سکسکه (به انگلیسی: Hiccups) نوعی وضعیت آزار دهنده و اغلب بی خطر و گذراست که معمولا به خودی خود بر طرف می شود اما در برخی موارد ادامه پیدا کرده و می تواند نشانه یک مشکل جدی در سلامتی باشد.
سکسکه زمانی اتفاق می افتد که تنفس فرد به طور لحظه ای مسدود شود که نتیجه آن صدای آشنای هیک! می باشد. گفته شده طیف وسیعی از عوامل می توانند باعث بروز این وضعیت شوند.
در ادامه قصد داریم درباره سکسکه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سکسکه چیست؟
سکسکه که از نظر پزشکی با اصطلاح فلوتر دیافراگمی سنکرون یا سینگلتوس شناخته می شود می تواند بدون دلایل ظاهری اتفاق بیفتد و اغلب یک مسئله آزار دهنده جزئی و گذرا محسوب می شود.
این وضعیت به دلیل انقباض ناگهانی و غیر ارادی دیافراگم هم زمان با انقباض جعبه صدا یا حنجره و بسته شدن کامل گلوت که تارهای صوتی در آن قرار دارند رخ می دهد که در نتیجه، هجوم ناگهانی هوا به داخل ریه ها همراه با ایجاد صدای سکسکه خواهد بود.
سکسکه اغلب ریتمیک می باشد، به این معنی که فاصله بین هر سکسکه نسبتا ثابت است. بسیاری از افراد هر از گاه سکسکه می کنند و معمولا بدون درمان در عرض چند دقیقه بهبود پیدا می کنند.
با این حال به ندرت ممکن است سکسکه طولانی یا مزمن ایجاد شود که می تواند یک ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد. سکسکه هایی که بیش از 2 ماه طول می کشند به عنوان سکسکه مقاوم شناخته می شوند.
از سوی دیگر سکسکه پایدار به سکسکه ای گفته می شود که بیش از 48 ساعت طول بکشد و به دنبال آن لازم است فرد به پزشک مراجعه کند. این وضعیت در مردان شایع تر از زنان است و می تواند نشانه یک بیماری جدی تر باشد.
لازم به ذکر است علت دقیق سکسکه هنوز مشخص نشده اما کارشناسان سکسکه مزمن را با طیف گسترده ای از مشکلات سلامتی از جمله سکته مغزی و مشکلات گوارشی مرتبط می دانند.
خوشبختانه این مسئله در اکثر موارد بدون ایجاد هر گونه عوارضی خود به خود بر طرف می شود اما سکسکه های طولانی مدت می توانند به عوارضی همچون بی خوابی و افسردگی منجر شوند.
اجتناب از الکل و سریع غذا نخوردن می تواند احتمال بروز سکسکه را کاهش دهد.
علت سکسکه
طیف گسترده ای از عوامل زمینه ای می توانند به سکسکه مزمن یا پایدار منجر شوند.
این که سکسکه چگونه یا چرا رخ می دهد مشخص نیست اما کارشناسان برخی عوامل را در افزایش احتمال بروز سکسکه مسئول می دانند، از جمله :
1. سبک زندگی
موارد زیر ممکن است باعث بروز سکسکه شوند :
- خوردن غذای داغ یا تند که عصب فرنیک را که در نزدیکی مری قرار دارد تحریک می کند
- وجود گاز در معده که به دیافراگم فشار می آورد
- غذا خوردن زیاد
- نوشیدن نوشابه های گازدار، مایعات داغ یا نوشیدنی های الکلی به ویژه نوشیدنی های گاز دار
- استرس یا تجربه احساسات قوی
برخی داروها مانند مواد افیونی، بنزودیازپین ها، داروهای بیهوشی، کورتیکو استروئیدها، باربیتورات ها و متیل دوپا نیز می توانند باعث سکسکه شوند.
2. بیماری ها
سکسکه در اغلب موارد به طور غیر منتظره رخ می دهد و نه شخص و نه پزشک نمی توانند علت احتمالی آن را شناسایی کنند. با این حال پزشکان سکسکه مزمن را با چندین بیماری مرتبط می دانند، از جمله :
- بیماری های گوارشی مانند بیماری التهابی روده، انسداد روده کوچک یا بیماری رفلاکس معده به مری
- مشکلات تنفسی مانند پلورزی دیافراگم، ذات الریه یا آسم
- مصرف بیش از حد و دائمی الکل
- بیماری هایی که روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارند مانند آسیب مغزی، آنسفالیت، تومور مغزی یا سکته مغزی
- بیماری هایی که عصب واگ را تحریک می کنند مانند مننژیت، فارنژیت یا گواتر
- واکنش های روانی از جمله اندوه، هیجان، اضطراب، استرس و شوک
- بیماری هایی که متابولیسم را تحت تاثیر قرار می دهند مانند هیپرگلیسمی، هیپوگلیسمی و دیابت
- مشکلات کبدی و کلیوی
- سرطان به دلیل آسیب ناشی از خود بیماری یا به صورت یک عارضه جانبی درمانی مانند شیمی درمانی
- بیماری های سیستم عصبی خود مختار که روی تنفس، تعریق، ضربان قلب، سکسکه و سرفه نیز تاثیر می گذارد
سایر بیماری ها و مواردی که ممکن است با سکسکه ارتباط داشته باشند عبارتند از :
- تحریک مثانه
- سرطان کبد
- پانکراتیت
- بارداری
- هپاتیت
تکنیک های جراحی و ضایعات نیز ممکن است از عوامل خطر زای این وضعیت باشند.
سکسکه در نوزادان
نوزادان شیرخوار ممکن است در حین شیر خوردن یا بعد از آن بیشتر دچار سکسکه شوند زیرا ممکن است شیر را خیلی سریع ببلعند یا بیش از حد غذا بخورند.
سکسکه می تواند نشانه سیری نوزاد نیز باشد. به همین دلیل متخصصان اطفال معمولا غذا دادن کوتاه مدت همراه با آروغ زدن بعد از آن را توصیه می کنند.
یکی دیگر از دلایل بروز سکسکه در نوزادان، عدم هماهنگی تنفس و بلع در نوزاد می باشد، به عبارت دیگر نوزاد همزمان نفس کشیده و غذا را می بلعد که می تواند باعث سکسکه شود.
سکسکه گاهی به دلیل تغییرات دمای معده نوزاد رخ می دهد. به عنوان مثال اگر یک نوشیدنی سرد مصرف کرده و سپس غذای گرمی به او داده شود ممکن است به سکسکه بیفتد.
به طور کلی سکسکه در نوزادان نشانه رشد و تکامل سالم است. با این حال سکسکه های مکرر می تواند به دلیل رفلاکس معده که یک بیماری شایع و البته قابل درمان در نوزادان است رخ دهد.
توجه داشته باشید سکسکه به تنهایی نشانه رفلاکس نیست. برخی علائم احتمالی دیگر در نوزادان مشکوک به رفلاکس عبارتند از :
- گریه کردن بیشتر
- قوس دادن بیش از حد پشت در حین شیر خوردن یا پس از آن
- افزایش بیش از حد آب دهان
در صورتی که والدین به رفلاکس معده در نوزاد مشکوک شوند باید با پزشک اطفال مشورت کنند.
تشخیص سکسکه
سکسکه هایی که کمتر از 48 ساعت طول می کشند معمولا به مراقبت های پزشکی نیاز ندارند زیرا اغلب خود به خود درمان می شوند اما اگر بیشتر از این مدت ادامه داشته باشند باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه شود.
پزشک ممکن است سوالاتی از فرد بپرسد، از جمله :
- سکسکه چه زمانی شروع شده است؟
- هر چند وقت یک بار رخ می دهد؟
- آیا همیشه دچار سکسکه می شوید؟
- قبل از شروع سکسکه مشغول انجام چه کاری بودید؟
همچنین احتمالا یک معاینه فیزیکی عمومی و معاینه عصبی نیز برای بررسی موارد زیر انجام می شود :
- واکنش های بدن
- تعادل
- هماهنگی
- بینایی
- حس لامسه
- قدرت عضلانی
- تون عضلانی
اگر پزشک به این نتیجه برسد که یک بیماری زمینه ای ممکن است در بروز سکسکه نقش داشته باشد احتمالا آزمایش های زیر را تجویز خواهد کرد :
- آزمایش خون برای بررسی عفونت، بیماری کلیوی یا دیابت
- تست های تصویر برداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی برای ارزیابی هر گونه ناهنجاری یا اختلال آناتومیک که ممکن است روی اعصاب فرنیک، واگ یا دیافراگم تاثیر بگذارد
- آندوسکوپی که در آن پزشک یک لوله انعطاف پذیر با یک دوربین کوچک را از گلوی فرد عبور داده و ناحیه نای یا مری را بررسی می کند
- نوار قلب برای بررسی بیماری های مربوط به قلب با اندازه گیری فعالیت الکتریکی در قلب
درمان سکسکه
سکسکه در اکثر موارد بعد از چند دقیقه یا چند ساعت بدون درمان دارویی برطرف می شود. با این حال در صورت تداوم این مسئله لازم است فرد با پزشک تماس بگیرد.
نکات زیر ممکن است در این زمینه کمک کننده باشد، اگرچه اثر بخشی آن ها اثبات نشده است :
- آب یخ به آرامی میل کرده یا آب بسیار سرد غرغره کنید
- نفس خود را برای مدت کوتاهی حبس کرده و سپس بیرون دهید. این کار را هر 20 دقیقه 3 یا 4 بار انجام دهید
- در حین قورت دادن فشار ملایمی روی بینی وارد کنید
- فشار ملایمی روی دیافراگم وارد کنید
- یک عدد لیمو گاز بزنید
- مقداری شکر گرانول ببلعید
- داخل یک کیسه کاغذی نفس بکشید. هرگز از کیسه پلاستیکی برای این کار استفاده نکنید و سر خود را با کیسه نپوشانید
- بنشینید و برای مدت کوتاهی زانوها را تا حد امکان نزدیک به سینه بغل کنید
- درمان جایگزین مانند طب سوزنی یا هیپنوتیزم را امتحان کنید
- به آرامی زبان خود را بکشید
- چشم ها را بمالید
- به آرامی یک انگشت خود را به داخل گلو برده و سعی کنید حالت تهوع ایجاد کنید
در زمان های گذشته از بسیاری از این نکات برای بر طرف کردن سکسکه استفاده می کردند و ممکن است برای برخی افراد اثر بخش باشند.
دارو درمانی
علاوه بر این اگر فردی که دچار سکسکه پایدار شده به بیماری زمینه ای دچار باشد، احتمالا کنترل بیماری سکسکه او را برطرف خواهد کرد.
در مواردی که سکسکه طولانی مدت در زندگی فرد تداخل ایجاد کند ممکن است نیاز به مصرف دارو باشد.
کلرپرومازین اولین گزینه دارویی برای درمان سکسکه محسوب می شود زیرا تنها دارویی است که تایید سازمان غذا و داروی آمریکا را برای درمان سکسکه دریافت کرده است.
اگر فرد هیچ گونه بیماری زمینه ای نداشته باشد، ممکن است داروهای زیر برای برطرف کردن سکسکه تجویز شود :
- متوکلوپرامید که یک داروی ضد تهوع است و ممکن است در برخی موارد کمک کننده باشد
- باکلوفن که شل کننده عضلانی است
- گاباپنتین که یک داروی ضد تشنج است و پزشکان معمولا آن را برای دردهای عصبی تجویز می کنند اما می تواند به کاهش علائم سکسکه کمک کند
- افدرین یا کتامین می تواند سکسکه مربوط به بیهوشی یا جراحی را درمان کند
پزشکان معمولا یک دوره 2 هفته ای دارو با دوز پایین برای سکسکه تجویز می کنند و ممکن است به تدریج مقدار آن را افزایش دهند تا زمانی که سکسکه برطرف شود. مدت زمان دوره و دوز دارو به شدت سکسکه، سلامت عمومی فرد و سن بستگی دارد.
عمل جراحی
در موارد شدید که سکسکه به درمان های دیگر پاسخ نمی دهد ممکن است دارو به عصب فرنیک تزریق شود تا به صورت موقتی عملکرد عصب مسدود یا عصب فرنیک گردن قطع شود.
عوارض سکسکه
سکسکه طولانی مدت می تواند عوارضی به دنبال داشته باشد، از جمله :
- کاهش وزن و کم آبی : اگر سکسکه طولانی مدت باشد و در فواصل زمانی کوتاه رخ دهد ممکن است غذا خوردن و نوشیدن فرد را با مشکل مواجه کند
- بی خوابی : اگر سکسکه طولانی مدت در طول ساعات خواب ادامه داشته باشد باعث بروز مشکلات خواب در فرد خواهد شد
- خستگی : سکسکه طولانی مدت می تواند خسته کننده باشد، به خصوص اگر خوابیدن یا غذا خوردن را دچار اختلال کند
- مشکلات ارتباطی : در صورت بروز سکسکه ممکن است صحبت کردن برای فرد سخت باشد
- افسردگی : سکسکه طولانی مدت می تواند خطر ابتلا به افسردگی بالینی را افزایش دهد
- تاخیر در بهبود زخم ها : سکسکه های مداوم می توانند بهبود زخم های بعد از جراحی را سخت تر کنند و در نتیجه خطر عفونت یا خونریزی بعد از جراحی را افزایش دهند
سایر عوارض بالقوه سکسکه شامل ضربان قلب نامنظم و رفلاکس معده می باشد.
پیشگیری از سکسکه
برخی علل سکسکه قابل پیشگیری هستند و به روش های زیر می توان از برخی موارد پیشگیری کرد :
- جلوگیری از تغییرات ناگهانی دما
- عدم مصرف الکل یا نوشابه
- غذا خوردن متعادل و نه خیلی سریع
اکثر سکسکه ها کوتاه هستند و پس از مدتی از بین می روند. با این حال در صورت تداوم یا ایجاد علائم نگران کننده لازم است با پزشک مشورت شود.
منبع: medicalnewstoday
