عفونت پای ورزشکار (به انگلیسی: Athlete’s foot) نوعی عفونت قارچی مسری است که پوست پا را تحت تاثیر قرار داده و در برخی موارد می تواند به ناخن های پا و دست ها نیز سرایت کند.
این عارضه جدی نیست اما گاهی اوقات به سختی درمان می شود، به همین دلیل افرادی که به دیابت مبتلا هستند یا سیستم ایمنی ضعیف دارند در صورت بروز علائم باید سریع به پزشک مراجعه کنند.
در ادامه قصد داریم درباره عفونت پای ورزشکار و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
عفونت پای ورزشکار چیست؟
عفونت پای ورزشکار یا تینه آ پدیس یک نوع بیماری عفونی قارچی است که لایه فوقانی پوست پا را تحت تاثیر قرار می دهد. این عارضه معمولا زمانی که پا گرم، مرطوب یا تحریک شود رخ می دهد و از آن جا که بیشتر در ورزشکاران دیده می شود به این نام شهرت پیدا کرده است.
قارچ عامل عفونت پای ورزشکار Trichophyton نام دارد و تنها زمانی که شرایط خاص و مناسب از جمله گرما و رطوبت برایش فراهم شود شروع به رشد و تکثیر خطرناک می کند، به همین دلیل محیط هایی همچون فضای داخل کفش مکان خوبی برای تکثیر آن محسوب می شوند.
گفته شده تنها حدود 0.75 درصد افرادی که معمولا پا برهنه زندگی می کنند ممکن است به این عارضه دچار شوند، با این حال آمار نشان می دهد حدود 70 درصد افراد در نقطه ای از زندگی خود ممکن است با آن دست و پنجه نرم کنند.
این عارضه معمولا بین انگشتان پا ایجاد می شود و با علائمی همچون سوزش، گز گز، قرمزی، خارش و گاهی پوسته پوسته شدن در این ناحیه همراه است.
عفونت پای ورزشکار شایع ترین عفونت قارچی محسوب می شود که اگرچه مسری است اما معمولا با داروهای بدون نسخه قابل درمان می باشد مگر در موارد خاص مانند دیابت یا سیستم ایمنی ضعیف که لازم است به پزشک مراجعه شود.
در برخی موارد این عفونت به دست ها سرایت می کند که به آن تینه آ مانوم گفته می شود.
علت عفونت پای ورزشکار
قارچ عامل عفونت پای ورزشکار از قارچ های درماتوفیتی است و با سایر قارچ هایی که باعث عفونت پوستی، مو و ناخن ها در انسان می شوند رابطه دارد.
این قارچ روی پوست زندگی می کند و تا زمانی که پوست خشک و تمیز باشد ضرری نداشته و رشد و تکثیرش محدود است اما گرما و رطوبت باعث تکثیر سریع آن می شود.
گفته شده پوشیدن کفش های ضخیم و تنگ باعث فشرده شدن انگشتان پا شده و شرایط ایده آلی برای رشد این قارچ فراهم می کنند. ناگفته نماند کفش های پلاستیکی بیشتر از کفش های جنس چرم و پارچه کانواس باعث گرم و مرطوب شدن پا می شوند و خطر ابتلا به این عفونت را افزایش می دهند.
علاوه بر این مرطوب یا ضخیم بودن جوراب نیز می تواند در بروز عفونت نقش داشته باشد.
نحوه سرایت عفونت پای ورزشکار
عفونت پای ورزشکار از طریق تماس مستقیم و غیر مستقیم (به صورت زیر) قابل سرایت است :
- تماس مستقیم پوست فرد سالم با پوست آلوده از طریق لمس کردن
- تماس غیر مستقیم که در آن قارچ از طریق سطوح آلوده، لباس ها، جوراب، کفش، ملحفه و حوله به افراد سالم منتقل شود
عفونت پای ورزشکار معمولا در اطراف استخرهای شنا و حمام های عمومی که مکان های گرم و مرطوب هستند قابل انتقال است و افراد با سیستم ایمنی ضعیف بیشتر در معرض ابتلا به آن قرار دارند.
لازم به ذکر است در مواردی که فرد بعد از لمس ناحیه آسیب دیده دست های خود را نمی شوید، ممکن است قارچ از پا به دست سرایت کرده و باعث عفونت دست شود که از عوارض نادر پای ورزشکار محسوب می شود.
به علاوه اگر فرد ناحیه آلوده را خراشیده و سپس با همان دست های آلوده به قارچ سایر بخش های بدن را لمس کند، عفونت را به سایر نواحی بدن منتقل خواهد کرد. بنابراین مهم است که به محض مشاهده علائم برای درمان اقدام کرده و بعد از هر بار لمس ناحیه آلوده، دست ها را با آب گرم و صابون بشویید.
علائم عفونت پای ورزشکار
در عفونت پای ورزشکار، پوست روی پا به خصوص لای انگشت ها دچار خارش و همچنین سوزش یا گز گز شده و ممکن است علائم زیر روی پوست ظاهر شوند :
- خشکی
- پوسته پوسته شدن
- قرمزی
- حالت فلس مانند
- ترک خوردگی
گاهی پوست ترک خورده، ممکن است ترشحاتی از آن خارج شود یا پوسته پوسته شود، همچنین در برخی موارد ورم و تاول های خارش دار در آن ایجاد و کف و کناره پا فلس مانند می شود.
ممکن است عفونت های باکتریایی نیز همزمان با عفونت پای ورزشکار رخ دهند زیرا زمانی که عفونت قارچی شدید است و پوست را زخم می کند آسیب پذیری فرد در برابر باکتری ها افزایش می یابد.
در صورت عدم درمان عفونت پای ورزشکار، احتمال سرایت قارچ از انگشتی به انگشت دیگر وجود دارد و ممکن است بثورات روی کنار و کف پا ایجاد شود. در موارد نادر عفونت به دست ها نیز سرایت می کند که علائم آن بسیار شبیه علائم عفونت قارچ پا است.
تشخیص عفونت پای ورزشکار
عفونت پای ورزشکار معمولا با علائم و نشانه های واضح آن قابل تشخیص است با این حال ممکن است پزشک در برخی موارد بخواهد از عدم ابتلای فرد به درماتیت، پسوریازیس یا عفونت پوستی خفیف اطمینان حاصل کند.
رایج ترین آزمایش برای این منظور، آزمایش معاینه پوستی هیدروکسید پتاسیم است که طی آن پزشک نمونه ای از بافت آلوده را خراشیده و در هیدروکسید پتاسیم قرار می دهد. این محلول سلول های انسانی را از بین برده و تنها سلول های قارچی را باقی می گذارد که با میکروسکوپ می توان آن ها را تشخیص داد.
درمان عفونت پای ورزشکار
در اکثر موارد، علائم عفونت پای ورزشکار خفیف است و نیازی به مراجعه به پزشک نمی باشد. در این موارد استفاده از داروهای بدون نسخه کفایت می کند اما در موارد شدید ممکن است پزشک داروی ضد قارچی قوی تر تجویز کند که معمولا خوراکی است.
این داروها که معمولا به صورت قرص، پودر، شربت، اسپری و پماد در دسترس هستند قارچ عامل این بیماری را از بین می برند.
اکثر داروهای موضعی، بدون نسخه قابل تهیه بوده و می توان آن ها را مستقیم روی پوست اعمال کرد، برخی از این داروها عبارتند از :
- کلوتریمازول
- اکونازول
- کتوکونازول
- میکونازول
- تربینافین
- سولکونازول
برخی داروهای خوراکی که ممکن است توسط پزشک تجویز شده یا به دلیل شدید بودن علائم یا اثر بخش نبودن داروهای موضعی مصرف شوند عبارتند از :
- گریزئوفولوین
- ایتراکونازول
- تربینافین
توجه داشته باشید :
- مصرف آنتی اسیدها ممکن است در جذب ضد قارچ های خوراکی اختلال ایجاد کند
- مصرف ضد قارچ های خوراکی می تواند روی نحوه عملکرد برخی داروهای ضد انعقاد خون تداخل ایجاد کند
- مصرف داروهای ضد قارچ برای افراد مسن و کودکان خردسال توصیه نمی شود و هنگام تهیه این داروها باید با پزشک داروخانه مشورت یا بروشور دارو با دقت مطالعه شود
- دوز مصرف این داروها در کودکان ممکن است متفاوت باشد. برخی داروها توسط کبد متابولیزه می شوند و گاهی لازم باشد قبل از شروع دوره درمانی از سلامت کبد اطمینان حاصل شود
- برخی ضد قارچ ها نباید در دوران بارداری مصرف شوند و برخی دیگر نیز ممکن است در سیستم تولید مثل زنان و مردان اختلال ایجاد کنند. بنابراین خانم های باردار و کسانی که قصد بچه دار شدن دارند حتما قبل از مصرف باید با پزشک مشورت کنند
هیدرو کورتیزون
در مواردی که پوست بسیار دردناک شده و به شدت ورم کند ممکن است داروی هیدرو کورتیزون تجویز شود. لازم به ذکر است دوزهای پایین این دارو به صورت بدون نسخه قابل خریداری هستند اما برای دوزهای بالاتر نیاز به نسخه پزشک می باشد.
درمان خانگی عفونت پای ورزشکار
برای تسریع این عارضه در منزل توصیه می شود :
- پاها را مرتب با آب و صابون بشویید
- پا را در آب نمک یا سرکه رقیق بخیسانید تا تاول ها درمان شوند
- خیساندن پا در محلول روغن درخت چای نیز احتمالا مفید است
- همیشه پاها به خصوص لای انگشتان را بعد از شستن به طور کامل خشک کنید
- جوراب نخی تمیز بپوشید
- برای خشک ماندن پاها کفش و جوراب خود را به طور مرتب عوض کنید
- حوله های خود را به طور مرتب بشویید و از حوله دیگران استفاده نکنید
پیشگیری از عفونت پای ورزشکار
برای کاهش خطر ابتلا به این عفونت لازم است پاها، کفش و جوراب همیشه خشک و تمیز باشد، همچنین توصیه می شود :
- پاها را دو بار در روز با آب و صابون بشویید و همیشه لای انگشت ها را تمیز کنید
- پا را خشک نگه دارید، استفاده از پودر ضد قارچ تالک برای پاها می تواند کمک کننده باشد
- تا جایی که ممکن است در خانه پا برهنه راه بروید
- بعد از ورزش کردن بلافاصله کفش های خود را در بیاورید
- به خصوص در ماه های گرم سال کفش های با تهویه و جنس مناسب بپوشید و از پوشیدن کفش تنگ اجتناب کنید
- قبل از پوشیدن جوراب یا جوراب شلواری از خشک بودن پای خود مطمئن شوید. بهتر است از جوراب های پنبه ای، ابریشمی یا پشمی که رطوبت پا را از بین می برد استفاده کنید
- هنگام راه رفتن در اطراف استخر، رختکن یا حمام عمومی از دم پایی استفاده کنید
- کفش ها را مرتب عوض کنید و هرگز کفش مرطوب به پا نکنید
- از کفش دیگران استفاده نکنید
- ملحفه و حوله ها را مرتب بشویید
- ریزش موی حیوان خانگی می تواند نشانه عفونت پای ورزشکار باشد و لازم است او را به دامپزشک ببرید. این عارضه می تواند از حیوانات به انسان منتقل شود
- اگر کودک به این عفونت دچار شده می تواند به مدرسه برود اما لازم است به معلم مدرسه اطلاع دهید تا قبل و طی کلاس های ورزش اقدامات لازم را انجام دهد. به علاوه کودک نباید در مدرسه پا برهنه راه برود
عوارض عفونت پای ورزشکار
گرچه علائم عفونت پای ورزشکار اغلب خفیف و عوارض آن نادر می باشد اما بهتر است به موقع درمان شود زیرا درمان به هنگام خطر بروز عوارض احتمالی را کاهش می دهد. برخی از این عوارض عبارتند از :
- عفونت قارچی ناخن : پای ورزشکار در صورت عدم درمان ممکن است به ناخن های پا سرایت کند که به آن آنیکو مایکوزیس گفته می شود. در این صورت ناخن ها ضخیم، مات، به رنگ مایل به سفید و شکننده می شوند و ممکن است درد و التهاب در پوست زیر ناخن ایجاد شود. این عارضه در صورت عدم درمان به درد بیشتر و مشکلات در پوشیدن کفش و حتی راه رفتن منجر می شود
- عفونت باکتریایی ثانویه : در صورت بروز این مسئله، پا ممکن است دردناک، داغ یا متورم شود
- عفونت سیستم لنفاوی : گاهی عفونت به سیستم لنفاوی نیز منتقل می شود. به عفونت عروق لنفاوی لنفانژیت و به عفونت غدد لنفاوی لنفادنیت گفته می شود
- سلولیت : این عارضه نوعی عفونت باکتریایی در عمق پوست است که طی آن پوست، چربی و بافت نرم ممکن است درگیر شوند. سلولیت درمان نشده می تواند به عوارض جدی مانند مسمومیت خون یا عفونت استخوان منجر شود. اگرچه این عارضه به ندرت در اثر پای ورزشکار رخ می دهد اما به محض بروز باید با آنتی بیوتیک درمان شود
- آلرژی : برخی افراد به قارچی که باعث بروز عفونت پای ورزشکار می شود حساسیت دارند و ممکن است روی دست و پاهای آن ها تاول ایجاد شود
منبع: medicalnewstoday
