سقط جنین چیست؟

سقط جنین (به انگلیسی: Miscarriage) به رخداد از دست دادن خود به خود جنین در ماه های اول بارداری گفته می شود که می تواند به دلایل مختلف رخ دهد.

این اتفاق یکی از شایع ترین عوارض مربوط به اوایل بارداری است. متاسفانه حدود یک چهارم بارداری ها با سقط جنین همراه هستند که در برخی موارد اثرات ناگوار روانی روی افراد به جا می گذارد.

در ادامه قصد داریم درباره سقط جنین و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

سقط جنین چیست؟

سقط جنین وضعیتی است که طی آن خانم باردار در سه ماه اول بارداری و اغلب قبل از هفته 20 جنین خود را از دست می دهد.

اکثر سقط جنین ها در ماه های اول بارداری اتفاق می افتند و گفته شده 85 درصد آن ها قبل از هفته دوازدهم می باشند. گاهی ممکن است زنان حتی از بارداری خود اطلاع نداشته باشند.

سقط جنین می تواند به دلایل مختلف رخ دهد که بسیاری از آن ها قابل کنترل نیستند اما آشنایی با آن ها می تواند در درک بهتر وضعیت و اقدامات لازم در این زمینه مفید باشد.

علت سقط جنین

اگرچه برخی عوامل ممکن است خطر بروز سقط جنین را افزایش دهند اما در اکثر موارد این اتفاق نتیجه برخی کارهای انجام شده یا نشده نمی باشد.

در مواردی که یک خانم نمی تواند جنین خود را نگه دارد پزشک به بررسی علل شناخته شده ای می پردازد که ممکن است در این زمینه دخیل باشند.

بدن زنان در دوران بارداری هورمون ها و مواد مغذی مورد نیاز جنین در حال رشد را تامین می کند که به رشد جنین کمک می کند. اکثر سقط جنین های سه ماهه اول بارداری به این دلیل رخ می دهند که جنین رشد طبیعی نداشته است و عوامل مختلف می تواند در این مسئله نقش داشته باشد، از جمله :

1. مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی

کروموزوم ها ژن ها را نگه می دارند و در حالت طبیعی جنین یک مجموعه کروموزوم از مادر و یک مجموعه کروموزوم از پدر دریافت می کند.

برخی ناهنجاری های کروموزومی عبارتند از :

سقط جنین داخل رحمی : در این وضعیت جنین شکل می گیرد اما رشد آن قبل از مشاهده یا احساس علائم سقط جنین متوقف می شود
بارداری پوچ : جنین اصلا تشکیل نمی شود
بارداری مولار : در این وضعیت جنین هر دو مجموعه کروموزوم را از پدر دریافت می کند و هیچ گونه رشدی ندارد
بارداری مولار جزئی : در این حالت جنین علاوه بر مجموعه کروموزوم مادر، دو مجموعه کروموزوم نیز از پدر دریافت می کند

علاوه بر این ممکن است هنگام تقسیم سلول های جنین یا به دلیل آسیب تخمک یا سلول اسپرم مشکلاتی رخ داده یا اختلالاتی در جفت به سقط جنین منجر شود.

2. بیماری های زمینه ای و سبک زندگی

برخی بیماری های زمینه ای و عادات سبک زندگی نیز ممکن است در رشد جنین اختلال ایجاد کند.

لازم به ذکر است ورزش و رابطه جنسی باعث سقط جنین نمی شود و کار کردن نیز روی جنین تاثیری نخواهد داشت مگر این که زن باردار در معرض مواد شیمیایی مضر یا اشعه قرار بگیرد.

برخی بیماری ها و شرایطی که می تواند مانع رشد جنین شوند عبارتند از :

رژیم غذایی نامناسب یا سوء تغذیه
مصرف مواد مخدر و الکل
سن بالای مادر
بیماری تیروئید درمان نشده
مشکلات مربوط به هورمون ها
دیابت کنترل نشده
عفونت ها
ضربه
چاقی
مشکلات دهانه رحم
شکل غیر طبیعی رحم
فشار خون بسیار بالا
مسمومیت غذایی
داروهای خاص

توصیه می شود قبل از مصرف هر گونه دارو ابتدا با پزشک مشورت کرده و مطمئن شوید که مصرف آن در دوران بارداری بی خطر است.

تفاوت سقط جنین و پریود

بسیاری از اوقات سقط جنین زمانی رخ می دهد که زنان حتی از بارداری خود اطلاع ندارند. به علاوه این اتفاق مانند دوره قاعدگی باعث خونریزی و دل درد می شود، به همین دلیل ممکن است برخی خانم ها این دو وضعیت را با هم اشتباه بگیرند.

برخی تفاوت های قاعدگی و سقط جنین عبارتند از :

علائم : درد شکم یا پشت شدید یا پیش رونده و دفع مایعات یا لخته های خون بزرگ می تواند نشانه سقط جنین باشد
زمان : سقط جنین در اوایل بارداری ممکن است با پریود اشتباه گرفته شود اما معمولا بعد از هفته 8 بارداری این اشتباه رخ نمی دهد
مدت زمان علائم : علائم سقط جنین اغلب بدتر می شود و طولانی تر از علائم یک دوره پریود است

احتمال سقط جنین بر اساس هفته بارداری

اکثر سقط جنین ها در سه ماه اول بارداری (12 هفته اول) رخ می دهند، به این صورت که در هفته های اول احتمال وقوع آن بیشتر بوده و با رسیدن به هفته 6 این احتمال کاهش می یابد.

از هفته 13 تا 20 بارداری خطر سقط جنین کاهش بیشتری پیدا می کند اما باید توجه داشت بعد از این مدت احتمال سقط تغییر نخواهد کرد زیرا این وضعیت به عنوان یکی از عوارض بارداری در هر مرحله ممکن است رخ دهد.

آمار و ارقام مربوط به سقط جنین

سقط جنین شایع است و تخمین زده شده در 10 درصد از بارداری های ثبت شده رخ می دهد. گاهی اوقات علت این رخداد مشخص نمی شود با این حال به نظر می رسد حدود نیمی از سقط جنین ها ریشه در مشکلات کروموزومی دارند.

بدون شک احتمال سقط جنین با افزایش سن افزایش می یابد، به طوری که به گفته برخی منابع خطر سقط جنین در 35 سالگی 20 درصد است در حالی که در 40 سالگی به 40 درصد و در 45 سالگی به 80 درصد افزایش می یابد.

ناگفته نماند سقط جنین به این معنا نیست که فرد دیگر بچه دار نمی شود بلکه تخمین زده شده 87 درصد از زنانی که سقط داشته اند بعد از مدتی بارداری کامل را تجربه کرده اند و تنها حدود 1 درصد از زنان ممکن است 3 بار یا بیشتر سقط داشته باشند.

عوامل خطر زای سقط جنین

سقط جنین در اکثر موارد به دلایل طبیعی و غیر قابل پیشگیری رخ می دهند اما برخی عوامل ممکن است خطر بروز آن ها را افزایش دهد، از جمله :

ضربه فیزیکی
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر یا اشعه
مصرف مواد مخدر
اعتیاد به الکل
مصرف زیاد کافئین
سیگار کشیدن
2 یا چند سقط متوالی
لاغری بیش از حد یا اضافه وزن
بیماری های مزمن و کنترل نشده مانند دیابت
مشکلات رحم یا دهانه رحم

همان طور که قبلا اشاره کردیم بالا رفتن سن نیز می تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد. زنانی که بیش از 35 سال سن دارند در مقایسه با زنان کم سن و سال تر بیشتر در معرض سقط جنین قرار دارند و هر چه سن افزایش یابد این خطر بیشتر می شود.

لازم به ذکر است وقوع یک سقط جنین خطر سقط های آینده را افزایش نمی دهد. در واقع بسیاری از خانم ها دوباره باردار می شوند و سقط مکرر یک وضعیت نادر به شمار می رود.

انواع سقط جنین

سقط جنین انواع مختلف دارد و پزشک با توجه به علائم و مرحله بارداری نوع آن را تشخیص می دهد. این انواع عبارتند از :

سقط کامل : در این نوع تمام بافت های بارداری از بدن خارج شده است
سقط ناقص : در این حالت مقداری از بافت یا مواد جفت از بدن خارج شده اما مقداری از آن هنوز در بدن باقی مانده است
سقط جنین فراموش شده : در این نوع جنین بدون اطلاع مادر سقط می کند و از بدن خارج نمی شود
تهدید به سقط جنین : خونریزی و گرفتگی به سقط احتمالی در آینده اشاره می کند
سقط جنین حتمی : وجود خونریزی، گرفتگی و اتساع دهانه رحم نشان می دهد که سقط جنین حتمی است
سقط جنین عفونی : در این حالت رحم دچار عفونت شده است

درمان سقط جنین

درمان مورد استفاده برای سقط جنین به نوع سقط بستگی دارد.

در مواردی که سقط کامل رخ داده و هیچ بافت مربوط به بارداری در بدن زن باقی نمانده نیاز به درمان خاصی نمی باشد اما اگر بافت بارداری در بدن وجود داشته باشد با توجه به وضعیت موجود احتمالا از یکی از روش های زیر استفاده خواهد شد :

انتظار : فرد منتظر می ماند تا بافت باقی مانده به طور طبیعی از بدن خارج شود
مصرف دارو : پزشک با دارو درمانی به بیمار کمک می کند تا باقی مانده بافت دفع شود
عمل جراحی : در این تکنیک بافت باقی مانده از طریق جراحی از بدن خارج می شود

خطر بروز عوارض در هر یک از گزینه های درمانی ذکر شده بسیار ناچیز است. بهتر است خانم ها درباره این که کدام روش برای وضعیت آن ها مناسب تر است با پزشک خود مشورت کنند.

دوره نقاهت جسمی

بهبودی بدن بعد از سقط جنین به مدت زمان بارداری قبل از سقط بستگی دارد و ممکن است علائمی همچون لکه بینی و ناراحتی شکمی مشاهده شود.

اگرچه هورمون های بارداری احتمالا تا چند ماه بعد از سقط در خون باقی می مانند اما معمولا بعد از 4 تا 6 هفته دوباره دوره های پریود شروع می شوند.

خانم هایی که دچار سقط جنین شده اند بهتر است به مدت 2 هفته از رابطه جنسی و استفاده از تامپون خودداری کنند.

چالش های روانی بعد از سقط

طبیعی است خانم هایی که سقط جنین می کنند دچار مشکلات احساسی شده و ممکن است علائمی همچون مشکلات خواب و کاهش انرژی داشته باشند یا مدام گریه کنند.

به این خانم ها توصیه می شود برای کنار آمدن با غم ناشی از فقدان نوزاد خود وقت بگذارند و در صورت نیاز از دیگران کمک بگیرند. اقدامات زیر نیز می تواند به بهبود اوضاع روحی آن ها کمک کند :

ممکن است خانواده و دوستان فرد از اوضاع و احوال روحی او چندان مطلع نباشند، بنابراین بهتر است با آن ها درباره این که چگونه می توانند به فرد کمک کنند صحبت شود
بهتر است هر گونه یادگاری، لباس بارداری و وسایل نوزاد تا زمانی که فرد برای دیدن دوباره آن ها آماده شود دور از چشم نگهداری شود
فعالیت های نمادین برای حفظ خاطره نوزاد از دست رفته مفید خواهد بود، به عنوان مثال برخی خانم ها درخت می کارند یا برخی دیگر از جواهرات خاص استفاده می کنند
مشورت با روانشناس یا مشاور به عبور از افسردگی، غم فقدان یا احساس گناه کمک خواهد کرد

پیشگیری از سقط جنین

سقط جنین همیشه قابل پیشگیری نیست اما می توان برای کاهش احتمال وقوع آن اقداماتی انجام داد، از جمله :

توجه به مراقبت های مخصوص دوره بارداری
اجتناب از مصرف الکل، مواد مخدر و سیگار
حفظ وزن سالم قبل و در طول بارداری
جلوگیری از بروز عفونت با روش هایی همچون شستن مرتب دست ها و دوری از افراد بیمار
محدود کردن مصرف کافئین به کمتر از 200 میلی گرم در روز
استفاده از ویتامین های دوران بارداری برای اطمینان از دریافت مواد مغذی کافی توسط مادر و جنین
استفاده از رژیم غذایی سالم و متعادل سرشار از میوه ها و سبزیجات

سقط جنین دو قلو

دو قلو زایی معمولا زمانی اتفاق می افتد که به جای یک تخمک دو تخمک بارور شده یا یک تخمک بارور شده به دو نطفه تقسیم شود.

طبیعی است زمانی که یک زن دو قلو باردار باشد مسائل بیشتری باید مورد توجه قرار بگیرد، همچنین داشتن چند نوزاد در رحم می تواند روی رشد و نمو آن ها تأثیر بگذارد.

زنانی که دو قلو یا چند قلو باردار هستند بیشتر در معرض عوارضی همچون زایمان زودرس، پره اکلامپسی یا سقط جنین قرار دارند.

به علاوه در برخی موارد نوعی سقط جنین به نام سندرم از بین رفتن جفت رخ می دهد که در آن اگرچه در ابتدا جنین دو قلو تشخیص داده شده اما در نهایت تنها یک جنین در رحم باقی می ماند.

در بسیاری از موارد دو قلوی ناپدید شده دوباره وارد جفت می شود. گاهی اوقات این اتفاق در اوایل بارداری رخ می دهد به طوری که مادر اصلا متوجه نمی شود در ابتدا دو قلو باردار بوده است.

بارداری مجدد

بعد از وقوع سقط جنین بهتر است مدتی زمان بگذرد تا فرد هم از نظر روحی و هم جسمی آماده بارداری مجدد باشد. همچنین لازم است قبل از اقدام به بارداری با پزشک در این مورد مشورت شود.

سقط جنین معمولا تنها یک بار اتفاق می افتد اما اگر خانمی 2 یا چند سقط متوالی داشته باشد لازم است پزشک آزمایش هایی جهت تشخیص علت سقط جنین های قبلی انجام دهد، از جمله :