زایمان زودرس (به انگلیسی: preterm labor) نوعی زایمان زود هنگام است که در آن نوزاد قبل از شروع هفته 37 بارداری به دنیا می آید.
زمان زایمان از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا هر چه نوزاد زودتر متولد شود خطر بروز مشکلات سلامتی و نیاز به بستری بودن طولانی تر در بیمارستان بیشتر می شود در حالی که هر چه دوران بارداری بیشتر باشد عوارض کمتری به دنبال خواهد داشت.
در ادامه قصد داریم درباره زایمان زودرس و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
زایمان زودرس چیست؟
زایمان زودرس از انواع زایمان است که در آن نوزاد زودتر از موعد به دنیا می آید. بسیاری از نوزادان سالم ممکن است به صورت زودرس متولد شوند.
انقباضات رحمی در طول بارداری طبیعی است و در اغلب موارد زن باردار متوجه آن ها نمی شود اما گاهی این انقباضات دردناک و منظم بوده و بسیار شبیه فرایند زایمان به نظر می رسند.
تمایز بین انقباض هایی که بخش طبیعی از بارداری هستند و آن هایی که ممکن است نشانه شروع زایمان زودرس باشند دشوار است.
پزشک برای تشخیص بهتر به مادر توصیه می کند به انقباضات رحمی خود دقت بیشتری داشته باشد و سعی می کند تا آن جا که ممکن است مادر تا قبل از هفته 39 بارداری زایمان نکند زیرا زایمان زودرس می تواند مشکلات سلامتی جدی در نوزاد ایجاد کند.
در صورتی که پزشک به وقوع زایمان زودرس مشکوک باشد احتمالا سونوگرافی واژینال تجویز می کند تا ببیند آیا انقباضات، تغییراتی در دهانه رحم ایجاد کرده اند که نشانه شروع زایمان باشد یا خیر.
علائم زایمان زودرس
برخی علائم احتمالی زایمان زودرس عبارتند از :
- ترشحات واژن بیش از حد معمول
- تغییر در ترشحات که ممکن است خونی، آبکی یا حاوی مخاط باشد
- فشار در لگن یا پایین شکم
- کمر درد به خصوص اگر دائمی باشد
- گرفتگی شکم که ممکن است به همراه اسهال ایجاد شود
- انقباضات منظم یا مکرر که ممکن است دردناک باشد
- پاره شدن کیسه آب
زنان بارداری که یک یا چند مورد از این علائم را تجربه کرده اند باید فورا به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنند.
علت زایمان زودرس
گاهی پزشکان نمی توانند علت وقوع زایمان زودرس را تشخیص دهند اما به طور کلی طیف وسیعی از عوامل ممکن است خطر بروز این مسئله را افزایش دهند.
عوامل خطر زای عمومی
عوامل زیر ممکن است احتمال زایمان زودرس را افزایش دهند :
- سابقه زایمان زودرس
- بارداری دو قلو، سه قلو یا بیشتر
- داشتن مادر یا خواهری که زایمان زودرس داشته است
- خونریزی واژینال در سه ماهه دوم یا سوم بارداری
- سطح اجتماعی یا اقتصادی پایین
- مجبور به ایستادن زیاد در محل کار
- سن بالاتر از 35 سال یا کمتر از 17 سال
- تجربه خشونت خانگی
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر مانند رنگ، دود ثانویه، آلودگی هوا یا سرب
- کمبود وزن یا اضافه وزن داشتن قبل از بارداری
- عدم افزایش وزن کافی در دوران بارداری
- عدم مراجعه به پزشک و انجام غربال گری های بارداری
- بارداری مجدد طی 18 ماه پس از زایمان قبلی
- داشتن فرزندی با اختلالات قلبی یا مشکلات لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا
- باردار شدن از طریق لقاح آزمایشگاهی
- نوشیدن الکل، استفاده از مواد مخدر یا سوء مصرف داروهای تجویزی
بیماری های زمینه ای
برخی مشکلات و بیماری ها می توانند خطر زایمان زودرس را افزایش دهند، از جمله :
- سابقه ابتلا به بیماری های تاثیرگذار روی رحم یا دهانه رحم
- کم خونی
- عفونت مجاری ادراری
- عفونت های واژن مانند واژینوز باکتریایی
- عفونت های مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک
- دیابت
- اختلالات تیروئید
- فشار خون بالا و پره اکلامپسی
- کلستاز بارداری که نوعی بیماری کبدی است
- مشکلات لخته شدن خون مانند ترومبوفیلی یا سندرم آنتی فسفولیپید
- اختلالات بافت همبند مانند سندرم اهلر دانلوس
برخی از عفونت ها مانند توکسوپلاسموز در دوران بارداری خطرناک تر از زمان های دیگر هستند و می توانند خطر زایمان زودرس را افزایش دهند. این عارضه ممکن است به دلیل تماس با مدفوع گربه یا خوردن گوشت نپخته ایجاد شود.
پیشگیری از زایمان زودرس
برخی عوامل خاص که خطر زایمان زودرس را افزایش می دهند (مانند سن یا سابقه خانوادگی) قابل کنترل و پیشگیری نیستند اما با یک سری اقدامات می توان خطر بروز عوامل خطر زای قابل کنترل را کاهش داد، از جمله :
- علائم زایمان زودرس را شناخته و در صورت بروز علائم بلافاصله با پزشک تماس بگیرید یا به بیمارستان مراجعه کنید
- قبل از زایمان، حتی اگر بارداری بدون مشکل پیش می رود، به طور منظم به پزشک مراجعه کرده و آزمایش و غربال گری های قبل از زایمان را انجام دهید
- قبل و در دوران بارداری وزن سالم داشته باشید
- برای کنترل و درمان هر گونه بیماری زمینه ای به پزشک خود مراجعه کنید، ممکن است پزشک بخواهد برنامه دارویی شما را در دوران بارداری تنظیم یا تغییر دهد
- سعی کنید استرس خودتان را با تکنیک های آرام سازی کاهش دهید
- حداقل 18 ماه بین دو بارداری فاصله بیندازید
- از عوامل عفونت زا مانند مدفوع گربه و تماس با گوسفند و جوندگان خودداری کنید
- از مصرف مواد غذایی با خطر آلودگی بالا مانند پنیر نرم و گوشت خام خودداری کنید
- سیگار را ترک کنید و از الکل و مواد مخدر اجتناب کنید، در این مورد بهتر است از پزشک خود کمک بگیرید
پزشک در مورد خانم های بارداری که بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس قرار دارند ممکن است توصیه های زیر را داشته باشد :
1. سرکلاژ یا بخیه دهانه رحم
اگر پزشک متوجه شود زن باردار دارای دهانه رحم ضعیفی است ممکن است برای تقویت آن و جلوگیری از باز شدن زود هنگام استفاده از تکنیک سرکلاژ را توصیه کند.
در این روش یک بخیه موقت در دهانه رحم ایجاد می شود که معمولا بعد از کامل شدن بارداری در هفته 37 یا زمان نزدیک زایمان توسط پزشک برداشته می شود
به نظر می رسد این تکنیک تاثیر خوبی در کاهش زایمان زودرس در زنانی که دارای بارداری های پر خطر هستند داشته است.
پزشکان برای زنان باردار با شرایط زیر ممکن است سرکلاژ را توصیه کنند :
- سابقه سقط در سه ماهه دوم به دلیل زایمان زودرس
- اتساع بدون درد در سه ماهه دوم
- کوتاه شدن دهانه رحم و سابقه زایمان زودرس
2. مراقبت بیشتر
پزشکان در مورد زنانی که یشتر در معرض خطر زایمان زودرس قرار دارند نظارت دقیق تر و غربال گری های بیشتر توصیه می کنند تا هر گونه مشکل احتمالی به سرعت تشخیص داده و به آن رسیدگی شود.
در صورت شروع زایمان زودرس : مراحل بعدی
در صورتی که زن باردار علائم زایمان زودرس را تجربه کند لازم است هر چه سریع تر با پزشک خود تماس گرفته یا در اسرع وقت او را به بیمارستان برسانند.
پزشکان با مشاهده علائم، بررسی دهانه رحم و آزمایش سطح مایع آمنیوتیک تشخیص می دهند که آیا زایمان شروع شده است یا خیر. همچنین ممکن است از سونوگرافی، اسکن واژینال یا هر دو برای بررسی وضعیت نوزاد و طول دهانه رحم که در هنگام زایمان تغییر می کند استفاده کنند.
احتمالا سطح فیبرونکتین جنین نیز تست می شود، این پروتئین کیسه آمنیوتیک را به دیواره رحم می چسباند و
وجود پروتئین در ادرار نشان می دهد زایمان در حال وقوع است.
در صورتی که پزشک شروع زایمان را تایید کند اتفاقات بعدی به زمان باقی مانده تا زایمان و مرحله بارداری بستگی دارد. برخی مواردی که ممکن است تجویز شود عبارتند از :
1. داروهای کورتون قبل از تولد
کورتیکو استروئیدها یا داروهای کورتون ریه و سایر اندام های حیاتی نوزاد را برای زندگی در خارج از رحم آماده می کنند.
مصرف این داروها در هفته های 24 تا 34 بارداری موثرتر است و معمولا پزشک تنها برای چند روز این داروها را تجویز می کند.
2. آنتی بیوتیک ها
آنتی بیوتیک ها از نوزاد در برابر عفونت های باکتریایی مانند عفونت استرپتوکوکی گروه B محافظت می کنند.
اگر پزشک بداند یا مطمئن نباشد که زن باردار به این نوع عفونت مبتلا است یا خیر، معمولا در طول زایمان زودرس از این داروها استفاده خواهد کرد.
3. توکولیتیک
اگر بارداری 24 تا 34 هفته ادامه داشته، هیچ نشانه ای از عفونت وجود نداشته باشد و کیسه آمنیوتیک نیز پاره نشده باشد پزشک ممکن است با کمک این داروها سعی کند سرعت زایمان را کاهش دهد.
این داروها برای به تاخیر انداختن زایمان تا چند روز و تا زمانی که مادر بتواند داروهای استروئیدی دریافت کند موثر هستند، با این حال ممکن است عوارض جانبی کوتاه مدت برای مادر و نوزاد ایجاد کنند.
منبع: medicalnewstoday
