سرطان پروستات (به انگلیسی: Prostate cancer) از سرطان های شایع و جدی در آقایان است که سالانه هزاران مرد میانسال یا سالمند در سراسر دنیا را درگیر می کند. گفته شده حدود 60 درصد موارد ابتلا در مردان بالاتر از 65 سال رخ می دهد.
علائم سرطان پروستات معمولا به مجاری ادراری و مثانه مرتبط هستند و با توجه به تهاجمی یا غیر تهاجمی بودن بیماری مشخص می شوند.
در ادامه قصد داریم به بررسی سرطان پروستات و علل، علائم و روش های درمان آن بپردازیم. با سومیتا همراه باشید؛
سرطان پروستات چیست؟
سرطان پروستات از سرطان های شایع است و سلول های غده پروستات در مردان را درگیر می کند. پروستات غده کوچکی است که در زیر شکم و مثانه و اطراف مجاری ادراری مردان قرار دارد و توسط هورمون تستوسترون تنظیم می شود. این غده تولید کننده مایع منی حاوی اسپرم در آقایان است که در حین انزال از مجاری ادراری خارج می شود.
سرطان پروستات زمانی رخ می دهد که سلول های این غده رشد غیر طبیعی و بد خیم داشته و به تومور تبدیل شوند. این سرطان می تواند به نواحی دیگر بدن نیز سرایت کند اما از آن جا که توسط سلول های پروستات ایجاد شده همچنان سرطان پروستات تلقی می شود.
گفته شده سرطان پروستات یکی از علل اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان در مردان می باشد.
انواع سرطان پروستات
بیشتر موارد ابتلا به سرطان پروستات از نوع آدنو کارسینوما (تومور بد خیم) می باشد، این نوع سرطان در بافت های غده ای، مانند غده پروستات رشد می کند.
سرطان پروستات بر اساس سرعت رشد نیز به دو نوع تقسیم می شود که عبارتند از :
- سرطان تهاجمی (سریع رشد می کند)
- سرطان غیر تهاجمی (رشد آهسته دارد)
در سرطان غیر تهاجمی پروستات، تومور یا رشد نمی کند یا با گذشت زمان رشد بسیار آهسته ای دارد اما در سرطان پروستات تهاجمی، تومور می تواند به سرعت رشد کرده و به سایر نواحی بدن مانند استخوان ها نیز سرایت کند.
علت سرطان پروستات
هیچ علت شناخته شده ای برای سرطان پروستات وجود ندارد. با این حال این سرطان نیز مانند سایر انواع سرطان می تواند به علل مختلف از جمله سابقه خانوادگی یا قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی خاص ایجاد شود. عامل تحریک کننده باعث جهش سلولی و رشد سلولی کنترل نشده در پروستات شده و در نهایت ممکن است به سرطان منجر شود.
عوامل خطر زای سرطان پروستات
اگرچه احتمال ابتلا به سرطان پروستات در همه مردان وجود دارد اما برخی عوامل خطر زای خاص ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، از جمله :
- سن بالا؛ این بیماری اغلب در مردان بالاتر از 65 سال رخ می دهد و حدود 1 نفر از هر 14 مرد سنین 60 تا 69 سال به آن مبتلا می شوند
- سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پروستات
- قومیت یا نژادهای خاص، به عنوان مثال مردان آفریقایی – آمریکایی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات هستند
- چاقی
- تغییرات ژنتیکی
توجه : محل زندگی نیز می تواند در خطر ابتلا به سرطان پروستات نقش داشته باشد.
علائم سرطان پروستات
برخی از انواع سرطان پروستات غیر تهاجمی هستند و ممکن است هیچ علامتی همراه نداشته باشند با این حال سرطان پروستات پیشرفته اغلب با علائم همراه است.
از آن جا که برخی علائم سرطان پروستات با علائم بیماری های دیگر هم پوشانی دارد، لازم است فرد به صورت حضوری توسط پزشک معاینه شود.
برخی علائم شامل مشکلات ادراری، مشکلات جنسی، درد و بی حسی می باشد که در صورت مشاهده هر یک از آن ها لازم است به پزشک مراجعه شود.
1. مشکلات ادراری
مشکلات ادراری از علائم رایج سرطان پروستات است زیرا پروستات درست زیر مثانه قرار دارد و مجاری ادراری را احاطه کرده، بنابراین اگر در آن توموری رشد کند می تواند به مثانه یا مجاری ادراری فشار وارد کرده و باعث بروز مشکلات ادراری شود.
مشکلات ادراری می تواند شامل موارد زیر باشد :
- نیاز مکرر به ادرار
- جریان ادرار کندتر از حالت طبیعی
- خونریزی حین ادرار (هماچوری)
2. مشکلات جنسی
اختلال نعوظ ممکن است از علائم سرطان پروستات باشد. این وضعیت باعث می شود مردان قادر به نعوظ نبوده و نتوانند این حالت را حفظ کنند. خون موجود در منی بعد از انزال نیز می تواند از نشانه های سرطان پروستات باشد.
3. درد و بی حسی
سرطان متاستاتیک به سرطان هایی گفته می شود که از منشا اصلی خود به سایر نقاط بدن سرایت کرده اند. زمانی که سرطان پروستات متاستاتیک می شود اغلب به استخوان ها سرایت کرده و باعث بروز درد در نواحی زیر می شود :
- لگن
- کمر و پشت
- قفسه سینه
اگر سرطان به نخاع سرایت کند ممکن است در پاها و مثانه بی حسی ایجاد شود.
علائم اولیه سرطان پروستات
اگرچه هر یک از علائم فوق می تواند اولین نشانه ابتلا به سرطان پروستات محسوب شود اما علائم ادراری زودتر از سایر علائم ظاهر می شوند.
به خاطر داشته باشید بیشتر این علائم ممکن است به دلیل بیماری های دیگر از جمله هیپرپلازی خوش خیم پروستات و التهاب پروستات ایجاد شده و منشا سرطانی نداشته باشند. بنابراین اگرچه مهم است به علائم اولیه توجه داشته باشید اما فراموش نکنید علت این علائم به احتمال زیاد سرطان نمی باشد.
با این حال گفته شده هیچ یک از این بیماری ها نمی توانند به ظاهر شدن خون در ادرار منجر شوند، بنابراین اگر این علامت را مشاهده کرده اید لازم است سریع با پزشک تماس بگیرید. اگرچه این علامت نیز ممکن است به دلایل دیگر رخ داده باشد اما بهتر است هر چه زودتر علت آن مشخص شود.
تشخیص سرطان پروستات
غربال گری از روش های تشخیص سرطان پروستات است و انجام آن اغلب به تمایلات شخصی فرد بستگی دارد. علت اصلی این مسئله آن است که سرطان پروستات اغلب به آرامی رشد کرده و مشکلی در سلامتی ایجاد نمی کند.
به علاوه از آن جا که نتایج آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) که بخشی از غربال گری می باشد ممکن است به تشخیص نادرست سرطان منجر شود، بنابراین گاهی انجام غربال گری بیش از آن که به نفع بیمار باشد به نگرانی و درمان های غیر ضروری منجر می شود.
توصیه شده مردان با افزایش سن نسبت به انجام غربال گری توجه بیشتری داشته باشند و غربال گری را طبق موارد زیر انجام دهند :
- در سن 40 سالگی برای مردانی که در معرض خطر بسیار بالای ابتلا به سرطان پروستات هستند، به عنوان مثال کسانی که بیش از یکی از بستگان درجه یک آن ها (پدر، برادر یا پسر) در سن کمتر از 65 سال به سرطان پروستات مبتلا شده اند
- در سن 45 سالگی برای مردانی که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند، به عنوان مثال مردان آمریکایی – آفریقای تبار و مردانی که سرطان پروستات در یکی از بستگان درجه یک آن ها در سن کمتر از 65 سال رخ داده است
- دز سن 50 سالگی برای مردانی که در معرض خطر متوسط سرطان پروستات قرار دارند و انتظار می رود حداقل ده سال دیگر زنده باشند
همچنین توصیه شده مردان بین 55 تا 69 سال پس از مشورت با پزشک تصمیم بگیرند که آزمایش آنتی زن مخصوص پروستات انجام دهند یا خیر. به نظر می رسد مزایای انجام این آزمایش برای مردان 70 ساله و بالاتر بر آسیب های احتمالی آن ارجحیت ندارد.
تشخیص سرطان پروستات
اگر پس از مشورت با پزشک به این نتیجه برسید که غربال گری سرطان پروستات برای شما مناسب است، پزشک احتمالا یک معاینه فیزیکی انجام داده و درباره سابقه سلامتی سوالاتی می پرسد، همچنین یک یا چند آزمایش توصیه می کند که عبارتند از :
- معاینه DRE : در این روش پزشک یک انگشت خود را وارد راست روده بیمار می کند تا وضعیت پروستات را بررسی و از وجود توده های سخت روی غده پروستات مطمئن شود
- آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات : این آزمایش خون سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات را بررسی می کند. این آنتی ژن نوعی پروتئین تولید شده توسط غده پروستات می باشد
- نمونه برداری : ممکن است پزشک برای تایید تشخیص خود نمونه برداری انجام دهد. در حین نمونه برداری تکه کوچکی از غده پروستات جدا شده و به آزمایشگاه ارسال می شود
- سایر تست ها : ممکن است از ام آر آی، سی تی اسکن و اسکن استخوان نیز برای تشخیص دقیق تر استفاده شود.
آزمایش آنتی ژن اختصاصی پروستات
در این آزمایش سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات در خون بررسی می شود. بالا بودن سطح این پروتئین می تواند نشانه ابتلا به سرطان پروستات باشد اما ممکن است به دلایل دیگر نیز رخ دهد، به همین دلیل نتیجه این تست ممکن است به تشخیص اشتباه و استفاده از درمان های غیر ضروری برای سرطان پروستات منجر شود.
این آزمایش در برخی موارد مثلا زمانی که ابتلا به سرطان پروستات از قبل تایید شده اما نیاز به آزمایشات بیشتر برای درجه بندی آن است مناسب می باشد.
توصیه می شود قبل از انجام آزمایش، درباره خطرات و مزایای آن با پزشک مشورت کنید.
مقیاس گلیسن
بعد از نمونه برداری از پروستات نمره گلیسن دریافت می شود که از آن برای درجه بندی سلول های سرطانی پروستات استفاده می شود. منظور از درجه این است که سلول های غیر طبیعی تا چه حد سرطانی به نظر می رسند و رشد آن ها تا چه اندازه تهاجمی است.
نمره گلیسن کمتر از 6 به این معنا است که سلول ها علائم سرطانی ندارند بنابراین خطر ابتلا به سرطان پروستات کم است. اگر نمره 7 یا بیشتر باشد پزشک احتمالا نمره و سطح PSA را نیز ارزیابی می کند.
نمره 8 و بالاتر با سطح PSA بیشتر از 20 نانو گرم / میلی لیتر به معنای پیشرفت تومور و بالا بودن خطر ابتلا به سرطان تهاجمی می باشد.
مراحل سرطان پروستات
پزشک برای تعیین مرحله سرطان پروستات احتمالا از نتایج آزمایش PSA و نمره گلیسن استفاده خواهد کرد. مرحله سرطان نشان دهنده این است که بیماری چقدر پیشرفت کرده و به پزشک در انتخاب تکنیک درمانی کمک می کند.
برای مرحله بندی سرطان پروستات ممکن است از سیستم مرحله بندی TMN نیز استفاده شود، این سیستم بر اساس موارد زیر مرحله سرطان را مشخص می کند :
- اندازه و وسعت تومور
- تعداد غدد لنفاوی درگیر
- سرطان به نواحی یا اندام های دیگر سرایت کرده یا خیر
به طور کلی سرطان پروستات به چهار مرحله از 1 تا 4 تقسیم می شود و مرحله 4 پیشرفته ترین مرحله است.
درمان سرطان پروستات
پزشک با توجه به سن، وضعیت سلامتی و مرحله سرطان پروستات از برنامه درمانی مناسب استفاده می کند.
اگر سرطان غیر تهاجمی باشد پزشک انتظار مراقبت هوشیارانه از بیمار دارد، به عبارت دیگر استفاده از تکنیک های درمانی را به تاخیر می اندازد اما لازم است بیماری برای کنترل سرطان به طور منظم با پزشک در تماس باشد.
انواع تهاجمی سرطان پروستات ممکن است با گزینه های زیر تحت درمان قرار بگیرند :
- عمل جراحی
- پرتو درمانی
- کرایو تراپی یا سرما درمانی
- هورمون درمانی
- شیمی درمانی
- رادیو جراحی استریو تاکتیک
- ایمنی درمانی
پروستاتکتومی
در عمل جراحی پروستاتکتومی بخشی از غده پروستات یا کل آن برداشته می شود. در بیماران مبتلا به سرطان پروستات که سرطان به خارج از غده گسترش پیدا نکرده ممکن است پزشک از روش رادیکال پروستاتکتومی استفاده کند که طی آن کل غده پروستات برداشته می شود.
رادیکال پروستاتکتومی انواع مختلف دارد. در برخی موارد عمل باز انجام می شود که طی آن شکاف بزرگی زیر شکم ایجاد خواهد شد اما برخی دیگر لاپاراسکوپی هستند، به این معنا که چند برش کوچک تر زیر شکم ایجاد می شود.
توجه داشته باشید :
در صورتی که سرطان پروستات به موقع تشخیص داده شود و به نواحی دیگر گسترش پیدا نکرده باشد میزان موفقیت در درمان های مورد استفاده خوب خواهد بود. تشخیص و درمان به موقع کلید اصلی نتایج مثبت هستند. بنابراین اگر احساس می کنید به این سرطان مبتلا شده اید لازم است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
پیشرفت سرطان و گسترش آن به خارج از غده پروستات می تواند درمان را بسیار دشوارتر کند.
پیشگیری از سرطان پروستات
برخی عوامل خطر زای سرطان پروستات مانند سن قابل پیشگیری و کنترل نیستند اما بعضی موارد را می توان کنترل کرد.
به عنوان مثال ترک سیگار می تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش دهد زیرا به نظر می رسد استعمال دخانیات در افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات نقش دارد.
به علاوه رژیم غذایی و ورزش از عوامل مهمی هستند که می توانند خطر ابتلا به سرطان پروستات را تحت تاثیر قرار دهند. به عنوان مثال مصرف برخی مواد غذایی ممکن است در کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات مفید باشد، از جمله :
- گوجه فرنگی
- سبزیجات چلیپایی مانند کلم بروکلی، جوانه بروکسل و کلم کیل
- ماهی
- سویا
- روغن های حاوی اسیدهای چرب امگا 3 مانند روغن زیتون
برخی مواد غذایی خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می دهند، از جمله :
- شیر و محصولات لبنی
- چربی های اشباع شده که در محصولات حیوانی یافت می شود
- گوشت قرمز
- گوشت کباب شده
ورزش منظم نیز احتمالا تاثیر خوبی در کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات پیشرفته و بهبود سرطان دارد. همچنین به کاهش وزن کمک می کند، وزن بالا از عوامل خطر زای ابتلا به سرطان پروستات می باشد. بنابراین توصیه می شود پس از تایید پزشک در اکثر روزهای هفته 30 دقیقه ورزش داشته باشید.
منبع: healthline
