پیش دیابت (به انگلیسی: Prediabetes) به وضعیتی گفته می شود که در آن سطح قند خون بالاتر از سطح طبیعی باشد اما نه تا اندازه ای که بتوان آن را به عنوان دیابت در نظر گرفت.
خوشبختانه پیش دیابت با تغییرات مناسب در سبک زندگی قابل برگشت و درمان پذیر است اما اگر افراد به این مسئله توجه نداشته باشند می تواند خطر برخی بیماری ها را افزایش داده و در نهایت به دیابت نوع 2 تبدیل شود.
در ادامه قصد داریم درباره پیش دیابت و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
پیش دیابت چیست؟
پیش دیابت نوعی عارضه مرتبط با دیابت می باشد که در آن قند خون فرد از سطح طبیعی بالاتر می باشد و در صورت عدم رعایت توصیه های پزشکی ممکن است در آینده به دیابت نوع 2 منجر شود.
این در حالی است که مطالعات نشان داده تغییرات مناسب در سبک زندگی از جمله رژیم غذایی، ورزش و دارو می تواند این عارضه را معکوس کرده و خطر پیشرفت پیش دیابت به دیابت را تا 10 سال کاهش دهد.
اولین قدم مدیریت پیش دیابت، آگاهی از معیارهای تشخیص آن است که در ادامه مطلب درباره آن ها صحبت خواهیم کرد.
جالب است بدانید پیش دیابت در میان پزشکان به نام های زیر نیز شناخته شده که گاهی از آن ها برای توصیف این وضعیت استفاده می شود :
- اختلال تحمل گلوکز (IGT) : به معنای قند خون بالاتر از حد طبیعی بعد از غذا خوردن است
- اختلال در گلوکز ناشتا (IFG) : به معنای قند خون بالاتر از حد طبیعی هنگام صبح و به صورت ناشتا است
- سطح هموگلوبین A1C : بین 5.7 تا 6.4 درصد
علائم پیش دیابت
پیش دیابت علائم واضحی ندارد اما برخی افراد ممکن است شرایطی به نام آکانتوز نیگریکانس را تجربه کنند که نشانه مقاومت به انسولین مرتبط با سندرم تخمدان پلی کیستیک در آن ها می باشد.
این علامت در همه موارد ابتلا به پیش دیابت رخ نمی دهد اما در صورت بروز شامل لکه های تیره، ضخیم و اغلب مخملی پوستی می باشد که معمولا در اطراف آرنج، زانو، گردن، زیر بغل و بند انگشتان ایجاد می شود.
اگر پیش دیابت در فرد تشخیص داده شود، لازم است فرد در صورت مشاهده موارد زیر حتما با پزشک خود مشورت کند :
- افزایش تشنگی
- افزایش ادرار به خصوص هنگام شب
- خستگی
- تاری دید
- زخم ها یا بریدگی هایی که خوب نمی شوند
این موارد، علائم شایع دیابت نوع 2 هستند و ممکن است نشان دهنده این موضوع باشند که پیش دیابت به دیابت نوع 2 پیشرفت کرده است. پزشک برای تایید تشخیص معمولا آزمایش هایی تجویز خواهد کرد.
علت پیش دیابت
همان طور که می دانید هنگام غذا خوردن، هورمونی به نام انسولین توسط پانکراس ترشح می شود تا قند از خون به سلول های بدن منتقل شده، به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار بگیرد و به کاهش سطح قند خون کمک کند.
علت بروز پیش دیابت مشابه دیابت اما خفیف تر می باشد. این علل در درجه اول عبارتند از :
- مقاومت به انسولین که زمانی رخ می دهد که سلول ها به درستی به انسولین پاسخ ندهند
- تشدید اختلال متابولیک در نتیجه بدتر شدن هیپرگلیسمی و مقاومت به انسولین
لازم به ذکر است سطح طبیعی قند خون کمتر از 70 میلی گرم در دسی لیتر است. اما در فردی که به پیش دیابت مبتلا است سطح قند خون به 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر رسیده و هنگامی که سطح قند خون از 125 بالاتر برود احتمالا فرد به دیابت مبتلا می باشد.
عوامل خطر زای پیش دیابت
پیش دیابت می تواند در هر فردی رخ دهد اما برخی عوامل احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند.
به طور کلی تحقیقات نشان داده پیش دیابت به شدت با عوامل سبک زندگی و ژنتیک مرتبط می باشد، از جمله :
- سن : افراد بالای 45 سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به پیش دیابت هستند
- وزن بدن : اگر شاخص توده بدنی بالای 25 باشد ممکن است پزشک بخواهد فرد را از نظر پیش دیابت غربال گری کند
- اندازه دور کمر : چربی بیشتر در اطراف کمر نسبت به باسن می تواند خطر ابتلا به پیش دیابت را افزایش دهد. این مسئله در مردانی که سایز کمر آن ها 101 سانتی متر یا بیشتر و زنانی که 90 سانتی متر یا بیشتر است دیده می شود
- نژاد و قومیت : تحقیقات نشان داده پیش دیابت در افراد آفریقایی – آمریکایی، آسیایی – آمریکایی، اسپانیایی تبار یا بومی آمریکا بیشتر بروز می کند. به نظر می رسد عدم دسترسی به مراقبت های بهداشتی ممکن است در شیوع بالاتر نقش داشته باشد
- رژیم غذایی : مصرف منظم گوشت قرمز، گوشت های فرآوری شده و نوشیدنی های شیرین شده با قند می تواند خطر ابتلا به پیش دیابت را افزایش دهد
- عدم تحرک بدنی : ورزش منظم نه تنها به حفظ وزن متوسط کمک می کند بلکه می تواند خطر ابتلا به پیش دیابت را کاهش دهد
- سابقه خانوادگی : فردی که یکی از بستگانش به دیابت نوع 2 مبتلا است بیشتر در معرض پیش دیابت قرار خواهد داشت
- مصرف تنباکو : سیگار کشیدن علاوه بر افزایش خطر مقاومت به انسولین ممکن است با افزایش سایز دور کمر نیز همراه باشد که یکی دیگر از عوامل خطر زای پیش دیابت است
- سابقه پزشکی : برخی بیماری ها از جمله آپنه خواب، دیابت بارداری، سندرم تخمدان پلی کیستیک، فشار خون بالا و افزایش سطح کلسترول یا تری گلیسیرید ممکن است با خطر بالاتر مقاومت به انسولین و پیش دیابت همراه باشند
تشخیص پیش دیابت
پزشک برای تشخیص دقیق پیش دیابت آزمایش خون تجویز می کند. نتایج بسته به نوع آزمایش می تواند متفاوت باشد. به گفته مؤسسه ملی بهداشت برای تایید تشخیص باید همان آزمایش دو بار انجام شود.
لازم به ذکر است برای تشخیص پیش دیابت از ابزارهای اندازه گیری سطح قند مانند تست انگشتی استفاده نمی شود، بلکه به جای آن پزشک یک یا دو مورد از آزمایش های زیر را تجویز می کند :
1. آزمایش هموگلوبین A1C
آزمایش هموگلوبین A1C که به آن تست A1C یا آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله نیز گفته می شود، میانگین سطح قند خون فرد را در 2 تا 3 ماه گذشته اندازه گیری می کند. این آزمایش نیازی به ناشتا بودن ندارد و هر زمان قابل انجام است.
لازم به ذکر است مقدار A1C حدود 5.7 تا 6.4 درصد نشان دهنده ابتلای فرد به پیش دیابت می باشد و برای تایید تشخیص لازم است آزمایش یک بار دیگر نیز تکرار شود. به علاوه هر چه مقدار این فاکتور بالاتر باشد خطر پیشرفت پیش دیابت به دیابت نوع 2 بیشتر است.
2. آزمایش گلوکز پلاسمای ناشتا (FPG)
در طول آزمایش FPG پزشک از فرد می خواهد به مدت 8 ساعت یا یک شب ناشتا بوده و قبل از غذا خوردن از او یک نمونه خون گرفته می شود. در این حالت سطح قند خون 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر نشان دهنده پیش دیابت است.
3. تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)
برای این آزمایش نیز لازم است فرد ناشتا باشد و پزشک سطح قند خون او را 2 بار بررسی می کند که دفعه اول به صورت ناشتا و دفعه دوم 2 ساعت بعد از مصرف یک نوشیدنی شیرین می باشد.
اگر بعد از 2 ساعت، سطح قند خون فرد بین 140 تا 199 میلی گرم در دسی لیتر باشد نشان دهنده ابتلا به پیش دیابت است.
درمان پیش دیابت
درمان پیش دیابت را می توان به عنوان پیشگیری از دیابت نوع 2 نیز در نظر گرفت. اگر پزشک تشخیص دهد فرد به پیش دیابت مبتلا می باشد احتمالا از او می خواهد تغییرات خاصی در سبک زندگی اش ایجاد کند.
متداول ترین راه های کنترل پیش دیابت عبارتند از :
- استفاده از یک رژیم غذایی غنی از فیبر
- ورزش منظم
- کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن
- مصرف دارو در صورت تجویز پزشک
برخی افراد مبتلا به دیابت استفاده از درمان های طب مکمل و جایگزین را برای مدیریت وضعیت خود انتخاب می‌کنند که از جمله آن ها می توان به مکمل ها، مدیتیشن و طب سوزنی اشاره کرد.
قبل از شروع هر گونه درمان طب مکمل و جایگزین توصیه می شود حتما با پزشک خود مشورت کنید زیرا ممکن است با داروهای مصرفی شما تداخل داشته باشند.
رژیم غذایی کم کربوهیدرات
به نظر می رسد استفاده از رژیم غذایی کم کربوهیدرات نیز می تواند به بهبود مدیریت قند خون، مقاومت به انسولین و وزن کمک کند.
اگرچه بیشتر تحقیقات در این زمینه روی دیابت نوع 2 متمرکز شده اند اما با توجه به نتایج به دست آمده، فرض می شود که رژیم غذایی کم کربوهیدرات می تواند برای افراد مبتلا به پیش دیابت نیز مفید باشد.
در رژیم های کم کربوهیدرات معمولا مصرف کربوهیدرات به کمتر از 26 درصد کل کالری روزانه یا حدود 130 گرم کربوهیدرات در روز محدود می شود.
لازم به ذکر است رژیم های کم کربوهیدرات ممکن است برای افراد مبتلا به کلسترول بالا، بیماری کلیوی یا قلبی مناسب نباشد. بنابراین توصیه می شود قبل از ایجاد تغییرات اساسی در رژیم غذایی خود با پزشک خود صحبت کنید.
پیشگیری از دیابت نوع 2
به گفته سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری ها، از دست دادن تنها 5 تا 7 درصد از وزن بدن در صورت اضافه وزن می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
علاوه بر اضافه وزن، عوامل دیگر از جمله سطح استرس بالا و سیگار کشیدن نیز می توانند در بروز دیابت نوع 2 نقش داشته باشند. بنابراین ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی یکی از موثرترین راه های حفظ وزن متوسط و پیشگیری از دیابت نوع 2 است.
برای شروع به نکات زیر توجه داشته باشید :
- غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات غیر نشاسته ای، آجیل، دانه ها، غلات کامل و حبوبات بیشتر مصرف کنید
- مصرف شیرینی ها و نوشیدنی های شیرین از جمله نوشابه، چای شیرین و نوشیدنی های ورزشی را محدود کنید
- حداقل 150 دقیقه در هفته یا روزانه حدود 30 دقیقه به مدت 5 روز در هفته فعالیت بدنی داشته باشید
- اگر سیگار می کشید بهتر است آن را ترک کنید
- سطح استرس خود را با مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و سایر تکنیک های کاهش استرس مدیریت کنید
عوارض پیش دیابت
پیش دیابت در صورت عدم درمان می تواند به دیابت نوع 2 منجر شده و خطر ابتلا به برخی بیماری ها را افزایش دهد، مانند :
- بیماری قلبی
- سکته
- آسیب عصبی
- آسیب کلیه
- آسیب چشم
- آسیب پا که در آن جریان خون ضعیف ممکن است منجر به قطع عضو شود
- عفونت های پوستی
- مشکل در شنوایی
- بیماری آلزایمر
خبر خوب این که پیش دیابت با تغییرات سالم و طولانی مدت در سبک زندگی قابل برگشت است.
به افراد مبتلا به پیش دیابت توصیه می شود میزان مصرف خوراکی های زیر را افزایش دهند :
- ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 مانند سالمون و تن
- سبزیجات
- میوه ها
- غذاهای پر فیبر مانند غلات کامل
همچنین بهتر است مقدار مصرف مواد زیر کاهش داده شود :
- بیش از 1500 میلی گرم سدیم در روز
- الکل
- غذاهای حاوی قند افزودنی و چربی های ناسالم
طبق یک مطالعه در سال 2017 هر 1 کیلوگرم کاهش وزن می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در افراد مبتلا به پیش دیابت را تا 16 درصد کاهش دهد.
لازم به ذکر است سبک زندگی سالم و دوست دار قلب شامل موارد زیر می باشد :
1. مصرف مواد غذایی سرشار از مواد مغذی
حتما مقدار زیادی مواد مغذی و غذاهای کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید و مصرف مواد غذایی به شدت فرآوری شده و نوشیدنی های شیرین شده با شکر را محدود کنید.
خوراکی های سرشار از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل برای سلامتی بسیار مفید می باشد.
2. بیشتر ورزش کنید
با فعالیت های ورزشی منظم می توان خطر ابتلا به دیابت را کاهش داد. به طور کلی 30 دقیقه فعالیت ورزشی که ضربان قلب را به میزان مورد نظر افزایش دهد (مانند پیاده روی در بیشتر روزهای هفته) توصیه می شود.
برای گنجاندن فعالیت بدنی در برنامه روزانه خود می توانید از ایده های زیر استفاده کنید :
- دوچرخه سواری تا محل کار
- پیاده روی به جای سوار شدن به اتوبوس یا رانندگی
- رفتن به باشگاه
- شرکت در ورزش های تفریحی گروهی
گفته شده 30 دقیقه ورزش در روز و کاهش 5 تا 7 درصد وزن می تواند خطر پیشرفت پیش دیابت به دیابت نوع 2 را تا بیش از 58 درصد کاهش دهد.
چشم انداز پیش دیابت
عدم درمان پیش دیابت می تواند باعث مشکلات متعدد در سلامتی از جمله دیابت نوع 2، بیماری قلبی و سکته شود.
خوشبختانه این وضعیت برگشت پذیر است و با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی قابل درمان می باشد.
علاوه بر پیروی از یک رژیم غذایی سالم و جامع، داشتن فعالیت بدنی منظم و مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک نیز می تواند به جلوگیری از پیشرفت پیش دیابت کمک کند.
منبع: healthline
