سندرم روده تحریک پذیر (به انگلیسی: irritable bowel syndrome) از بیماری های روده ای آزار دهنده است که با یک سری علائم روده ای شناخته شده و زنان را بیشتر از مردان درگیر می کند.
علائم این اختلال طیف گسترده ای داشته و ممکن است خفیف و جزئی یا شدید و مختل کننده زندگی روزمره باشند. این علائم می توانند با برخی عوامل محرک زا از جمله مصرف برخی غذاهای خاص و قرار گرفتن در شرایط استرس زا تحریک و تشدید شوند.
در ادامه قصد داریم درباره سندرم روده تحریک پذیر و علائم، علل و روش های درمانی آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
سندرم روده تحریک پذیر چیست؟
سندرم روده تحریک پذیر که به نام IBS نیز شناخته شده نوعی بیماری روده ای متفاوت از التهاب روده است که با سایر بیماری های روده ای نیز ارتباطی ندارد. این اختلال با گروهی از علائم روده ای همراه است که معمولا با هم رخ می دهند.
شدت و مدت علائم سندرم روده تحریک پذیر از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد با این حال معمولا حداقل 3 ماه و هر ماه حداقل 3 روز ادامه دارند. این بیماری در برخی موارد می تواند به آسیب روده ای منجر شود، اگرچه چندان رایج نیست.
ناگفته نماند سندرم روده تحریک پذیر خطر ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش را افزایش نمی دهد اما هنوز هم می تواند تاثیر قابل توجهی روی زندگی فرد بیمار داشته باشد.
علائم روده تحریک پذیر
علائم سندرم روده تحریک پذیر معمولا شامل موارد زیر می باشد :
- گرفتگی
- درد شکمی
- گاز و نفخ
- یبوست
- اسهال
مبتلایان به سندرم روده تحریک پذیر ممکن است هم مشکل یبوست و هم اسهال را تجربه کنند، همچنین علائمی مثل نفخ و گاز در این بیماران معمولا بعد از اجابت مزاج از بین می رود.
علائم این اختلال معمولا دائمی نیست، بلکه مدتی بر طرف شده و دوباره عود می کند، با این حال برخی بیماران از علائم دائمی رنج می برند.
درد در سندرم روده تحریک پذیر احساس شبیه گرفتگی ایجاد می کند و با حداقل دو مورد از موارد زیر همراه می باشد :
- درد بعد از اجابت مزاج کمتر می شود
- تعداد دفعات مدفوع تغییر می کند
- ظاهر مدفوع تغییر می کند
علائم سندرم روده تحریک پذیر در زنان
خانم ها علاوه بر علائم ذکر شده ممکن است در دوران قاعدگی نشانه های دیگری نیز داشته یا علائم موجود در آن ها تشدید شود. علائم در زنان یائسه کمتر از خانم هایی است که هنوز پریود می شوند.
به گفته برخی خانم ها تعدادی از علائم خاص این بیماری در دوران بارداری آن ها افزایش یافته است.
علائم سندرم روده تحریک پذیر در مردان
علائم سندرم روده تحریک پذیر در مردان همانند زنان است اما تعداد بسیار کمی از مردان این علائم را گزارش داده و به دنبال درمان آن هستند.
تشخیص سندرم روده تحریک پذیر
پزشک معمولا با توجه به علائم سندرم روده تحریک پذیر می تواند این عارضه را تشخیص دهد، همچنین ممکن است یک یا چند مورد زیر را برای رد سایر علل احتمالی در نظر بگیرد :
- این که آیا بیمار اخیرا رژیم غذایی خاصی در پیش گرفته یا از مصرف برخی غذاهای خاص اجتناب کرده تا آلرژی های غذایی
- بررسی مدفوع برای رد کردن احتمال عفونت
- آزمایش خون برای بررسی کم خونی و رد کردن بیماری سلیاک
- کولونوسکوپی؛ این تکنیک معمولا فقط در صورتی انجام می شود که پزشک شک کند علائم به دلیل کولیت، بیماری التهابی روده (بیماری کرون) یا سرطان ایجاد شده اند
سندرم روده تحریک پذیر و تغذیه
برای برخی افراد، تغییرات در رژیم غذایی به عنوان راهی طولانی برای تسکین علائم در نظر گرفته می شود. از آن جا که علائم این عارضه در افراد مختلف متفاوت است احتمالا تغییرات رژیم غذایی مورد نیاز نیز در آن ها متفاوت خواهد بود.
درمان سندرم روده تحریک پذیر
در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد اما می توان از روش های درمانی برای تسکین علائم بهره برد. پزشک معمولا قبل از هر اقدام، تغییرات خاصی در سبک زندگی پیشنهاد می کند و داروهای خانگی قبل از داروهای شیمیایی تجویز می شوند.
درمان های خانگی
برخی درمان های خانگی یا تغییرات در سبک زندگی ممکن است بدون استفاده از دارو، علائم را تسکین دهند. این تغییرات عبارتند از :
- تمرینات فیزیکی منظم
- کاهش مصرف نوشیدنی های کافئین دار که باعث تحریک روده می شوند
- خوردن وعده های غذایی کوچک تر
- به حداقل رساندن استرس (گفتگو درمانی می تواند کمک کننده باشد)
- مصرف پروبیوتیک ها (باکتری های خوب که معمولا در روده یافت می شوند) برای تسکین گاز و نفخ شکم
- پرهیز از مواد غذایی سرخ شده یا تند
مدیریت رژیم غذایی در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر ممکن است کمی وقت گیر باشد اما ارزشش را دارد. در این میان تغییر مقدار مصرف یا حذف کامل برخی غذاها مانند لبنیات، غذاهای سرخ شده، قندهای غیر قابل هضم و لوبیاها احتمالا برای کاهش علائم مختلف مفید خواهد بود.
به علاوه به نظر می رسد در برخی افراد افزودن ادویه جات و گیاهان دارویی همچون زنجبیل، نعناع فلفلی و بابوبه به کاهش برخی علائم کمک کرده است.
داروها
اگر علائم سندرم روده تحریک پذیر با درمان های خانگی از جمله تغییر در سبک زندگی یا رژیم غذایی بهبود نیابد ممکن است پزشک داروهای شیمیایی تجویز کند.
لازم به ذکر است واکنش بدن به این داروها در افراد مختلف متفاوت است و نیاز است درباره بهترین داروی مصرفی و همچنین سایر داروهای بدون نسخه، تجویزی و داروهای گیاهی با پزشک مشورت شود تا از تداخل داروها پیشگیری شود.
برخی داروها برای درمان همه علائم سندرم روده تحریک پذیر کاربرد دارند در حالی که برخی دیگر روی علائم خاص تمرکز دارند. از جمله داروهای این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- داروهای کنترل اسپاسم عضلات
- داروهای ضد یبوست
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای برای تسکین درد
- آنتی بیوتیک ها
در آمریکا برای افراد مبتلا که از یبوست رنج می برند دو داروی لیناکلوتید و لوبیپروستون تجویز می شود.
علت سندرم روده تحریک پذیر
اگرچه روش های زیادی برای درمان سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد اما علت دقیق آن هنوز مشخص نیست.
برخی دلایل احتمالی شامل حساسیت بیش از حد روده بزرگ یا سیستم ایمنی می باشد. به علاوه سندرم روده تحریک پذیر بعد از عفونت، نوعی عارضه ناشی از عفونت باکتریایی قبلی در دستگاه گوارش می باشد. با توجه به متنوع بودن علل ابتلا، پیشگیری از این بیماری دشوار می باشد.
مشکلات فیزیکی ایجاد شده در سندرم روده تحریک پذیر ممکن است متفاوت باشد اما احتمالا موارد زیر را در بر می گیرد :
- حرکات کند یا اسپاستیک روده بزرگ که باعث گرفتگی های دردناک می شود
- سطح غیر طبیعی سروتونین در روده بزرگ که روی تحرک و حرکات روده بزرگ اثر می گذارد
- بیماری سلیاک خفیف که به روده آسیب می زند و باعث بروز علائم این عارضه می شود
محرک های سندرم روده تحریک پذیر
برای بسیاری از افراد پیشگیری از بروز محرک ها کلید کنترل علائم سندرم روده تحریک پذیر محسوب می شود، به عنوان مثال مصرف برخی مواد غذایی و همچنین استرس و اضطراب می توانند علائم این بیماری را شعله ور کنند.
اگرچه بسیاری از مواد غذایی محرک در بسیاری از مبتلایان مشترک می باشند اما برخی از آن ها ممکن است بیشتر تحریک کننده باشند. یادداشت کردن و زیر نظر داشتن اثر مصرف غذاها در یک دوره زمانی می تواند به شناسایی مواد غذایی محرک زا کمک کند.
به علاوه شناسایی شرایط استرس زا و مضطرب کننده و تکنیک های کاهش و کنترل استرس کمک می کند تا حد امکان از بروز آن ها پیشگیری شود.
سندرم روده تحریک پذیر و استرس
حرکات غیر ارادی سیستم گوارشی تا حد زیادی توسط سیستم عصبی کنترل می شود، این در حالیست که استرس می تواند روی اعصاب اثر گذاشته و سیستم هضم را بیش از حد فعال کند. ناگفته نماند در افراد مبتلا به این بیماری، روده بزرگ ممکن است حتی نسبت به اختلالات خفیف دستگاه گوارشی نیز واکنش بیش از حد نشان دهد.
به علاوه اعتقاد بر این است که سندرم روده تحریک پذیر توسط سیستم ایمنی که خود تحت تاثیر استرس قرار می گیرد تحریک می شود.
سندرم روده تحریک پذیر و کاهش وزن
اگرچه سندرم روده تحریک پذیر روی وزن افراد اثر نمی گذارد اما اگر بیماران برای کنترل وزن خود کمتر از حد نیاز غذا مصرف کنند ممکن است به کاهش وزن دچار شوند. گرفتگی عضلات بعد از غذا نیز در کاهش تمایل به غذا خوردن نقش دارد.
به علاوه اگر اسهال مکرر یکی از علائم بیماری باشد ممکن است باعث شود بدن نتواند از همه مواد غذایی مصرفی استفاده کند و وزن کاهش یابد.
سندرم روده تحریک پذیر و اسهال
سندرم روده تحریک پذیر همراه با اسهال نوع خاصی از این سندرم است که در درجه اول روی روده بزرگ تاثیر می گذارد و علائم رایج آن شامل تکرر مدفوع و حالت تهوع می باشد. برخی افراد مبتلا به این عارضه گاهی کنترل روده خود را از دست می دهند.
سندرم روده تحریک پذیر و یبوست
سندرم روده تحریک پذیر همراه با یبوست عارضه ای است که بیشتر در نوجوانان و جوانان دیده می شود، مدفوع سفت و سخت (کمتر از یبوست) از شایع ترین علائم این عارضه می باشد.
منبع: healthline
