بیماری های گوارشی از شایع ترین مشکلات سلامتی هستند که بسیاری از مردم در نقاط مختلف دنیا در دوره ای از زندگی خود آن ها را تجربه کرده و از علائم آزار دهنده آن ها رنج می برند. یکی از این بیماری ها رفلاکس معده (به انگلیسی: GERD) است که در صورت عدم درمان می تواند به عوارض جدی سلامتی منجر شود.
رفلاکس معده که به دلیل بازگشت محتوای معده به سمت مری رخ می دهد با علائم متعدد از سوزش سر دل و مشکل بلع گرفته تا گاهی مشکلات تنفسی مانند سرفه مزمن و آسم همراه است.
در ادامه قصد داریم به معرفی رفلاکس معده پرداخته و درباره علائم، علل و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
رفلاکس معده چیست؟
رفلاکس معده نوعی بیماری گوارشی مزمن است که در اثر رفلاکس اسید مکرر معده به مری رخ می دهد. منظور از رفلاکس اسید، بالا رفتن محتوای معده به سمت مری می باشد که اگر علائم آن بیش از 2 بار در هفته رخ دهد احتمالا فرد به رفلاکس معده دچار شده است.
به گفته موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی، رفلاکس معده حدود 20 درصد مردم ایالات متحده را تحت تاثیر قرار داده و در صورت عدم درمان ممکن است به عوارض جدی منجر شود.
علائم رفلاکس معده
از مهمترین علائم رفلاکس معده می توان به احساس سوزش آزار دهنده در قفسه سینه اشاره کرد که ممکن است به سمت گردن گسترش پیدا کند، به این احساس اغلب سوزش سر دل می گویند.
اگر دچار رفلاکس اسید باشید احتمالا پشت دهان خود مزه ترش یا تلخ داشته اید، حتی ممکن است غذا یا مایعات از معده به دهان برسد.
ناگفته نماند در برخی موارد رفلاکس می تواند به مشکل بلع و حتی مشکلات تنفسی مانند سرفه مزمن یا آسم منجر شود.
علت رفلاکس معده
در انتهای مری یک دریچه تحتانی عضلانی یا LES وجود دارد که در حالت طبیعی هنگام بلعیدن مواد غذایی شل و باز شده و سپس دوباره سفت و بسته می شود.
رفلاکس اسید زمانی رخ می دهد که این دریچه به درستی سفت یا بسته نشود، در این صورت مقداری از مایعات گوارشی و سایر محتویات معده به مری بازگشته و باعث بروز علائم آزار دهنده می شوند.
درمان رفلاکس معده
پزشک برای پیشگیری و تسکین علائم رفلاکس معده معمولا تغییرات در عادات غذایی و سبک زندگی را توصیه می کند. همچنین ممکن است مصرف داروهای بدون نسخه پیشنهاد شود، از جمله :
- ضد اسیدها
- مسدود کننده های گیرنده H2
- مهار کننده های پروتون پمپ
در برخی موارد نیاز به تجویز مسدود کننده های گیرنده H2 یا مهار کننده های پروتون پمپ قوی تر می باشد. در صورتی که رفلاکس معده شدید باشد و درمان های ذکر شده نتیجه ندهد احتمالا از عمل جراحی استفاده خواهد شد.
ناگفته نماند برخی داروهای بدون نسخه و تجویزی برای درمان علائم رفلاکس معده ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند.
عمل جراحی برای رفلاکس معده
همان طور که قبلا گفتیم در بیشتر موارد، تغییر سبک زندگی و مصرف داروها برای جلوگیری و تسکین علائم رفلاکس معده کافی است اما گاهی به جراحی نیاز می باشد. به عنوان مثال زمانی که تغییر در سبک زندگی و مصرف داروها به تنهایی برای کاهش علائم کافی نباشد یا عوارض شدیدی رخ دهد جراحی پیشنهاد می شود.
برای درمان این بیماری از انواع مختلف جراحی استفاده می شود.
تشخیص رفلاکس معده
اگر پزشک به رفلاکس معده مشکوک باشد معاینه فیزیکی انجام داده و از بیمار درباره علائم سوال می کند، همچنین ممکن است از یک یا چند تکنیک برای تایید تشخیص خود و بررسی عوارض آن استفاده کند، از جمله :
- بلع باریم : در این روش بعد از نوشیدن محلول باریم، از تصویر برداری اشعه ایکس روی دستگاه گوارش فوقانی استفاده می شود
- آندوسکوپی فوقانی : در این روش یک لوله انعطاف پذیر با یک دوربین کوچک در مری قرار داده می شود تا این ناحیه را بررسی کرده و در صورت لزوم نمونه ای از بافت آن را جدا کند
- مانومتری مری : در این تکنیک یک لوله انعطاف پذیر وارد مری شده و قدرت عضلانی این اندام را اندازه گیری می کند
- مانیتور PH مری : در این روش مانتیوری داخل مری قرار داده می شود تا بررسی کند که آیا اسید معده وارد مری می شود و اگر این طور است چه زمانی وارد می شود
رفلاکس معده در نوزادان
رفلاکس معده از بیماری های شایع در نوزادان است. گفته شده تقریبا دو سوم نوزادان 4 ماهه علائم رفلاکس معده از خود نشان می دهند و این بیماری حدود 10 درصد نوزادان یک ساله را تحت تاثیر قرار می دهد.
بالا آوردن یا استفراغ در نوزادان طبیعی است اما اگر این مسئله به صورت مکرر رخ دهد ممکن است نوزاد به رفلاکس معده مبتلا شده باشد. سایر علائم و نشانه های احتمالی رفلاکس معده در نوزادان شامل موارد زیر است :
- امتناع از خوردن
- مشکل در بلع
- عق زدن یا احساس خفگی
- آروغ مرطوب (همراه با مایعات) یا سکسکه
- کج خلقی در طول غذا خوردن یا بعد از آن
- قوسی شکل کردن پشت هنگام غذا خوردن یا بعد از آن
- کاهش وزن یا رشد کم
- سرفه یا ذات الریه مدام
- مشکل خوابیدن
بسیاری از این علائم در نوزادان دچار گره زبانی نیز دیده می شود، این وضعیت غذا خوردن را بسیار دشوار می کند.
اگر احساس می کنید کودک شما به رفلاکس معده یا بیماری دیگر مبتلا شده حتما به پزشک مراجعه کنید.
عوامل خطرزای رفلاکس معده
برخی شرایط پزشکی می توانند احتمال ابتلا به رفلاکس معده را افزایش دهند، از جمله:
- چاقی
- بارداری
- فتق هیاتال
- اختلالات بافت همبند
برخی عادات در سبک زندگی نیز می تواند خطر بروز رفلاکس معده را افزایش دهد، از جمله :
- سیگار کشیدن
- خوردن وعده های غذایی بزرگ
- دراز کشیدن یا خوابیدن اندکی بعد از غذا
- مصرف انواع خاصی از غذاها از جمله غذاهای سرخ شده یا تند
- مصرف برخی نوشیدنی ها از جمله نوشابه، الکل یا قهوه
- مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبو پروفن
رفع هر یک از موارد بالا می تواند به پیشگیری و کنترل بیماری کمک کند.
عوارض رفلاکس معده
رفلاکس معده در بیشتر افراد عوارض جدی ایجاد نمی کند اما در برخی موارد نادر ممکن است به مشکلات جدی یا حتی مرگبار منجر شود.
برخی عوارض احتمالی این بیماری عبارتند از :
- ازوفاژیت، نوعی التهاب مری
- تنگی مری که در صورت باریک شدن یا سفت شدن مری رخ می دهد
- مری بارت که شامل تغییرات دائمی در دیواره مری می باشد
- سرطان مری که بخش کوچکی از افراد مبتلا به مری بارت را درگیر می کند
- آسم، سرفه مزمن یا سایر مشکلات تنفسی که ممکن است در صورت راه یافتن اسید معده به ریه ها ایجاد می شود
- فرسایش مینای دندان، بیماری لثه یا سایر مشکلات دندانی
برای کاهش احتمال بروز عوارض لازم است به توصیه های مهم برای پیشگیری و درمان علائم رفلاکس معده توجه داشته باشید.
رفلاکس معده و رژیم غذایی
رژیم غذایی اهمیت زیادی در پیشگیری و کنترل علائم رفلاکس معده دارد و مصرف انواع خاصی از غذاها و نوشیدنی ها علائم آن را تحریک می کند. از جمله محرک های شایع غذایی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- مواد غذایی پر چرب
- مواد غذایی ادویه دار
- شکلات
- مرکبات
- آناناس
- گوجه فرنگی
- پیاز و سیر
- نعناع
- الکل
- قهوه و چای
- جوش شیرین
نکته : محرک های تغذیه ای ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
درمان های خانگی
برخی تغییرات در سبک زندگی و درمان های خانگی می تواند به تسکین علائم رفلاکس معده کمک کند، از جمله :
- ترک سیگار
- کاهش وزن اضافی
- وعده های غذایی کوچک تر
- جویدن آدامس بعد از غذا
- اجتناب از دراز کشیدن بعد از غذا
- اجتناب از مصرف غذاها و نوشیدنی هایی که علائم را تحریک می کند
- اجتناب از پوشیدن لباس های تنگ
- استفاده از تکنیک های آرام سازی
برخی داروهای گیاهی نیز ممکن است علائم رفلاکس معده را تسکین دهند، از جمله :
- بابونه
- ریشه شیرین بیان
- ریشه گل ختمی
- نارون قرمز
گرچه تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است اما به نظر می رسد علائم رفلاکس معده در برخی افراد بعد از مصرف مکمل یا چای حاوی این گیاهان بهبود پیدا کرده است.
توجه : برخی داروهای گیاهی عوارض جانبی دارند و ممکن است اثر داروهای خاص را مختل کنند.
اضطراب و رفلاکس معده
به نظر می رسد اضطراب می تواند برخی علائم رفلاکس معده را تشدید کند. اگر به این موضوع مشکوک شده اید بهتر است درباره تکنیک های آرام سازی با پزشک مشورت کنید و به نکات زیر توجه داشته باشید :
- از قرار گرفتن در معرض اخبار، افراد و مکان هایی که باعث اضطراب می شوند اجتناب کنید
- تکنیک های آرام سازی مانند مدیتیشن یا تنفس عمیق را تمرین کنید
- عادات خواب، ورزش روزمره و سایر عادات خود را تنظیم کنید
اگر اضطراب شما شدید است یا به یکی از اختلالات اضطرابی مبتلا هستید ممکن است نیاز به مراجعه به روان پزشک و درمان با دارو، گفتار درمانی یا ترکیبی از هر دو باشد.
بارداری و رفلاکس معده
بارداری می تواند احتمال بروز رفلاکس معده را افزایش دهد، همچنین اگر قبل از بارداری به این بیماری مبتلا شده باشید علائم ممکن است تشدید پیدا کند زیرا تغییرات هورمونی در دوران بارداری باعث شل شدن بیشتر عضلات مری شده و از سوی دیگر جنین نیز ممکن است به معده فشار بیاورد که خطر بازگشت اسید معده به مری را افزایش می دهد.
مصرف بسیاری از داروهایی که برای درمان رفلاکس معده مصرف می شود برای زنان باردار بی خطر است اما در برخی موارد ممکن است پزشک به دلایلی توصیه کند از مصرف برخی داروهای ضد اسید یا سایر روش های درمانی اجتناب شود.
آسم و رفلاکس معده
گزارش شده بیش از 75 درصد افراد مبتلا به آسم دچار رفلاکس معده نیز می باشند.
برای درک دقیق رابطه بین آسم و رفلاکس معده به تحقیقات بیشتری نیاز است، از یک سو ممکن است رفلاکس معده علائم آسم را تشدید کند، از سوی دیگر احتمال دارد آسم و مصرف برخی داروهای ضد آسم خطر بروز رفلاکس را افزایش دهند.
در صورتی که به آسم و رفلاکس معده مبتلا هستید مهم است که هر دو بیماری را کنترل کنید.
سندرم روده تحریک پذیر و رفلاکس معده
سندرم روده تحریک پذیر نوعی بیماری است که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار داده و معمولا با علائم زیر همراه است :
- درد شکم
- نفخ
- یبوست
- اسهال
به نظر می رسد علائم رفلاکس معده در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر بیشتر از افراد عادی است. اگر دچار هر دو عارضه هستید با پزشک مشورت کنید، گاهی نیاز به تغییراتی در رژیم غذایی، داروها و یا سایر تکنیک های درمانی می باشد.
تفاوت رفلاکس معده و سوزش سر دل
سوزش سر دل یکی از علائم شایع رفلاکس اسید است که اکثر مردم هر از گاهی آن را تجربه می کنند. به طور کلی سوزش سر دل گاه به گاه جای نگرانی ندارد اما اگر بیش از 2 بار در هفته دچار سوزش سر دل می شوید ممکن است دچار عارضه رفلاکس معده شده باشید.
منبع: healthline
