اختلال شخصیت خود شیفته (به انگلیسی: Narcissistic personality disorder) نوعی اختلال روانی است که فرد مبتلا به آن تا حد اغراق آمیزی به خود اهمیت داده و تشنه توجه و تحسین شدن از جانب دیگران می باشد.
این نوع شخصیت معمولا در نظر دیگران خود بین و مغرور به نظر می رسد و افراد دیگر از معاشرت با او لذت نمی برند. به همین دلیل افراد خود شیفته اغلب در امور کاری، تحصیلی و روابط شخصی با مشکلاتی مواجه هستند.
در ادامه قصد داریم درباره اختلال شخصیت خود شیفته و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
اختلال شخصیت خود شیفته چیست؟
اختلال شخصیت خود شیفته نوعی اختلال شخصیتی است که فرد مبتلا به آن نسبت به خود حس توجه اغراق آمیزی داشته و از سوی دیگر نیاز شدیدی به تحسین و توجه دیگران احساس می کند.
افراد مبتلا به این عارضه معمولا مغرور و خودخواه به نظر می رسند و در صورتی که تحسین یا توجهی که فکر می کنند سزاوار آن هستند دریافت نکنند ممکن است حس نارضایتی یا ناامیدی پیدا کنند.
گفته شده اختلال شخصیتی خود شیفته حدود 6.2 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد و در مردان شایع تر از زنان است.
خوشبختانه این وضعیت با گفتگو درمانی و تغییراتی در سبک زندگی قابل مدیریت است.
خصوصیات اختلال شخصیت خود شیفته
افراد مبتلا به اختلال شخصیت خود شیفته معمولا به صورت زیر توصیف می شوند :
- مغرور
- خود محور
- مطالبه گر
آن ها اغلب از عزت نفس بالایی برخوردار بوده و بر این باور هستند که از دیگران خاص تر یا برتر می باشند. از سوی دیگر نیاز بیش از حد به تحسین شدن و مورد توجه قرار گرفتن دیگران دارند و ممکن است نسبت به انتقاداتی که دریافت می کنند واکنش بدی نشان دهند.
خود شیفته ها تمایل دارند در استعدادها و دستاوردهای خود اغراق کرده و در عین حال استعدادهای دیگران را کم اهمیت جلوه دهند. آن ها معمولا درگیر قدرت، موفقیت و زیبایی هستند و حتی ممکن است رفتارهای تکانشی مانند قمار یا برخی رفتارهای جنسی خاص از خود بروز دهند.
ناگفته نماند برخی خصوصیات افراد مبتلا به اختلال شخصیت خود شیفته ممکن است شبیه به افرادی باشد که عزت نفس بالایی دارند، در حالی که عزت نفس سالم و خود شیفتگی هرگز یکسان نیستند. افراد دارای عزت نفس سالم معمولا متواضع می باشند اما افراد مبتلا به خود شیفتگی به ندرت چنین هستند و تمایل دارند خود را بهتر و بالاتر از دیگر ببینند.
علائم اختلال شخصیت خود شیفته
اختلال شخصیت خود شیفته معمولا در دوران جوانی ظاهر می شود و افراد مبتلا به این اختلال ممکن است مشکل خود را تشخیص ندهند زیرا در واقع مشکل داشتن بر خلاف تصوری است که آن ها از خود دارند!
به طور کلی کسانی که دارای علائم زیر هستند ممکن است به خود شیفتگی دچار باشند :
- فردی متظاهر و خود ستا به نظر می رسد که باعث می شود دیگران از او دوری کنند
- روابط او وضعیت خوبی ندارند
- زمانی که زندگی مطابق میل او پیش نمی رود به شدت ناراضی، عصبانی و سردرگم می شود
- در امور مدرسه، کاری، روابط شخصی، امور مالی و همچنین نوشیدن الکل و مصرف مواد مخدر دائما مشکل دارد
افرادی که با توجه به علائم ذکر شده احساس می کنند به خود شیفتگی مبتلا هستند باید به یک روان پزشک مراجعه کنند تا مشکل آن ها تشخیص و درمان های لازم برای مدیریت علائم تجویز شود.
علت اختلال شخصیت خود شیفته
علت اختلال شخصیت خود شیفته به خوبی درک و شناسایی نشده اما به نظر می رسد ژنتیک تا حدی مسئول بسیاری از موارد ابتلا به این اختلال باشد. عوامل محیطی نیز ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- مورد سوء استفاده یا بی توجهی قرار گرفتن در دوران کودکی
- لوس شدن بیش از حد از سوی والدین
- انتظارات غیر واقعی از سوی والدین
هنوز مشخص نشده که آیا خود شیفتگی در فرهنگ های فرد گرا بیشتر از فرهنگ های جمع گرا شایع است یا خیر.
تشخیص اختلال شخصیت خود شیفته
پزشکان و متخصصان سلامت روان اغلب از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM5) برای تشخیص بیماری های روانی مانند اختلال شخصیت خود شیفته استفاده می کنند.
در این راهنما معیارهای تشخیصی زیر برای این اختلال ذکر شده است :
- داشتن یک احساس اغراق گونه از مهم و لایق بودن
- نیاز به تحسین و تمجید مداوم
- انتظار رفتارهای خاص از سوی دیگران به خاطر این که حس می کند از آن ها برتر است
- اغراق در موفقیت ها و استعدادها
- واکنش منفی به انتقاد
- داشتن تخیلاتی در مورد قدرت، موفقیت و زیبایی
- بهره کشی از دیگران
- ناتوانی یا عدم تمایل به شناخت نیازها و احساسات دیگران
- رفتار متکبرانه
روان پزشک برای تشخیص دقیق این اختلال معمولا از فرد می خواهد پرسش نامه ای پر کند تا مشخص شود که آیا معیارهای ذکر شده را در خود دارد یا خیر. همچنین ممکن است ابتلای به سایر اختلالات روانی یا بیماری ها در فرد بررسی شود.
درمان اختلال شخصیت خود شیفته
درمان این اختلال در درجه اول شامل گفتگو درمانی است که به نام روان درمانی نیز شناخته می شود.
به علاوه در صورتی که علائم این وضعیت با علائم افسردگی یا بیماری های روانی دیگر همراه باشد، ممکن است برای درمان سایر بیماری ها از دارو استفاده شود.
به طور کلی هیچ داروی خاصی برای اختلال شخصیت خود شیفته وجود ندارد.
گفتگو درمانی
گفتار درمانی به فرد کمک می کند تا نحوه برقراری ارتباط با دیگران را یاد بگیرد و روابط لذت بخش تر، صمیمی تر و با ارزش تری تجربه کند. ایجاد تعاملات مثبت با دیگران می تواند زمینه های مختلف زندگی فرد را تا حد زیادی بهبود بخشد.
گفتگو درمانی به فرد یاد می دهد که چگونه :
- همکاری با همکاران و هم سن و سالان خود را بهبود ببخشد
- روابط شخصی خود را حفظ کند
- نقاط قوت و پتانسیل خود را بشناسد تا بتواند انتقادات یا شکست ها را تحمل کند
- احساسات خود را درک و مدیریت کند
- با هر گونه مشکل عزت نفس کنار بیاید
- اهداف واقع بینانه برای خود تعیین کند
از آن جا که تغییر ویژگی های شخصیتی ممکن است دشوار باشد، ممکن است چندین سال طول بکشد تا فرد مبتلا به این اختلال بهبودی کامل را تجربه کند و با توجه به طولانی بودن این فرایند، احتمالا فرد طی دوره ناامید شده و می خواهد درمان را متوقف کند اما افرادی که واقعا خواهان درمان خود هستند باید به برنامه پایبند باشند.
به این افراد توصیه می شود در تمام جلسات درمانی شرکت کرده و همه داروهای تجویزی را طبق دستور پزشک مصرف کنند. در این صورت به مرور زمان ممکن است تفاوت هایی در خود و روابط خود مشاهده کنند.
تغییر در سبک زندگی
تغییرات سبک زندگی زیر ممکن است به فرد در دوره درمانی کمک کند، از جمله :
- از موادی که ممکن است باعث ایجاد رفتارهای مشکل ساز شوند اجتناب شود
- عادات سالم شناسایی و دنبال شود
- برای کمک به کاهش استرس و اضطراب، در تکنیک های آرامش بخش مانند یوگا و مدیتیشن شرکت کند
چشم انداز اختلال شخصیت خود شیفته
میزان موثر بودن درمان های موجود بسته به شدت علائم و تمایل فرد به درمان متفاوت است. به طور کلی علائم معمولا با گذشت زمان بهبود می یابد اگرچه درمان موفقیت آمیز و کامل این اختلال زمان بر و تا حدودی چالش بر انگیز است.
منبع: healthline
