اختلال آپنه خواب چیست؟

آپنه خواب (به انگلیسی: Sleep apnea) از اختلالات شایع خواب است که طی آن تنفس فرد به طور مکرر در طول خواب قطع شده و به مشکلاتی همچون خواب آلودگی در طول روز، خر و پف بلند و خواب نا آرام منجر می شود.

این عارضه اگرچه در نگاه اول چندان جدی به نظر نمی رسد اما در صورت عدم توجه و درمان می تواند به عوارض جدی همچون بیماری های قلبی و افسردگی منجر شود. به علاوه خطر تصادفات رانندگی و حوادث حین کار را افزایش می دهد.

در ادامه قصد داریم به بررسی آپنه خواب و علل، علائم و شیوه های درمان آن بپردازیم. با سومیتا همراه باشید؛

آپنه خواب چیست؟

آپنه خواب از اختلالات خواب است که با علامت قطع مکرر تنفس در حین خواب مشخص می شود. علت این مسئله بسته شدن راه هوایی یا عدم دریافت سیگنال های مناسب می باشد و معمولا موقتی اما به صورت مکرر رخ می دهد. زمانی که تنفس فرد بر می گردد احتمالا دچار خر و پف شده، نفس عمیق می کشد یا با نفس های بریده یا احساس خفگی از خواب می پرد.

اکثر افراد مبتلا به آپنه خواب دچار آپنه انسدادی خواب هستند. این مسئله زمانی رخ می دهد که یک انسداد فیزیکی در مجرای هوایی فوقانی وجود داشته باشد. آپنه خواب مرکزی نوع دیگری از آپنه خواب است که به دلیل وجود یک اختلال در سیگنالینگ سیستم عصبی ایجاد می شود.

علائم آپنه خواب

شخص مبتلا به آپنه خواب ممکن است از علائم خود بی اطلاع باشد اما اعضای خانواده اش هنگامی که خواب است متوجه برخی علائم در او می شوند، از جمله :

توقف تنفس برای مدتی و به دنبال آن نفس کشیدن پر سر و صدا
بریده بریده نفس کشیدن
خر و پف کردن با صدای بلند

به علاوه ممکن است خود فرد در طول روز علائم زیر را داشته باشد :

خستگی
خواب نا آرام یا بی خوابی
مشکل در تمرکز
چندین بار بیدار شدن در شب برای ادرار کردن
خشکی دهان یا گلو درد هنگام بیدار شدن از خواب
سردرد
تحریک پذیری
سوزش سر دل
کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ

علت آپنه خواب

برخی عوامل خطر زا ممکن است در انسداد یا فرو ریختگی راه هوایی نقش داشته باشند، از جمله :

شل بودن عضلات و سایر بافت های دهان و گلو
گرفتگی بینی
بافت های ضخیم و ذخایر چربی اضافی در اطراف راه هوایی
یک مشکل زمینه ای عصبی

این موارد می توانند به دلایل زیر ایجاد شوند :

عوامل ژنتیکی
سرماخوردگی و آلرژی
چاقی
مشکلات تیروئید
نارسایی قلب یا کلیه
لوزه بزرگ شده یا متورم

توجه : نوزادان نارس ممکن است دچار آپنه خواب شوند اما این مسئله معمولا با افزایش سن برطرف می شود.

عوامل خطر زای آپنه خواب

برخی عوامل خطر زا در بروز آپنه خواب عبارتند از :

افزایش سن
چاقی
سینوزیت
آلرژی
نوشیدن الکل
سیگار کشیدن
بارداری
گرفتگی بینی
مشکلات تیروئید و هورمونی
دیابت
اندازه بزرگ دور گردن
یائسگی
آدنوئیدها یا لوزه های بزرگ
سندرم داون
سابقه خانوادگی آپنه خواب
تو رفتگی چانه یا اوربایت بزرگ (هم پوشانی یا شکاف بین دندان‏ های بالایی و پایینی)

علاوه بر موارد ذکر شده نتایج مطالعه ای نشان داده التهاب نیز ممکن است در آپنه خواب نقش داشته باشد.

متخصصان معتقدند آپنه خواب مرکزی ممکن است با موارد زیر ارتباط داشته باشد :

بیماری هایی که روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارند مانند انسفالیت مغزی
اختلالات عصبی و کلیوی
نارسایی قلبی
سکته مغزی
خو گرفتن با زندگی در ارتفاعات بالا
استفاده از داروهای مخدر و داروهای ضد افسردگی
صعود اخیر به ارتفاعات بالا
استفاده از داروهای ضد درد

تشخیص آپنه خواب

آپنه خواب اگرچه ممکن است در نگاه اول یک مشکل ساده به نظر برسد و بسیاری از افراد تمایلی به مراجعه به پزشک نداشته باشند اما در واقع بین آپنه خواب و بسیاری از مشکلات سلامتی از جمله مشکل در تمرکز، افسردگی، حمله قلبی و سکته ارتباط وجود دارد (اغلب واضح نیست) و این عارضه ممکن است خطر ابتلا به فشار خون بالا را نیز افزایش دهد.

از آن جا که آپنه خواب می تواند نشانه یک بیماری زمینه ای باشد فرد مبتلا باید در اسرع وقت نسبت به درمان آن اقدام کند. در اکثر موارد فرد از این مسئله اطلاع ندارد و از طریق همسر یا یکی از اعضای خانواده اش به آن پی می برد.

افرادی که در طول روز دائما احساس خستگی یا بد خلقی دارند باید برای تشخیص علت آن به پزشک مراجعه کنند. پزشک معمولا با سوالاتی درباره خواب فرد شروع می کند، از جمله :

برنامه خواب معمول شما در روزهای هفته و آخر هفته چگونه است؟
چه مدت طول می کشد تا به خواب بروید؟
آیا برای خواب بهتر دارو مصرف می کنید؟
هر شب حدودا چند ساعت می خوابید؟
آیا دیگران گفته اند خر و پف می کنید؟
آیا با احساس ترس یا تکان خوردن از خواب بیدار می شوید؟
وقتی بیدار می شوید چه حسی دارید؟
آیا هنگام تماشای تلویزیون یا مطالعه به خواب می روید؟
آیا در اقوام نزدیک شما کسی از اختلالات خواب رنج می برد؟
محیط خواب شما چگونه است؟

مطالعه خواب

در مرحله بعد پزشک مطالعه خواب را به فرد توصیه می کند که طی آن نیاز است فرد یک شب در آزمایشگاه بخوابد در حالی که با تجهیزات مخصوص مواردی همچون امواج مغزی، حرکات چشم و پا، سطح اکسیژن، جریان هوا و ریتم قلب ثبت می شود و پزشک نتایج را بررسی می کند.

برخی افراد می توانند این آزمایش را در خانه انجام دهند، اما اگر پزشک به ابتلای فرد به یک بیماری زمینه ای مشکوک باشد مطالعه خواب آزمایشگاهی را توصیه می کند.

درمان آپنه خواب

هدف از درمان آپنه خواب رفع مشکلات تنفس حین خواب و همچنین مشکلات زمینه ای عامل آن می باشد. گزینه های درمانی به علت و شدت علائم بستگی دارد.

تغییر در سبک زندگی

اصلاح سبک زندگی برای بهبود تنفس ضروری است و اولین گام اصلی در درمان محسوب می شود. برخی توصیه ها در این زمینه عبارتند از :

پیروی از رژیم غذایی سالم برای قلب
ایجاد عادات خواب سالم
محدود کردن مصرف الکل
ترک سیگار
مدیریت وزن
خوابیدن به یک سمت بدن

تکنیک درمانی CPAP

این تکنیک روش اصلی درمان آپنه خواب است که طی آن جریان پیوسته و ملایم فشار هوا از طریق ماسک وارد شده و راه تنفسی فرد باز نگه داشته می شود. استفاده از این روش برای برخی افراد دشوار است به طوری که قبل از دستیابی به نتایج پایدار درمان را متوقف می کنند.

خوشبختانه با برخی ترفندها می توان کار با این ماسک را راحت تر کرد. به عنوان مثال مرطوب کردن هوا هنگام عبور از ماسک به تسکین علائم بینی کمک می کند.

عمل جراحی

روش های مختلف جراحی می تواند به باز شدن راه تنفسی در افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب کمک کند. پزشک طی عمل جراحی معمولا بافت مسدود را سفت یا کوچک کرده یا بافت اضافی و لوزه های بزرگ شده را بر می دارد.

عمل جراحی با توجه به شدت آن ممکن است در مطب پزشک یا بیمارستان انجام شود.

دستگاه های تغییر موقعیت فک تحتانی (MRD)

دستگاه MRD برای افرادی که از آپنه انسدادی خواب خفیف یا متوسط رنج می برند مفید است و به صورت سفارشی ساخته می شود.

این دستگاه در طول خواب فک را به حالت رو به جلو نگه می دارد تا فضای پشت دهان افزایش یافته، راه هوایی فوقانی باز بماند و از آپنه و خر و پف جلوگیری شود. از جمله عوارض جانبی استفاده از این دستگاه ها می توان به درد فک یا دندان و تشدید احتمالی بیماری اختلال مفصل فکی گیجگاهی اشاره کرد.

دارو درمانی

برخی داروها ممکن است به درمان آپنه خواب مرکزی کمک کنند اما قبل از مصرف آن ها لازم است حتما با پزشک مشورت شود. از جمله این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد :