عفونت قارچی چیست؟

عفونت قارچی (به انگلیسی: Fungal infection) زمانی رخ می دهد که یک نوع قارچ مهاجم به بخشی از بدن حمله کرده و سیستم ایمنی نتواند با رشد و تکثیر آن مقابله کند.

عفونت های قارچی انواع مختلف دارند و ممکن است توسط گونه های مختلف قارچ ایجاد شوند. به عنوان مثال فردی که دچار عفونت پای ورزشکار شده، کودکی که علائم برفک دهان دارد و خانمی که از عفونت مخمر واژن رنج می برد همگی به عفونت قارچی مبتلا شده اند.

در ادامه قصد داریم درباره عفونت های قارچی صحبت کرده و با برخی از شایع ترین آن ها آشنا شویم. با سومیتا همراه باشید؛

عفونت قارچی چیست؟

عفونت قارچی عارضه ای است که به دلیل رشد و تکثیر یکی از انواع قارچ های مضر در بخشی از بدن ایجاد می شود.

قارچ ها میکرو ارگانیسم هایی هستند که در هوا، خاک، آب، گیاهان و حتی بدن انسان زندگی می کنند و توسط ماده ای در دیواره سلولی خود به نام کیتین شناخته می شوند. این میکرو ارگانیسم ها ممکن است مفید یا مضر باشند.

در برخی موارد قارچ هایی که معمولا روی بدن یا داخل آن زندگی نمی کنند ممکن است به طریقی به بدن نفوذ کرده و باعث بروز عفونت شوند و در موارد دیگر قارچ هایی که به طور طبیعی روی سطح یا داخل بدن زندگی می کنند به دلایل مختلف از کنترل خارج شده و با رشد و تکثیر بیش از حد به عفونت منجر می شوند.

زمانی که قارچ های مضر به بدن حمله می کنند از بین بردن آن ها دشوار است زیرا می توانند در محیط زنده بمانند و باعث آلودگی مجدد فرد بهبود یافته شوند.

عفونت های قارچی ممکن است مسری باشند و از یک شخص به شخص دیگر منتقل شوند. گاهی این عفونت ها از حیوانات، خاک یا سطوح آلوده به قارچ به بدن سرایت می کنند.

در صورت بروز علائم عفونت قارچی لازم است به پزشک مراجعه شود.

علائم عفونت قارچی

به طور کلی علائم عفونت قارچی به نوع آن بستگی دارد اما علائم شایع معمولا شامل موارد زیر می باشد :

تغییرات پوستی مانند قرمزی و احتمالا ترک خوردگی یا پوسته پوسته شدن
خارش

انواع عفونت قارچی

اگرچه اکثر انواع قارچ ها برای انسان ها بی خطر هستند اما برخی از آن ها در شرایط خاص می توانند به بیماری منجر شوند.

قارچ ها با آزاد کردن هاگ تکثیر می شوند که ممکن است از طریق تماس مستقیم یا حتی استنشاق وارد بدن شود. به همین دلیل اکثر عفونت های قارچی روی پوست، ناخن ها و ریه ها اثر می گذارند.

این میکرو ارگانیسم ها می توانند از طریق پوست نیز به داخل بدن نفوذ کرده و با درگیر کردن اعضای داخلی به عفونت سیستمیک در سراسر بدن منجر شوند.

برخی انواع شایع عفونت قارچی عبارتند از :

عفونت پای ورزشکار
خارش سوارکار
درماتوفیتوز (کرم حلقوی)
عفونت مخمر
اونیکومایکوزیس یا عفونت قارچی ناخن

برخی انواع قارچ ها فرصت طلب هستند، به این معنا که معمولا باعث بروز عفونت نمی شوند اما ممکن است افراد با سیستم ایمنی ضعیف را بیمار کنند.

1. عفونت پای ورزشکار

پای ورزشکار که به نام تینه آ پدیس نیز شناخته شده نوعی عفونت قارچی است که روی پوست پاها و همچنین دست ها و ناخن ها اثر می گذارد و توسط نوعی قارچ به نام درماتوفیت ایجاد می شود.

این قارچ که در نواحی گرم و مرطوب بین انگشتان پا رشد می کند مسری بوده و به خصوص در میان ورزشکاران شایع تر است.

علائم

پای ورزشکار می تواند به خارش، نیش زدن و احساس سوزش بین انگشتان پا یا سایر بخش های پا منجر شود، همچنین ممکن است پوست عفونی ترک خورده، پوسته پوسته شود یا تاول بزند.

تشخیص

پزشک معمولا با مشاهده علائم پوستی این عفونت را تشخیص می دهد و اگر از تشخیص خود مطمئن نباشد احتمالا بخش کوچکی از ناحیه را جدا کرده و برای بررسی به آزمایشگاه می فرستد.

درمان

برای درمان این عفونت می توان از چند داروی ضد قارچ بدون نسخه استفاده کرد. در صورت عدم تسکین علائم ممکن است نیاز به داروهای تجویزی قوی تر باشد.

2. خارش سوارکار

خارش سوارکار که به نام تینه آ کروریس نیز شناخته شده یک عفونت قارچی است که می تواند روی پوست ناحیه کشاله ران و همچنین بخش داخلی ران و باسن اثر بگذارد.

این عارضه نیز مانند عفونت پای ورزشکار توسط قارچ درماتوفیت ایجاد می شود که در نواحی گرم و مرطوب رشد می کند و اغلب در مردان و پسران دیده می شود اما ممکن است خانم ها را نیز درگیر کند.

علائم

علائم شایع خارش سوارکار عبارتند از :

قرمزی
خارش
احساس سوزش
تغییر رنگ پوست
پوسته پوسته شدن یا ترک خوردگی پوست
بثوراتی که هنگام ورزش تشدید می شوند

تشخیص

پزشک معمولا با دقت در پوست آسیب دیده می تواند این عفونت را تشخیص دهد. گاهی برای رد ابتلا به سایر بیماری ها مانند پسوریازیس لازم است سلول های پوستی خراشیده و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار بگیرند.

درمان

خارش سوارکار اغلب در منزل و با تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه و استفاده از پماد، پودر یا اسپری ضد قارچ بدون نسخه قابل درمان است.

در صورتی که علائم بعد از 2 هفته مراقبت در منزل درمان نشود نیاز است به پزشک مراجعه شود. در این صورت احتمالا داروهای ضد قارچ قوی تر تجویز خواهد شد.

3. درماتوفیتوز

درماتوفیتوز یا کرم حلقوی نوعی عفونت قارچی است که می تواند روی پوست بدن و پوست سر تاثیر بگذارد. این عارضه نیز مانند دو مورد قبلی توسط قارچ درماتوفیت ایجاد می شود.

نام گذاری این عفونت به نام کرم حلقوی در واقع به دلیل ظاهر علائم پوستی آن می باشد و به این معنی نیست که این بیماری توسط نوعی کرم ایجاد شده باشد.

علائم

این عفونت معمولا با علائمی همچون بثورات مایل به قرمز و خارش دار که پوسته پوسته می شوند ظاهر شده و با گذشت زمان لک های پوستی شبیه حلقه های قرمز رنگ روی پوست ایجاد می شود.

علائم دیگر عبارتند از :

لکه هایی که تاول زده و ترشحات دارند
لکه های بدون مو روی پوست سر
لکه های شبیه حلقه که لبه آن ها قرمزتر است
ناخن های ضخیم، تغییر رنگ یافته یا ترک خورده (اگر ناخن درگیر شده باشد)

تشخیص

پزشک طی یک معاینه پوستی ساده می تواند این عفونت را تشخیص دهد. از آن جا که این قارچ زیر نور سیاه می درخشد به همین دلیل با تاباندن نور سیاه به ناحیه آسیب دیده می توان قارچ را شناسایی کرد.

همچنین ممکن است پزشک بخش کوچکی از ناحیه را خراشیده و نمونه را به آزمایشگاه ارسال کند.

درمان

این بیماری نیز مانند دو نوع عفونت قبلی اغلب با استفاده از پماد، اسپری یا ژل ضد قارچ بدون نسخه درمان می شود.

در صورتی که علائم شدید باشد یا عفونت روی ناخن یا پوست سر ایجاد شود ممکن است نیاز به داروهای تجویزی قوی تر باشد.

4. عفونت مخمر

کاندیدا آلبیکانس نوعی قارچ است که می تواند پوست، دهان، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری یا تناسلی را آلوده کند.

وجود مقدار اندک از این قارچ روی پوست و داخل بدن طبیعی است اما تکثیر بیش از حد آن می تواند باعث بروز عفونت مشهوری به نام عفونت مخمری شود.

علائم

در صورتی که عفونت مخمر روی گلو یا دهان اثر بگذارد به آن برفک دهان گفته می شود که در آن لکه های سفید در دهان و گلو ایجاد می شود. این عارضه به خصوص در افرادی که تحت درمان های آنتی بیوتیکی طولانی مدت قرار دارند بیشتر رخ می دهد.

در زنان عفونت های مخمر واژن نسبتا شایع است و می تواند با علائم زیر همراه باشد :

درد
خارش
ترشحات سفید – خاکستری و غلیظ شبیه پنیر
ورم
قرمزی

تشخیص

پزشک برای تشخیص برفک دهان ممکن است از سواب گلو استفاده کند تا نوع قارچ یا میکروب عامل علائم را شناسایی کند.

در مورد عفونت مخمر واژن معمولا معاینه لگنی انجام می شود. اگر پزشک مطمئن نباشد که علائم در اثر عفونت مخمری ایجاد شده یا خیر، ممکن است نمونه سواب گرفته و آن را به آزمایشگاه ارسال کند.

درمان

گزینه های درمانی به نوع عفونت مخمر و این که آیا فرد به طور مکرر به آن دچار می شود یا خیر بستگی دارد.

برفک دهان را می توان با داروهای خوراکی ضد قارچ درمان کرد که از جمله آن ها می توان به قرص و دهان شویه اشاره کرد.

اگر عفونت مخمر واژن به موقع تشخیص داده شود ممکن است بتوان آن را با محصولات بدون نسخه درمان کرد. در غیر این صورت احتمالا نیاز به مصرف داروهای ضد قارچ تجویزی می باشد که به صورت پماد، قرص یا شیاف واژینال عرضه می شوند.

همچنین ممکن است پزشک مصرف مکمل های پروبیوتیک توصیه کند. این مکمل ها با افزایش باکتری های خوب بدن به تعادل میکروبی کمک کنند.

5. قارچ ناخن

عفونت قارچ ناخن یا اونیکومایکوزیس از عفونت های قارچی شایع است که می تواند ناخن های پا، دست و بستر ناخن ها را درگیر کند.

علائم

قارچ ناخن معمولا به صورت یک لکه کوچک کمرنگ روی ناخن شروع می شود و با پیشرفت آن شکل و رنگ ناخن تغییر می کند، به طوری که بعد از مدتی ناخن ضخیم و شکننده می شود.

برخی علائم شایع این عارضه عبارتند از :

ظاهر شدن رگه های سفید یا زرد زیر ناخن
پوسته پوسته شدن یا خرد شدن ناخن
ضخیم یا شکننده شدن ناخن
بلند شدن بستر ناخن

تشخیص

پزشک معمولا برای تشخیص این عفونت بخش کوچکی از ناخن آسیب دیده را تراشیده و نمونه را برای بررسی به آزمایشگاه می فرستد، به این ترتیب عفونت قارچ ناخن از سایر بیماری هایی که ممکن است علائم مشابه ایجاد کنند تشخیص داده می شود.

درمان

درمان عفونت ناخن دست ممکن است هفته ها و درمان عفونت ناخن پا ممکن است ماه ها طول بکشد.

درمان این عفونت دشوار است و داروهای بدون نسخه معمولا به آن کمکی نمی کنند. پزشک ممکن است لاک ناخن مخصوص یا داروهای آنتی بیوتیکی خوراکی تجویز کند.

به دلیل دشوار بودن درمان توصیه می شود به تکنیک های پیشگیری از این عفونت توجه ویژه شود.

عوامل خطر زای عفونت قارچی

عوامل مختلف ممکن است خطر ابتلا به عفونت های قارچی را افزایش دهد که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1. نم و رطوبت

تعریق زیاد یا کار در یک محیط گرم و مرطوب فرد را بیشتر در معرض ابتلا به عفونت قارچی قرار می دهد زیرا قارچ ها برای رشد به محیط گرم و مرطوب نیاز دارند.

راه رفتن با پای برهنه در مکان های مرطوب مانند سالن های ورزشی و رختکن می تواند خطر این عارضه را افزایش دهد. این مکان های عمومی اغلب هاگ قارچی فراوانی در خود دارند.

2. گردش خون ضعیف

هر بیماری یا وضعیتی که باعث گردش خون ضعیف شود می تواند خطر ابتلا به عفونت قارچی را افزایش دهد. گردش خون ضعیف مانع پاسخ ایمنی بدن شده و توانایی بدن در مقابله با عفونت ها را کاهش می دهد.

3. یائسگی

خانم های یائسه به دلیل تغییرات هورمونی دچار کاهش اسیدیته واژن می شوند و این مسئله ممکن است آن ها را در برابر عفونت های مخمر واژن آسیب پذیرتر کند.

4. سیستم ایمنی سرکوب شده

در صورتی که سیستم ایمنی بدن نتواند به درستی کار کند ممکن است فرد بیشتر در معرض ابتلا به عفونت های قارچی قرار بگیرد.

موارد متعدد می توانند در ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن نقش داشته باشند که از جمله آن ها می توان به کمبود مواد مغذی، اختلالات نقص ایمنی، سیگار کشیدن و حتی استرس اشاره کرد.

5. آسیب یا عفونت ناخن و پوست

حتی یک جراحت یا عفونت کوچک در ناخن یا پوست می تواند زمینه را برای ورود قارچ ها و درگیر شدن بافت های عمیق تر فراهم کند. به همین دلیل مهم است که هر گونه زخم را تمیز کرده و با یک باند تمیز بپوشانید.

6. داروهای خاص

مصرف برخی داروها می تواند توانایی بدن در دفع عفونت های قارچی را کاهش دهد. به عنوان مثال آنتی بیوتیک ها باکتری های مفید را همراه با باکتری های مضر از بین برده که زمینه را برای رشد قارچ ها بدون هر گونه رقیب فراهم می کند.

استفاده طولانی مدت از داروهای کورتون و همچنین تکنیک های درمانی سرطان مانند شیمی درمانی و پرتو درمانی نیز می تواند خطر ابتلا به عفونت قارچی را افزایش دهد.

افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند لازم است درباره روش های کاهش خطر ابتلا به عفونت های قارچی با پزشک خود مشورت کنند.