سرفه مزمن چیست؟

سرفه مزمن (به انگلیسی: Chronic cough) از مشکلات آزار دهنده و شایع است که طی آن فرد به مدت طولانی سرفه می کند تا جایی که در زندگی روزمره و روابطش اختلال ایجاد می شود. این سرفه بیش از 8 هفته در بزرگسالان و بیش از 4 هفته در کودکان ادامه دارد.

برخی علل شایع سرفه مزمن شامل آسم، آلرژی، بیماری رفلاکس معده یا برونشیت می باشد و از علل کمتر رایج آن می توان به بیماری های جدی تر مانند سرفه قلبی یا بیماری ریوی اشاره کرد.

در ادامه قصد داریم درباره سرفه مزمن و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛

سرفه مزمن چیست؟

سرفه از عملکردهای طبیعی بدن است که اگرچه می تواند آزار دهنده باشد اما در واقع مخاط و مواد خارجی را از مجاری تنفسی خارج می کند. همچنین واکنش طبیعی بدن به التهاب و بیماری محسوب می شود.

با این حال اگر سرفه به مدت طولانی ادامه داشته باشد و به سرفه مزمن تبدیل شود، می تواند زندگی روزمره را مختل کرده و نگرانی هایی به دنبال داشته باشد. این نوع سرفه ممکن است مرطوب و با خلط همراه باشد یا خشک بوده و گلو را تحریک کند.

بیشتر سرفه ها کوتاه مدت هستند. مثلا ممکن است سرماخوردگی یا آنفلوآنزا بگیرید و چند روز یا چند هفته سرفه کنید و سپس این سرفه بهبود پیدا کند.

سرفه ای که 8 هفته یا بیشتر در بزرگسالان و 4 هفته یا بیشتر در کودکان ادامه داشته باشد سرفه مزمن نامیده می شود.

حتی سرفه های مزمن نیز در اغلب موارد یک علت قابل درمان دارند اما در موارد نادر ممکن است نشانه سرطان یا سایر بیماری های ریوی بالقوه تهدید کننده زندگی باشند.

سرفه مزمن می تواند تاثیر زیادی روی زندگی داشته باشد. مثلا باعث شود فرد شب ها بیدار بماند و یا سر کار و در زندگی اجتماعی اش دچار حواس پرتی باشد.

به همین دلیل توصیه می شود حتما برای سرفه ای که بیش از 3 هفته طول کشیده به پزشک مراجعه شود.

علت سرفه مزمن

عوامل مختلف می توانند در بروز سرفه مزمن نقش داشته باشند، گاهی بیش از یک عامل در این زمینه دخالت دارد.

علل شایع

برخی علل شایع سرفه مزمن عبارتند از :

آسم : زمانی اتفاق می‌ افتد که مجاری تنفسی فوقانی فرد به هوای سرد، محرک‌ های موجود در هوا یا ورزش حساس باشد. یکی از انواع آسم که به نام آسم سرفه ای شناخته می شود مخصوصا باعث سرفه می شود
برونشیت : برونشیت مزمن باعث التهاب طولانی مدت مجاری تنفسی می شود و می تواند سرفه به دنبال داشته باشد. این مسئله ممکن است بخشی از یک بیماری مجاری تنفسی به نام بیماری مزمن انسدادی ریه باشد که معمولا از عوارض جانبی سیگار محسوب می شود
رفلاکس معده : زمانی رخ می دهد که اسید از معده فرد به سمت گلو بر گردد و نتیجه آن می تواند تحریک مزمن گلو باشد که منجر به سرفه می شود
عوارض بعدی عفونت : اگر فرد به عفونت شدیدی مانند ذات الریه یا آنفلوآنزا مبتلا باشد ممکن است عوارض طولانی مدتی همچون سرفه مزمن تجربه کند. حتی اگر اکثر علائم این بیماری ها از بین بروند، مجاری تنفسی ممکن است تا مدتی ملتهب باقی بماند
ترشحات پشت حلقی : این وضعیت که به نام سندرم سرفه مجاری تنفسی فوقانی نیز شناخته شده گلو را تحریک کرده و باعث بروز سرفه می شود
داروهای کاهش دهنده فشار خون : مصرف داروهای مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین می تواند باعث سرفه مزمن در برخی افراد شود. برخی از این داروها شامل بنازپریل، کاپتوپریل و رامی‌پریل می باشند

علل کمتر شایع

برخی علل کمتر شایع سرفه مزمن عبارتند از :

آسپیراسیون : یک اصطلاح پزشکی برای زمانی است که غذا یا بزاق به جای وارد شدن به لوله غذایی وارد مجاری تنفسی شود. این مسئله ممکن است تجمع باکتری ها یا ویروس ها و تحریک مسیر تنفسی را به دنبال داشته باشد، گاهی نیز می تواند به ذات الریه منجر شود
برونشکتازی : تولید بیش از حد مخاط می تواند باعث بزرگ شدن مجاری تنفسی شود
برونشیولیت : این عارضه نوعی بیماری ویروسی شایع است که کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد و التهاب برونشیول ها (مسیرهای تنفسی کوچکی در ریه ها) را به دنبال دارد
فیبروز کیستیک : این وضعیت باعث ایجاد مخاط اضافی در ریه ها و مسیرهای تنفسی می شود و ممکن است سرفه مزمن ایجاد کند
بیماری قلبی : گاهی اوقات سرفه و تنگی نفس می تواند از علائم بیماری قلبی یا نارسایی قلبی باشد که به آن سرفه قلبی می گویند. در این حالت زمانی که فرد کاملا صاف دراز می کشد سرفه‌ هایش بدتر می شود
سرطان ریه : سرفه های مداوم در موارد نادر می تواند نشانه سرطان ریه باشد. فرد مبتلا به این بیماری ممکن است درد قفسه سینه و همچنین خون در خلط نیز تجربه کند
سارکوئیدوز : نوعی اختلال التهابی است که باعث ایجاد توده های کوچک در ریه ها، غدد لنفاوی، چشم ها و پوست می شود

علائم سرفه مزمن

سرفه معمولا نتیجه عاملی است که مجاری تنفسی را تحریک کرده و باعث انقباض ماهیچه های قفسه سینه و معده می شود. به دنبال این تحریک، گلوت که مجاری تنفسی را پوشانده است به سرعت باز و باعث خروج هوا و سرفه کردن فرد شود.

سرفه می تواند خشک یا مرطوب باشد. سرفه خشک یک سرفه غیر مولد است، به این معنی که مخاط تولید نمی کند. افرادی که سیگار می کشند و کسانی که از مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین استفاده می کنند بیشتر دچار سرفه خشک می شوند.

سرفه مرطوب سرفه ای است که مخاط یا خلط تولید می کند و ممکن است در افرادی که دچار ترشحات پشت حلقی یا فیبروز کیستیک هستند دیده شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟

سرفه مزمن می تواند به یک وضعیت اورژانسی پزشکی تبدیل شود. افرادی که علائم زیر را همراه با سرفه مزمن تجربه کنند لازم است فورا برای درمان آن اقدام کنند :

تب بالای 39.4 درجه سانتی گراد
سرفه همراه با خون
درد قفسه سینه
تنگی نفس یا مشکل در تازه کردن نفس

اگر سرفه مزمن باعث اختلال در فعالیت های روزمره فرد شود معمولا نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارد.

سایر علائمی که نیاز به مشورت با پزشک دارد عبارتند از :

از دست دادن اشتها
سرفه کردن همراه با مقدار زیادی مخاط
خستگی
تعریق شبانه
کاهش وزن بی دلیل

تشخیص سرفه مزمن

پزشک برای تشخیص این وضعیت ابتدا درباره این که چه زمانی اولین علامت در فرد ظاهر شده، چه عواملی علائم را بهتر و چه عواملی آن را بدتر می‌ کند سوالاتی می پرسد.

همچنین مواردی مانند تاریخچه پزشکی و سبک زندگی فرد از جمله این که آیا سیگار می کشد یا خیر، بررسی می شود و پزشک با استفاده از گوشی پزشکی به ریه های فرد گوش می دهد.

گاهی اوقات برای تشخیص دقیق نیاز به آزمایش های بیشتر است، از جمله :

نمونه برداری از خلط و بررسی آن از نظر وجود خون یا سلول های سرطانی
اسکن های تصویر برداری مانند اشعه ایکس یا سی تی اسکن برای تعیین این که آیا علائم بیماری ریوی یا التهاب وجود دارد یا خیر
برونکوسکوپی که در آن پزشک به دنبال علائم تحریک یا بیماری در ریه ها می گردد

هر یک از این آزمایش‌ ها به همراه برخی تست های دیگر به پزشک در شناسایی علل زمینه ای سرفه مزمن کمک می کنند.

درمان سرفه مزمن

درمان سرفه مزمن به علت اصلی آن بستگی دارد. اگر پزشک نتواند بلافاصله علت دقیق را تعیین کند، ممکن است تصمیم بگیرد به درمان شایع ترین عوامل تحریک کننده سرفه مزمن بپردازد.

به عنوان مثال ترشحات پشت حلقی از علل شایع است که برای درمان آن از داروهای ضد احتقان یا آنتی هیستامین ها استفاده می شود. این داروها می‌ توانند به خشک کردن ترشحات و کاهش التهاب ایجاد کننده ترشحات پشت حلقی کمک کنند. اسپری های ضد احتقان یا استروئید بینی نیز ممکن است مفید باشد.

در مورد هر یک از بیماری های زمینه ای خاص نیز ممکن است از درمان خاص استفاده شود.

به عنوان مثال برخی افراد با ایجاد تغییر در شیوه زندگی و مصرف داروهایی که اثر اسید معده را کاهش می دهند رفلاکس معده خود را کنترل می کنند، از جمله :

وعده های غذایی کوچک تر در روز
پرهیز از مصرف غذاهایی که باعث رفلاکس معده می شوند مانند کافئین، مرکبات، غذاهای حاوی گوجه فرنگی، غذاهای پر چرب، شکلات یا نعناع فلفلی
اجتناب از دراز کشیدن تا 2 ساعت بعد از غذا خوردن
بالا بردن سر تخت یا استفاده از بالش های اضافی برای بالا بردن سر
مصرف داروهایی مانند سایمتیدین یا فاموتیدین

کسانی که به دلیل مصرف مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین دچار سرفه مزمن شده اند لازم است با پزشک خود صحبت کنند. برخی داروهای جایگزین ممکن است به کاهش فشار خون بالا بدون ایجاد سرفه سرفه کمک کنند.

در مواردی که عوارض جانبی جدی ایجاد نشده نباید بدون مشورت با پزشک مصرف دارو ها قطع شود.

عوامل خطر زای سرفه مزمن

سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود ثانویه می تواند خطر ابتلا به سرفه مزمن را افزایش دهد زیرا دود، مجاری تنفسی را تحریک کرده و به سرفه مزمن و همچنین آسیب ریه منجر می شود.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی موجود در هوا مانند کار در کارخانه یا آزمایشگاه نیز می تواند به سرفه طولانی مدت بینجامد.

مصرف مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین از دیگر عوامل خطر زای مهم برای سرفه است. گفته شده حدود 20 درصد افرادی که از این داروها استفاده می کنند دچار سرفه می شوند.