اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه (ADHD) نوعی اختلال رفتاری است که معمولا در دوران کودکی تشخیص داده می شود و با علائمی همچون بی توجهی، بیش فعالی و رفتارهای تکانشی شناسایی می شود.
آشنایی با علائم این اختلال به والدین کمک می کند تا بتوانند کاهش توجه معمولی و جزئی کودک خود را از بی توجهی و عدم تمرکز ناشی از بیش فعالی تشخیص دهند و به بزرگسالان کمک می کند تا علائم اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه تشخیص داده نشده در خود را شناسایی کنند.
در ادامه قصد داریم درباره علائم و نشانه های اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه یا ADHD صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
علائم ADHD چیست؟
همان طور که می دانید راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا DSM نوعی راهنمای تشخیصی معتبر برای بیماری های مربوط به سلامت روان است که در ایالات متحده استفاده می شود. در این راهنما برای انواع بیش فعالی ناشی از کمبود علائمی ذکر شده که شامل 9 علامت مرتبط با نوع بی توجهی و 9 علامت مرتبط با بیش فعالی – تکانشی می باشد.
این علائم به صورت زیر می باشد :
علائم بی توجهی
کودکان و بزرگسالانی که دچار بی توجهی هستند در تمرکز و انجام کارهای ساده دچار مشکل بوده و به همین دلیل معمولا انجام کارهایی که به انرژی ذهنی زیادی نیاز دارد را به تعویق می اندازند.
این افراد معمولا :
- به راحتی با دیدن مناظر یا شنیدن صداهای نامربوط حواس شان پرت می شود
- مدام کارها را نیمه رها کرده و از کاری به کار دیگر می روند. خیلی زود حوصله شان سر رفته و خسته می شوند
- فراموش کار و گیج به نظر می رسند
- به دلیل بی دقتی مدام دچار اشتباه می شوند
- برای تمرکز و توجه بیشتر روی یک کار تقلای زیادی می کنند
- در پیروی از دستورات، اتمام پروژه ها و ادامه کارها دچار مشکل هستند
- در سازماندهی وظایف مشکل دارند
- دائما وسایل خود را گم می کنند
علائم بیش فعالی – تکانشی
کودکان و بزرگسالانی که بیش فعال هستند سطح فعالیت بیش از حد بالایی دارند که ممکن است به صورت بیش فعالی فیزیکی یا کلامی ظاهر شود.
علائم بیش فعالی و رفتارهای تکانشی عبارتند از :
- فعالیت و جنب و جوش دائمی (اصطلاحا موتور فرد همیشه روشن است)
- بی قراری از جمله تکان دادن بیش از حد اندام ها
- حرف زدن بیش از حد، قطع کردن صحبت دیگران
- رفتارهای پر سر و صدا و آزار دهنده
- برای فرد سخت است یک جا آرام بنشیند
به طور خلاصه باید گفت علائم شایع اختلال بیش فعالی ناشی از کمبود توجه شامل موارد مربوط به بی توجهی، بیش فعالی و رفتارهای تکانشی می باشد و نحوه بروز این علائم مشخص می کند فرد به چه نوع ADHD مبتلا است.
سایر علائم
علاوه بر علائم ذکر شده علائم دیگری نیز وجود دارد که بسیاری از کودکان و بزرگسالان آن را تجربه می کنند. این علائم اگرچه در طول فرایند تشخیص در نظر گرفته نمی شوند اما اغلب روی کیفیت زندگی افراد تاثیر می گذارند.
به عنوان مثال اطرافیان معمولا این افراد را به تنبلی و عدم تلاش یا عدم داشتن تمرکز در امور مختلف متهم می کنند که این مسئله می تواند آسیب زا باشد.
این افراد ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنند :
- پیشرفت آهسته : به نظر می رسد انجام وظایف، تکالیف، پروژه های کاری یا امور مربوط به منزل در افراد مبتلا به این اختلال بیشتر از حالت معمول طول می کشد
- تمرکز بیش از حد : اگرچه این افراد در انجام بسیاری از کارها خیلی زود کسل می شوند اما ممکن است در انجام کارهای مورد علاقه شان تمرکز بیش از حد داشته باشند، تا جایی که حتی به خواب و تعاملات اجتماعی خود نیز اهمیتی ندهند
- عدم موفقیت : این افراد ممکن است در زمینه هایی که استعداد زیادی دارند مانند تحصیلات، شغل، ورزش یا مدیریت امور مالی به موفقیت نرسند
- فراموشی : افراد مبتلا ممکن است مواردی همچون تاریخ تولد افراد مهم زندگی شان، بیرون بردن سطل زباله یا تحویل دادن تکالیف (حتی زمانی که تکمیل شده اند) را فراموش کنند
- مشکلات مالی : این افراد حتی اگر دستمزدی بالاتر از حد متوسط داشته باشند، به دلیل خرج کردن ناگهانی و فراموشی پرداخت قبوض ممکن است دچار مشکل شوند
- مشکلات خواب : افراد مبتلا به این اختلال معمولا در به خواب رفتن، بیدار شدن به موقع و کیفیت خواب مشکل دارند، همچنین ممکن است مقدار زیادی کافئین مصرف کنند
- عزت نفس پایین : افراد مبتلا از اعتماد به نفس کافی برای انجام کارها برخوردار نیستند و معمولا نگران این هستند که مبادا بی توجهی یا رفتارهای تکانشی در آن ها باعث شود وظایف خود را به خوبی انجام ندهند
جالب این که زمانی که افراد مبتلا به بیش فعالی ناشی از کمبود توجه متوجه می شوند این وضعیت و رفتارها از بیماری آن ها نشات گرفته نوعی احساس آرامش به دلیل کشف علت تفاوت خود با دیگران در آن ها ایجاد می شود.
عوارض و سایر بیماری ها
تقریبا دو سوم کودکان مبتلا به ADHD به یک یا چند بیماری همزمان نیز مبتلا هستند که شایع ترین آن ها شامل مشکلات رفتاری، اضطراب، افسردگی و ناتوانی های یادگیری و مرتبط با زبان است.
بزرگسالان مبتلا به این عارضه نیز ممکن است همزمان از بیماری های دیگر رنج ببرند که از جمله آن ها می توان به افسردگی، اختلال دو قطبی، اختلالات مربوط به اعتیاد، اختلالات اضطرابی و اختلالات خوردن اشاره کرد.
لازم به ذکر است این اختلال می تواند در گروه های مختلف به صورت های مختلف ظاهر شود. برای مثال علائم در بزرگسالی ممکن است با علائم در دوران کودکی متفاوت باشد یا دختران و زنان علائم متفاوتی از مردان تجربه کنند. به همین دلیل گاهی این عارضه اشتباه تشخیص داده می شود.
علائم در بزرگسالان
علائم ADHD معمولا در سنین بزرگسالی تغییر می کند و نشانه های آن کمتر توسط اطرافیان قابل تشخیص می باشد. به عنوان مثال یک فرد بزرگسال مبتلا به این عارضه ممکن است کاملا بی حرکت و آرام یک جا نشسته باشد اما از درون، بی قراری شدیدی را تجربه کند.
اگرچه علائم بی توجهی ناشی از این اختلال معمولا از کودکی تا بزرگسالی باقی می ماند اما بزرگسالان نسبت به کودکان اغلب کنترل بیشتری روی محیط خود دارند و می توانند سبک زندگی سازگار با بیماری خود را در پیش بگیرند.
به عنوان مثال بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال سعی می کنند شغلی انتخاب کنند که نیاز به نشستن طولانی مدت در یک جا نداشته باشد. مثلا ممکن است در بیمارستان و در پستی مشغول به کار شوند که پیاده روی زیادی لازم داشته باشد یا به عنوان فروشنده سیار کار کنند.
این در حالی است که کودکان به خصوص در مدرسه از چنین آزادی برخوردار نیستند و به همین دلیل علائم در دوران کودکی شدیدتر از بزرگسالی است که معمولا باعث بروز مشکلاتی در مدرسه از جمله کسب نمرات پایین یا بروز رفتارهای نادرست می شود.
در بزرگسالان مبتلا نیز علائم می تواند به مشکلاتی همچون از دست دادن شغل، ورشکستگی، مشکلات در ازدواج و اعتیاد منجر شود.
طبق آن چه در ویرایش پنجم DSM ذکر شده، افراد بزرگسال در صورت بروز علائم زیر به این عارضه مبتلا می باشند :
- علائم از دوران کودکی وجود داشته است. ممکن است بیماری در کودکی تشخیص داده نشود اما باید شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد فرد از سنین قبل از 12 سالگی مشکلاتی در توجه و خود کنترلی داشته است
- علائم در بیش از یک موقعیت رخ می دهد، به این صورت که فرد در دو یا چند موقعیت مهم به عنوان مثال در خانه و مدرسه یا خانه و محل کار مشکلات قابل توجهی را با علائم این عارضه داشته است
- علائم روی عملکرد فرد تاثیر بگذارد و کیفیت عملکرد اجتماعی، تحصیلی و یا شغلی او را کاهش دهد
- تعداد 5 علامت یا بیشتر وجود داشته باشد. همان طور که قبلا اشاره شد DSM تعداد 18 علامت برای این اختلال ذکر کرده که 9 مورد آن ها با بی توجهی و 9 مورد دیگر با بیش فعالی مرتبط است. در صورت که فرد بعد از سن 17 سالگی 5 مورد از علائم ذکر شده را دارا باشد این اختلال در او تشخیص داده می شود
- سایر علل احتمالی علائم رد شود. گاهی اوقات فرد به دلایل دیگر از جمله بیماری هایی همچون اختلال دو قطبی یا اختلالات خواب دچار این علائم می شود و برای تشخیص درست لازم است ابتدا عدم ابتلا به آن ها توسط پزشک تایید شود
علائم در دختران و زنان
احتمال عدم تشخیص این اختلال در دختر بچه ها بیشتر است زیرا تشخیص علائم در یک کودک بیش فعال بسیار آسان تر از کودک آرام و رویایی است.
به علاوه اگر دختر بچه ای به نوع بیش فعالی – تکانشی مبتلا باشد ممکن است رفتارهایش پسرانه به نظر برسد زیرا از نظر بدنی فعال تر از سایر دختران هم سن و سال خود به نظر می باشد. چنین دخترانی بسیار پر حرف هستند و به طور تکانشی صحبت دیگران را قطع می کنند. به همین دلیل پیدا کردن دوست برای آن ها چالش بر انگیز به نظر می رسد.
ناگفته نماند علائم این اختلال در دختر بچه ها معمولا با ویژگی های شخصیتی آن ها اشتباه گرفته می شود. علاوه بر این، این دختران نسبت به سایرین بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات خوردن هستند.
لازم به ذکر است تشخیص این بیماری در این دختر بچه ها باعث می شود احساس بدی که نسبت به خودشان دارند از بین برود و برچسب های شخصیتی که توسط دیگران به آن ها زده شده برداشته شود.
از سوی دیگر این علائم ممکن است در طول عمر زنان متفاوت باشد و مواردی همچون تغییرات هورمونی مرتبط با بلوغ، بارداری، یائسگی و قاعدگی می توانند شدت علائم را افزایش دهند.
منبع: verywellmind
