فیبروز ریه (به انگلیسی: Pulmonary fibrosis) از بیماری های ریوی جدی است که طی آن ریه زخم و سفت شده و مشکلاتی در تنفس فرد ایجاد می شود.
این عارضه ممکن است به دلایل مختلف و قرار گرفتن در معرض برخی عوامل تحریک کننده ریه رخ دهد و با عوارض متعددی همراه است که در صورت عدم توجه می توانند به مشکلات جدی منجر شوند.
در ادامه قصد داریم درباره فیبروز ریه و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
فیبروز ریه چیست؟
فیبروز ریه از مشکلات ریوی است که در آن به دلیل زخم و سفت شدن ریه، تنفس فرد دچار مشکل شده و از دریافت اکسیژن کافی به بدن جلوگیری می شود که می تواند در نهایت به نارسایی تنفسی، نارسایی قلبی و غیره بینجامد.
به نظر می رسد ترکیبی از عوامل مختلف از جمله قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک کننده ریه مانند برخی مواد شیمیایی، سیگار کشیدن و عفونت ها به همراه ژنتیک و فعالیت های سیستم ایمنی نقش مهمی در بروز فیبروز ریه ایفا می کنند.
زمانی تصور می شد این بیماری به دلیل التهاب ایجاد می شود. امروزه محققان بر این باور هستند که یک روند درمانی غیر طبیعی در ریه ها می تواند به زخم منجر شده و در موارد شدید به فیبروز ریه بینجامد.
علائم فیبروز ریه
فرد مبتلا به فیبروز ریه ممکن است مدتی دچار این عارضه باشد اما هیچ علامتی تجربه نکند. تنگی نفس معمولا اولین علامتی است که ظاهر می شود.
سایر علائم فیبروز ریه عبارتند از :
- سرفه خشک و مزمن
- ضعف
- خستگی
- خمیده شدن ناخن های دست
- کاهش وزن
- ناراحتی در قفسه سینه
از آن جا که این بیماری معمولا در افراد مسن رخ می دهد علائم اولیه آن اغلب به اشتباه به سن بالا یا عدم ورزش کردن نسبت داده می شود. این علائم ممکن است در ابتدا بسیار جزئی به نظر برسند اما با گذشت زمان تشدید می شوند.
علائم می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی افراد مبتلا به سرعت بیمار می شوند.
علت فیبروز ریه
علل احتمالی فیبروز ریه به چند گروه تقسیم می شوند :
- بیماری های خود ایمنی
- عفونت ها
- قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی
- داروها
- ادیوپاتیک (نامشخص)
- ژنتیک
1. بیماری های خود ایمنی
در بیماری های خود ایمنی، سیستم ایمنی به اشتباه به سلول های سالم حمله می کند. برخی از این بیماری ها که ممکن است در بروز فیبروز ریه نقش داشته باشند عبارتند از :
- روماتیسم مفصلی
- لوپوس اریتماتوز که معمولا با نام لوپوس شناخته می شود
- اسکلرودرمی
- پلی میوزیت
- درماتومیوزیت
- واسکولیت
2. عفونت ها
عفونت های زیر ممکن است باعث بروز فیبروز ریه شوند :
- عفونت های باکتریایی
- عفونت های ویروسی ناشی از هپاتیت C، آدنو ویروس ها، ویروس تبخال و سایر ویروس ها
3. عوامل محیطی
قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی یا محیط کار می تواند به فیبروز ریه منجر شود. به عنوان مثال دود سیگار حاوی مواد شیمیایی مختلف است که به ریه ها آسیب رسانده و باعث بیماری می شود.
سایر موارد آسیب رسان ریه عبارتند از :
- الیاف آزبست
- گرد و غبار غلات و حبوبات
- گرد و غبار سیلیس
- گازهای خاص
- تشعشات
4. داروها
برخی داروها ممکن است خطر ابتلا به فیبروز ریه را افزایش دهند. در صورت مصرف منظم یکی از داروهای زیر نیاز به نظارت دقیق وضعیت بیمار توسط پزشک می باشد :
- داروهای شیمی درمانی مانند سیکلوفسفامید
- آنتی بیوتیک ها مانند نیتروفورانتوئین و سولفاسالازین
- داروهای قلبی مانند آمیودارون
- داروهای بیولوژیکی مانند آدالیمومب یا اتانرسپت
5. ایدیوپاتیک
در بسیاری از موارد علت دقیق فیبروز ریه مشخص نیست که به آن فیبروز ریوی ایدیوپاتیک گفته می شود.
گفته شده اکثر افراد مبتلا به این نوع دچار هستند.
6. ژنتیک
گفته شده حدود 3 تا 20 درصد افراد مبتلا به فیبروز ریه ایدیوپاتیک، سابقه ابتلا به فیبروز ریه را در یکی از اعضای خانواده خود دارند که به آن نوع وراثتی گفته می شود.
محققان برخی ژن ها را با این بیماری مرتبط می دانند و تحقیقات در این مورد همچنان ادامه دارد.
عوامل خطر زای فیبروز ریه
احتمال ابتلا به فیبروز ریه در موارد زیر بیشتر است :
- مردان
- افراد بین 40 تا 70 سال
- افرادی که سابقه سیگار کشیدن دارند
- کسانی که به بیماری خود ایمنی مرتبط با این بیماری مبتلا هستند
- کسانی که داروهای خاص مرتبط با این بیماری مصرف می کنند
- افرادی که تحت درمان سرطان به خصوص اشعه ایکس قفسه سینه قرار گرفته اند
- افرادی که در مشاغلی همچون معادن، کشاورزی یا ساخت و ساز کار می کنند
تشخیص فیبروز ریه
بیماری های ریه انواع و اقسام مختلف دارند و فیبروز ریه تنها یکی از بیش از 200 بیماری ریوی می باشد. به دلیل متنوع بودن مشکلات ریوی و تشابه علائم آن ها پزشک ممکن است در تشخیص این بیماری دچار اشتباه شود.
به نظر می رسد این بیماری اغلب با آسم، ذات الریه و برونشیت اشتباه گرفته می شود.
پزشک با ترکیب اطلاعات بالینی و نتایج یک نوع خاص از اسکن قفسه سینه به احتمال زیاد می تواند این عارضه را به طور دقیق تشخیص می دهد. در مواردی که تشخیص قطعی امکان پذیر نباشد ممکن است نیاز به نمونه برداری باشد.
روش های مختلف برای انجام نمونه برداری ریه وجود دارد و پزشک مشخص می کند کدام یک مناسب فرد است.
همچنین ممکن است از ابزارهای دیگر برای تشخیص فیبروز ریه یا رد سایر بیماری ها استفاده شود، از جمله :
- پالس اکسی متری : یک آزمایش غیر تهاجمی برای تعیین سطح اکسیژن خون
- آزمایش خون : برای بررسی ابتلا به بیماری های خود ایمنی، عفونت ها و کم خونی
- آزمایش گاز خون شریانی : برای ارزیابی دقیق تر میزان اکسیژن در خون
- نمونه خلط : برای بررسی علائم عفونت
- تست عملکرد ریه : برای اندازه گیری ظرفیت ریه
- اکو کاردیوگرام یا تست استرس قلبی : برای بررسی این که آیا مشکل قلبی باعث بروز علائم شده است یا خیر
درمان فیبروز ریه
پزشک نمی تواند زخم ناشی از فیبروز ریه را درمان کند اما با کمک برخی تکنیک های درمانی می توان تنفس را بهبود بخشیده و سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داد.
برخی درمان ها برای کنترل این بیماری عبارتند از :
- اکسیژن درمانی
- پردنیزون برای سرکوب سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب
- آزاتیوپرین یا مایکوفنولات برای سرکوب سیستم ایمنی بدن
- پیرفنیدون یا نینتدانیب، داروهای ضد فیبروتیک که روند زخم شدن در ریه ها را مهار می کند
پزشک ممکن است توان بخشی ریوی توصیه کند. این درمان شامل ترکیبی از ورزش، آموزش و حمایت می باشد تا فرد بتواند راحت تر نفس کشیدن را یاد بگیرد. همچنین احتمالا بیمار را تشویق خواهد کرد تا تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کند.
این تغییرات شامل موارد زیر می باشد :
- از دود سیگار اجتناب کرده و در صورت سیگار کشیدن اقداماتی برای ترک آن انجام دهد، این مسئله می تواند پیشرفت بیماری را آهسته تر و تنفس را آسان تر کند
- از رژیم غذایی متعادل استفاده شود
- از برنامه ورزشی مناسب زیر نظر پزشک استفاده شود
- استراحت کافی داشته باشد و از استرس بیش از حد دوری کند
پیوند ریه ممکن است در موارد شدید برای افراد کمتر از 65 سال توصیه شود.
پیشگیری از فیبروز ریه
برخی موارد فیبروز ریه قابل پیشگیری نیستند اما برخی دیگر که با عوامل خطر زای محیطی و رفتاری مرتبط می باشند قابل کنترل هستند.
برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری توصیه می شود :
- از سیگار کشیدن اجتناب کنید
- از دود سیگار دور باشید
- اگر در محیط کار با مواد شیمیایی مضر سر و کار دارید از ماسک صورت یا دستگاه تنفسی استفاده کنید
افرادی که دچار مشکل تنفسی شده اند لازم است با پزشک خود مشورت کنند. تشخیص و درمان زود هنگام می تواند چشم انداز طولانی مدت بیماری در افراد مبتلا به بسیاری از مشکلات ریوی از جمله فیبروز ریه را بهبود ببخشد.
چشم انداز فیبروز ریه
میزان زخم ناشی از فیبروز ریه در افراد مختلف متفاوت است. این زخم قابل درمان نیست اما پزشک می تواند از تکنیک هایی برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری استفاده کند.
فیبروز ریه ممکن است عوارض متعددی همچون نارسایی تنفسی به همراه داشته باشد. این اتفاق زمانی رخ می دهد که ریه ها به درستی کار نکنند و نتوانند اکسیژن کافی به خون برسانند.
همچنین به نظر می رسد فیبروز ریه خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می دهد.
منبع: healthline
