ویتامین A (به انگلیسی : Vitamin A) اصطلاح عمومی برای گروهی از ترکیبات محلول در چربی است که برای سلامت انسان بسیار مهم هستند.
این ویتامین برای بسیاری از فرآیندهای بدن شما ضروری است از جمله حفظ بینایی سالم، اطمینان از عملکرد طبیعی سیستم ایمنی بدن و اندام های شما و کمک به رشد و تکامل مناسب نوزادان در رحم.
توصیه می شود که مردان روزانه 900 میکروگرم، زنان 700 میکروگرم و کودکان و نوجوانان 300 تا 600 میکروگرم ویتامین A دریافت کنند.
ترکیبات ویتامین A هم در غذاهای حیوانی و هم در غذاهای گیاهی یافت می شوند و به دو شکل متفاوت هستند : ویتامین A از پیش ساخته شده و پروویتامین A.
ویتامین A از پیش ساخته شده به عنوان شکل فعال ویتامین شناخته می شود که بدن شما می تواند همان طور که هست از آن استفاده کند. این ماده در محصولات حیوانی از جمله گوشت، مرغ، ماهی و لبنیات یافت می شود و شامل ترکیبات رتینول، رتینال و رتینوئیک اسید است.
پروویتامین A یا کاروتنوئیدها – آلفا کاروتن، بتا کاروتن و بتا کریپتوکسانتین – شکل غیر فعال ویتامین موجود در گیاهان هستند.
این ترکیبات در بدن شما به شکل فعال تبدیل می شوند. به عنوان مثال بتاکاروتن در روده کوچک شما به رتینول (شکل فعال ویتامین A) تبدیل می شود.
در ادامه این مقاله با خواص دارویی و درمانی ویتامین A برای سلامتی بدن و همچنین عوارض و مضرات آن آشنا می شوید. با سومیتا همراه باشید؛
فواید دارویی و درمانی ویتامین A برای سلامتی بدن
1. از چشمان شما در برابر شب کوری و کاهش بینایی مرتبط با افزایش سن محافظت می کند
ویتامین A برای حفظ بینایی شما ضروری است. این ویتامین برای تبدیل نوری که به چشم شما برخورد می کند به سیگنال الکتریکی که می تواند به مغز شما ارسال شود مورد نیاز است.
در واقع یکی از اولین علائم کمبود ویتامین A می تواند شب کوری باشد. شب کوری در افراد مبتلا به کمبود ویتامین A رخ می دهد زیرا این ویتامین جزء اصلی رنگدانه رودوپسین است. رودوپسین در شبکیه چشم شما یافت می شود و به نور بسیار حساس است.
افراد مبتلا به شب کوری می توانند در طول روز به طور طبیعی ببینند اما در تاریکی دیدشان کاهش می یابد زیرا چشمانشان برای دریافت نور در سطوح پایین تر ضعیف عمل می کند.
علاوه بر پیشگیری از شب کوری، خوردن مقادیر کافی بتاکاروتن ممکن است به کاهش کاهش بینایی که برخی افراد با افزایش سن تجربه می کنند، کمک کند.
دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) علت اصلی نابینایی در جهان توسعه یافته است. اگرچه علت دقیق این بیماری ناشناخته است اما تصور می شود که نتیجه آسیب سلولی به شبکیه چشم باشد که به استرس اکسیداتیو نسبت داده می شود.
مطالعه بیماری های چشمی مرتبط با افزایش سن نشان داد که دادن مکمل آنتی اکسیدانی (از جمله بتاکاروتن) به افراد بالای 50 سال مبتلا به انحطاط بینایی، خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا پیشرفته را تا 25 درصد کاهش می دهد.
با این حال بررسی های اخیر نشان داد که مکمل های بتاکاروتن به تنهایی از کاهش بینایی ناشی از دژنراسیون ماکولا وابسته به سن جلوگیری نمی کند یا آن را به تاخیر نمی اندازد.
2. ممکن است خطر ابتلا به برخی سرطان ها را کاهش دهد
سرطان زمانی اتفاق می افتد که سلول های غیرطبیعی شروع به رشد یا تقسیم به روشی کنترل نشده می کنند.
از آنجایی که ویتامین A نقش مهمی در رشد و توسعه سلول های شما ایفا می کند، تاثیر آن بر خطر سرطان و نقش آن در پیشگیری از سرطان مورد توجه دانشمندان است.
در مطالعات مشاهده ای خوردن مقادیر بالاتر ویتامین A به شکل بتاکاروتن با کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان از جمله لنفوم هوچکین و همچنین سرطان دهانه رحم، ریه و مثانه مرتبط است.
با این حال اگرچه مصرف زیاد ویتامین A از غذاهای گیاهی با کاهش خطر ابتلا به سرطان مرتبط است اما غذاهای حیوانی که حاوی اشکال فعال ویتامین A هستند، این اثر را ندارند.
مکمل های ویتامین A اثرات مفید مشابهی را برای سرطان نشان نداده اند.
در واقع در برخی از مطالعات سیگاری هایی که مکمل های بتاکاروتن مصرف می کنند، خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می دهند.
در حال حاضر رابطه بین سطح ویتامین A در بدن و خطر ابتلا به سرطان هنوز به طور کامل شناخته نشده است.
با این حال شواهد فعلی نشان می دهد که دریافت ویتامین A کافی به ویژه از گیاهان برای تقسیم سلولی سالم مهم است و ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان را کاهش دهد.
3. از سیستم ایمنی سالم پشتیبانی می کند
ویتامین A نقش حیاتی در حفظ دفاع طبیعی بدن شما دارد. این شامل موانع مخاطی در چشم ها، ریه ها، روده و اندام تناسلی است که به به دام انداختن باکتری ها و سایر عوامل عفونی کمک می کند.
همچنین در تولید و عملکرد گلبول های سفید خون که به جذب و پاکسازی باکتری و سایر عوامل بیماری زا از جریان خون شما کمک می کنند، نقش دارد.
این به این معنی است که کمبود ویتامین A می تواند حساسیت شما را به عفونت ها افزایش دهد و بهبودی شما را زمانی که بیمار می شوید به تاخیر بیاندازد.
در واقع در کشورهایی که عفونت هایی مانند سرخک و مالاریا شایع هستند اصلاح کمبود ویتامین A در کودکان خطر مرگ ناشی از این بیماری ها را کاهش می دهد.
4. خطر آکنه را کاهش می دهد
آکنه یک اختلال پوستی مزمن و التهابی است. افراد مبتلا به این عارضه دچار لکه های دردناک و جوش های سر سیاه می شوند که بیشتر روی صورت، پشت و سینه هستند.
این لکه ها زمانی ایجاد می شوند که غدد چربی با پوست مرده و چربی مسدود می شوند. این غدد در فولیکول های مو روی پوست شما یافت می شوند و سبوم تولید می کنند، ماده ای مومی و روغنی که پوست شما را روان و ضد آب نگه می دارد.
اگرچه این لکه ها از نظر فیزیکی بی ضرر هستند اما آکنه ممکن است تاثیر جدی بر سلامت روان افراد داشته باشد و منجر به کاهش عزت نفس، اضطراب و افسردگی شود.
نقش دقیق ویتامین A در ایجاد و درمان آکنه نامشخص است.
پیشنهاد شده است که کمبود ویتامین A ممکن است خطر ابتلا به آکنه را افزایش دهد زیرا باعث تولید بیش از حد پروتئین کراتین در فولیکول های مو می شود.
این امر خطر ابتلا به آکنه را افزایش می دهد زیرا حذف سلول های مرده پوست از فولیکول های مو را دشوارتر می کند و منجر به انسداد می شود.
برخی از داروهای مبتنی بر ویتامین A برای درمان آکنه اکنون با نسخه در دسترس هستند. ایزوترتینوئین یکی از نمونه های رتینوئید خوراکی است که در درمان آکنه شدید موثر است. با این حال این دارو می تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد و فقط باید تحت نظارت پزشکی مصرف شود.
5. از سلامت استخوان ها پشتیبانی می کند
مواد مغذی کلیدی مورد نیاز برای حفظ استخوان های سالم پروتئین، کلسیم و ویتامین D هستند.
با این حال خوردن مقدار کافی ویتامین A نیز برای رشد و تکامل مناسب استخوان ضروری است و کمبود این ویتامین با سلامت استخوان ها مرتبط است.
در واقع افرادی که سطح ویتامین A خونی کمتری دارند نسبت به افرادی که سطوح سالم دارند در معرض خطر بیشتری برای شکستگی استخوان قرار دارند.
علاوه بر این یک متاآنالیز اخیر از مطالعات مشاهده ای نشان داد افرادی که دارای بالاترین میزان ویتامین A کل در رژیم غذایی خود هستند، 6 درصد کاهش خطر شکستگی استخوان دارند.
با این حال سطوح پایین ویتامین A ممکن است تنها مشکل در مورد سلامت استخوان نباشد. برخی از مطالعات نشان داده اند افرادی که ویتامین A دریافت می کنند بیشتر در معرض خطر شکستگی قرار دارند.
با این حال این یافته ها همه بر اساس مطالعات مشاهده ای است که نمی تواند علت و معلول را تعیین کند.
این بدان معنی است که در حال حاضر ارتباط بین ویتامین A و سلامت استخوان به طور کامل شناخته نشده است و آزمایشات کنترل شده بیشتری برای تایید آنچه در مطالعات مشاهده ای دیده شده است مورد نیاز است.
به خاطر داشته باشید که وضعیت ویتامین A به تنهایی خطر شکستگی شما را تعیین نمی کند و تاثیر در دسترس بودن سایر مواد مغذی کلیدی مانند ویتامین D نیز در این مورد نقش دارد.
6. باعث رشد و تولید مثل سالم می شود
ویتامین A برای حفظ سیستم تناسلی سالم در مردان و زنان و همچنین تضمین رشد و نمو طبیعی جنین در دوران بارداری ضروری است.
مطالعات بر روی موش صحرایی که اهمیت ویتامین A را در تولید مثل نرها بررسی می کنند نشان داده اند که کمبود این ویتامین مانع از رشد سلول های اسپرم و باعث ناباروری می شود.
به همین ترتیب مطالعات حیوانی نشان داده اند که کمبود ویتامین A در ماده ها می تواند با کاهش کیفیت تخمک و تاثیرگذاری بر لانه‌گزینی تخمک در رحم بر تولید مثل تاثیر بگذارد.
در زنان باردار ویتامین A در رشد و نمو بسیاری از اندام ها و ساختارهای اصلی جنین از جمله اسکلت، سیستم عصبی، قلب، کلیه ها، چشم ها، ریه ها و پانکراس نقش دارد.
با این حال اگرچه بسیار کمتر از کمبود ویتامین A شایع است، اما ویتامین A بیش از حد در دوران بارداری می تواند برای جنین در حال رشد مضر باشد و ممکن است منجر به نقایص مادرزادی شود.
بنابراین بسیاری از مقامات بهداشتی توصیه می کنند که زنان در دوران بارداری از غذاهای حاوی مقادیر متمرکز ویتامین A مانند جگر و همچنین مکمل های حاوی ویتامین A اجتناب کنند.
عوارض و مضرات مصرف بیش از حد ویتامین A
ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است که در بدن شما ذخیره می شود. این بدان معنی است که مصرف بیش از حد می تواند منجر به سطوح سمی شود.
هایپرویتامینوز A ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین A از پیش ساخته شده از طریق رژیم غذایی یا مکمل های حاوی این ویتامین است. علائم این بیماری می تواند شامل حالت تهوع، سرگیجه، سردرد، درد و حتی مرگ باشد.
اگرچه هایپرویتامینوز A ممکن است ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین A در رژیم غذایی باشد اما در مقایسه با مصرف بیش از حد مکمل ها و داروها نادر است.
علاوه بر این خوردن مقدار زیادی پروویتامین A به شکل گیاهی آن خطرات مشابهی ندارد زیرا تبدیل آن به فرم فعال در بدن شما تنظیم می شود.
خلاصه
ویتامین A برای بسیاری از فرآیندهای مهم بدن شما حیاتی است.
برای حفظ بینایی سالم، اطمینان از عملکرد طبیعی اندام ها و سیستم ایمنی بدن و همچنین رشد و تکامل طبیعی نوزادان در رحم مفید می باشد.
ویتامین A بسیار کم و بسیار زیاد می تواند اثرات منفی بر سلامت شما داشته باشد.
بهترین راه برای اطمینان از تعادل صحیح این است که غذاهای غنی از ویتامین A را به عنوان بخشی از رژیم غذایی عادی خود مصرف کنید و از مصرف بیش از حد مکمل ها خودداری کنید.
منبع : healthline
