استرس
- عدم تعادل هورمونی
همچنین ممکن است برخی افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به این عارضه باشند.
لازم به ذکر است اگرچه گاهی اوقات افراد بعد از یک عفونت ویروسی فرد به خستگی مزمن دچار می شوند اما هنوز هیچ عفونت به خصوصی به عنوان عامل بروز این بیماری معرفی نشده است.
برخی عفونت های ویروسی که در رابطه با این عارضه مورد مطالعه قرار گرفته اند عبارتند از :
- ویروس اپشتین بار
- ویروس هرپس انسانی 6
- ویروس راس ریور
- ویروس سرخجه
عفونت های ناشی از باکتری از جمله کوکسیلا بورنتی و مایکوپلاسما پنومونیه نیز در رابطه با سندرم خستگی مزمن مورد بررسی قرار گرفته اند.
به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها ممکن است سندرم خستگی مزمن مرحله پایانی چندین بیماری مختلف (نه یک وضعیت خاص) باشد.
لازم به ذکر است حدود 1 نفر از هر 10 نفر مبتلا به ویروس اپشتین بار، ویروس راس ریور یا عفونت کوکسیلا بورنتی دچار وضعیتی می شوند که معیارهای لازم برای تشخیص سندرم خستگی مزمن را دارا می باشد.
علاوه بر این به گفته محققان کسانی که علائم شدید هر یک از این سه عفونت را دارند بیشتر در معرض ابتلا به سندرم خستگی مزمن می باشند.
از سوی دیگر افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن گاهی اوقات سیستم ایمنی ضعیف دارند اما پزشکان هنوز به طور دقیق نمی دانند که آیا این مسئله برای ایجاد این اختلال کافی است یا خیر.
همچنین افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن گاهی اوقات ممکن است سطوح هورمونی غیر طبیعی نیز داشته باشند.
عوامل خطر زای سندرم خستگی مزمن
سندرم خستگی مزمن اغلب در افراد 40 و 50 ساله دیده می شود. علاوه بر این جنسیت نیز در بروز آن نقش دارد زیرا به نظر می رسد زنان 2 تا 4 برابر بیشتر از مردان به این عارضه دچار می شوند.
برخی عوامل دیگر که ممکن است خطر بروز این وضعیت را افزایش دهند عبارتند از :
- ژنتیک
- آلرژی
- استرس
- فاکتورهای محیطی
علائم سندرم خستگی مزمن
علائم سندرم خستگی مزمن بسته به فرد و شدت بیماری متفاوت است.
همان طور که انتظار می رود شایع ترین علامت این وضعیت خستگی شدید است تا حدی که در فعالیت های روزانه اختلال ایجاد می کند.
پزشک زمانی خستگی بیمار را با عارضه سندرم خستگی مزمن مرتبط می داند که کاهش قابل توجه در توانایی انجام فعالیت های معمول روزانه همراه با خستگی حداقل به مدت 6 ماه ادامه داشته باشد. این نوع خستگی با استراحت در رختخواب برطرف نمی شود.
فرد همچنین بعد از فعالیت های فیزیکی یا ذهنی دچار خستگی شدید می‌شود که به آن بی حالی بعد از فعالیت گفته می‌شود و می تواند بیش از 24 ساعت بعد از فعالیت ادامه پیدا کند.
سندرم خستگی مزمن ممکن است باعث بروز مشکلات خواب نیز شود، از جمله :
- احساس عدم شادابی حتی بعد از خواب شبانه کامل
- بی خوابی مزمن
- سایر اختلالات خواب
علاوه بر این ممکن است موارد زیر تجربه شود :
- از دست دادن حافظه
- کاهش تمرکز
- عدم تحمل ارتواستاتیک؛ در این وضعیت رفتن از حالت خوابیده یا نشسته به حالت ایستاده باعث سبکی سر، سر گیجه یا غش می شود
علائم فیزیکی این عارضه ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- دردهای عضلانی
- سردردهای مکرر
- درد چند مفصلی بدون قرمزی یا تورم
- گلو درد مکرر
- غدد لنفاوی حساس و متورم در گردن و زیر بغل
برخی افراد به صورت دوره ای از این وضعیت رنج می برند. در این دوره ها گاهی علائم به طور کامل ناپدید شده و گاهی دوباره عود می کند که می تواند کنترل علائم را دشوار کند.
تشخیص سندرم خستگی مزمن
تشخیص سندرم خستگی مزمن با چالش بسیار زیادی همراه می باشد، به طوری که بسیاری از موارد ابتلا به آن در واقع تشخیص داده نمی شوند زیرا هیچ گونه آزمایش پزشکی برای غربال گری این عارضه وجود ندارد و علائم آن شبیه بسیاری از بیماری های دیگر است.
پزشک برای تشخیص علت علائم ایجاد شده معمولا سایر علل بالقوه را رد کرده و سابقه پزشکی فرد را بررسی می کند. همچنین در صورتی که فرد حداقل علائم اصلی ذکر شده را دارا باشد در مورد مدت زمان و شدت خستگی بی دلیل نیز سوالاتی خواهد پرسید.
رد کردن سایر علل بالقوه خستگی بخش مهمی از فرآیند تشخیص است. برخی از بیماری های با علائم مشابه سندرم خستگی مزمن عبارتند از :
- مونونوکلئوز
- بیماری لایم
- ام اس
- لوپوس
- کم کاری تیروئید
- فیبرومیالژی
- اختلال افسردگی ماژور
- چاقی شدید
- اختلالات خواب
علاوه بر این عوارض جانبی برخی داروها مانند آنتی هیستامین ها و همچنین مصرف الکل نیز می تواند علائم مشابه این سندرم ایجاد کند.
به دلیل شباهت میان علائم سندرم خستگی مزمن و سایر بیماری ها مهم است که فرد حتما با پزشک در این باره صحبت کند و از خود تشخیصی پرهیز کند.
درمان سندرم خستگی مزمن
در حال حاضر هیچ درمان خاصی برای سندرم خستگی مزمن وجود ندارد و از آن جا که علائم ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، ممکن است برای مدیریت اختلال و تسکین علائم به درمان های گوناگون نیاز باشد.
برای انتخاب بهترین روش درمانی لازم است با پزشک خود همکاری کامل داشته باشید تا پزشک بتواند فواید و عوارض احتمالی درمان ها را بررسی کند.
توجه به علائم بی حالی بعد از فعالیت
بی حالی بعد از فعالیت یا تمرین (PEM) زمانی اتفاق می افتد که حتی کوچک ترین اقدامات فیزیکی، ذهنی یا احساسی به بدتر شدن علائم منجر شود.
بدتر شدن علائم معمولا 12 تا 48 ساعت بعد از فعالیت رخ می دهد و برای روزها یا حتی هفته ها ادامه می یابد.
مدیریت فعالیت ها به تعادل بین استراحت و فعالیت برای جلوگیری از شعله ور شدن این وضعیت کمک کند. در این شرایط فرد باید محدودیت های فردی خود برای فعالیت های ذهنی و فیزیکی را یافته، این فعالیت ها را برنامه ریزی کند و از محدودیت های فردی خود خارج نشود.
یادداشت کردن روزانه فعالیت ها ممکن است به یافتن محدودیت های شخصی کمک کند.
هنگام برنامه ریزی توجه به این نکته مهم است که اگرچه ورزش هوازی شدید برای اکثر بیماری های مزمن مفید است اما افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن قادر به تحمل چنین روتین های ورزشی نیستند.
درمان خانگی و تغییر در سبک زندگی
ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی ممکن است به کاهش علائم کمک کند.
به عنوان مثال محدود کردن یا اجتناب از مصرف کافئین می تواند برای خواب بهتر و کاهش بی خوابی مفید باشد. این افراد باید مصرف نیکوتین و الکل را نیز کاهش داده یا کلا حذف کنند.
همچنین در مواردی که سندرم خستگی مزمن خواب شبانه فرد را مختل کرده بهتر است از چرت زدن در طول روز اجتناب شود.
این بیماران باید روال خواب مشخصی داشته باشند، هر شب در ساعت مشخصی به رختخواب بروند و هر روز در ساعت مشخصی از خواب بیدار شوند.
دارو درمانی
به طور کلی هیچ دارویی نمی تواند تمام علائم سندرم خستگی مزمن را درمان کند. همچنین علائم ممکن است در طول زمان تغییر کند، بنابراین احتمالا لازم است پزشک هر چند وقت یک بار در داروهای تجویزی نیز تغییراتی بدهد.
در بسیاری از موارد سندرم خستگی مزمن می تواند محرک یا نشانه ای از افسردگی باشد. در این صورت ممکن است دوز داروهای ضد افسردگی کاهش یابد.
در صورتی که تغییر سبک زندگی به بهبود خواب کمک نکند، پزشک ممکن است داروهایی در این زمینه تجویز کند. داروهای کاهش دهنده درد نیز می تواند به افراد در تسکین درد مفاصل و سایر درد های ناشی از این سندرم کمک کند.
طب جایگزین
طب سوزنی، تای چی، یوگا و ماساژ ممکن است به تسکین دردهای مربوط به سندرم خستگی مزمن کمک کند. همیشه قبل از شروع هر گونه درمان جایگزین یا مکمل با پزشک خود صحبت کنید.
چشم انداز سندرم خستگی مزمن
با وجود افزایش تلاش محققان در این زمینه، سندرم خستگی مزمن یک بیماری پیچیده است که علت و درمان دقیق آن مشخص نیست و مدیریت آن بسیار چالش بر انگیز می باشد.
احتمالا لازم است فرد برای سازگاری با خستگی مزمن تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کند. همچنین ممکن است افسردگی، اضطراب یا انزوای اجتماعی تجربه کند.
این عارضه در افراد مختلف به صورت های مختلف پیشرفت می کند، به همین دلیل لازم است فرد مبتلا با پزشک خود همکاری لازم را داشته باشد تا برنامه درمانی مناسبی ارائه شود.
منبع: healthline
