تب خرگوش یا تولارمی (به انگلیسی: Tularemia) نوعی بیماری عفونی باکتریایی است که معمولا حیواناتی همچون جوندگان وحشی، سنجاب ها، پرندگان و خرگوش ها را مبتلا می کند.
باکتری عامل این بیماری به شیوه های مختلف می تواند وارد بدن شود و با توجه به محل ورود آن، نوع بیماری مشخص می شود که در بعضی موارد شدیدتر بوده و می تواند به مرگ بیمار نیز بینجامد.
در ادامه قصد داریم درباره تب خرگوش و علل، علائم و روش های درمان آن صحبت کنیم. با سومیتا همراه باشید؛
تب خرگوش چیست؟
تب خرگوش نوعی بیماری باکتریایی نادر اما خطرناک است که توسط باکتری فرانسیسلا تولارنسیس ایجاد می شود و معمولا حیوانات را درگیر می کند، اما می تواند در اثر تماس مستقیم با حیوان آلوده یا نیش کنه، پشه یا مگس گوزن به انسان ها منتقل شود.
این عارضه اشکال مختلف دارد که با توجه به محل ورود باکتری به بدن انسان مشخص می شود. به عنوان مثال شایع ترین شکل آن در اثر تماس پوست با باکتری ایجاد می شود و شدیدترین نوع آن در اثر استنشاق باکتری رخ می دهد.
تب خرگوش اغلب با آنتی بیوتیک ها قابل درمان می باشد و درمان به موقع چشم انداز آن را بهبود می بخشد. با این حال برخی موارد شدید ممکن است حتی با وجود درمان نیز به مرگ بیمار منجر شود.
انواع تب خرگوش
انواع تب خرگوش با توجه به محل ورود آن به صورت زیر می باشد :
- تب خرگوش غده ای یا زخم غده ای : این نوع با قرار گرفتن پوست در معرض باکتری عامل تب خرگوش ایجاد می شود
- تب خرگوش پنومونی : استنشاق باکتری های موجود در هوا باعث این نوع تب خرگوش می شود
- تب خرگوش چشمی : قرار گرفتن چشم در معرض باکتری باعث بروز این نوع تب خرگوش می شود
- تب خرگوش حفره حلقی : بلع خوراکی های حاوی باکتری باعث این نوع تب خرگوش می شود
- تب خرگوش حصبه ای : عفونت سیستمیک که کل بدن را درگیر می کند باعث بروز این نوع تب خرگوش می شود
علائم تب خرگوش
علائم تب خرگوش می تواند بسیار متفاوت و شدت آن از خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر باشد. این علائم اغلب طی 3 تا 5 روز بعد از آلوده شدن به باکتری ظاهر می شود اما گاهی تا 2 هفته نیز طول می کشد.
بسته به محل ورود باکتری به بدن فرد ممکن است علائم متفاوتی ظاهر شود:
تب خرگوش زخم غده ای
علائم این نوع تب خرگوش که در آن عفونت از طریق پوست وارد بدن می شود عبارتند از :
- زخم پوست در محل تماس با حیوان آلوده یا محل گزش
- ورم غدد لنفاوی نزدیک زخم پوست (اغلب در زیر بغل یا کشاله ران)
- سردردهای شدید
- تب
- لرز
- خستگی
تب خرگوش غده ای
در تب خرگوش غده ای نیز عفونت از طریق پوست وارد بدن می شود و علائم آن شبیه علائم نوع قبلی است اما در آن زخم وجود ندارد.
تب خرگوش پنومونی
این نوع تب خرگوش جدی ترین شکل این بیماری است که از طریق استنشاق منتقل می شود و علائم آن ممکن است به صورت زیر باشد :
- سرفه خشک
- مشکل تنفسی
- تب بالا
- درد قفسه سینه
تب خرگوش چشمی
علائم تب خرگوش چشمی یا عفونت چشم می تواند شامل موارد زیر باشد :
- سوزش چشم
- چشم درد
- تورم چشم
- ترشح یا قرمزی چشم
- زخم داخل پلک
- متورم شدن غدد لنفاوی پشت گوش
تب خرگوش حفره حلقی
علائم تب خرگوش حفره حلقی یا عفونت از طریق بلع می تواند شامل موارد زیر باشد :
- گلو درد
- زخم در دهان
- غدد لنفاوی متورم در ناحیه گردن
- متورم شدن لوزه
- استفراغ
- اسهال
تب خرگوش حصبه ای
نادرترین شکل تب خرگوش است که علائم آن می تواند شامل موارد زیر باشد :
- تب بسیار بالا
- خستگی شدید
- اسهال
- استفراغ
تب خرگوش حصبه ای ممکن است به ذات الریه و بزرگ شدن کبد و طحال منجر شود.
علت تب خرگوش
باکتری فرانسیسلا تولارنسیس عامل ابتلا به تب خرگوش می باشد و موجوداتی که می توانند این باکتری را حمل کنند عبارتند از :
- کنه خرگوش و گوزن
- گوزن ها
- خرگوش ها
- جوندگان
- حیوانات خانگی که از منزل خارج می شوند
نوع تب خرگوش به نحوه ورود باکتری به بدن بستگی دارد و همان طور که قبلا اشاره کردیم شایع ترین نوع آن قرار گرفتن پوست در معرض باکتری و جدی ترین آن استنشاق ریوی می باشد.
انواع مختلف این بیماری در صورت عدم درمان ممکن است به نواحی زیر آسیب بزنند :
- ریه ها
- نخاع
- مغز
- قلب
عوامل خطر زای تب خرگوش
حیوانات، حاملان اصلی باکتری عامل تب خرگوش هستند. بنابراین تماس مکرر با حیوانات احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
افرادی که در معرض خطر ابتلا به تب خرگوش قرار دارند عبارتند از کسانی که :
- با حیوانات تماس نزدیک دارند مانند دام پزشکان، نگهبانان باغ وحش و محیط بانان
- در مناطق جنگلی زندگی می کنند
- با لاشه حیوانات سر و کار دارند مانند شکارچیان و قصاب ها
- در کار باغبانی و محوطه سازی مشغول به فعالیت هستند
تشخیص تب خرگوش
تشخیص تب خرگوش چندان ساده نیست زیرا علائم آن معمولا شبیه سایر بیماری ها می باشد. به علاوه این که باکتری ممکن است از مسیرهای مختلف وارد بدن شود تشخیص آن را پیچیده تر می کند.
پزشک برای تشخیص ابتدا سابقه پزشکی و شخصی فرد را بررسی می کند و در صورتی که فرد اخیرا مسافرت رفته باشد، توسط حشرات گزیده شده یا با حیوانات تماس داشته باشد ممکن است به تب خرگوش مشکوک شود.
این مسئله در مورد افرادی که به بیماری های جدی تضعیف کننده سیستم ایمنی مانند اچ آی وی یا سرطان مبتلا هستند نیز صدق می کند.
پزشک معمولا از آزمایش سرولوژی برای تشخیص تب خرگوش استفاده می کند که در آن سطح آنتی بادی های خاصی که بدن برای مقابله با عفونت تولید می کند بررسی می شود.
از آن جا که آزمایش زود هنگام ممکن است در همه موارد آنتی بادی ها را شناسایی نکند، ممکن است پزشک نمونه ای از پوست، غدد لنفاوی، مایع پلور یا مایع نخاعی را برای کشت به آزمایشگاه ارسال کند.
درمان تب خرگوش
تب خرگوش با توجه به نوع و شدت آن درمان می شود. تشخیص زود هنگام این بیماری امکان درمان فوری آن با آنتی بیوتیک ها را فراهم می کند.
آنتی بیوتیک هایی که ممکن است برای درمان تب خرگوش استفاده شوند عبارتند از :
- سیپروفلوکساسین
- داکسی سایکلین
- جنتامایسین
- استرپتومایسین
ممکن است برای تخلیه غدد لنفاوی متورم یا جدا کردن بافت عفونی از زخم پوستی نیاز به عمل جراحی نیز باشد. همچنین گاهی داروهایی برای تسکین علائم تب یا سردرد به بیمار داده شود.
عوارض تب خرگوش
موارد شدید و درمان نشده تب خرگوش ممکن است عوارض زیر را به دنبال داشته باشد :
- نارسایی مزمن قلبی
- ورم غشای اطراف مغز و نخاع که به آن مننژیت می گویند
- مرگ
پیشگیری از تب خرگوش
برای پیشگیری از این بیماری نیاز به رعایت نکات بهداشتی می باشد. از آن جا که این باکتری در شرایط آلوده رشد می کند، شکارچیانی که حین و بعد از شکار حیوانات به اصول بهداشتی توجه نمی کنند و از وسایل آلوده استفاده می کنند بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند.
برای تمیز کردن صحیح حیوانات شکار شده توصیه شده :
- هنگام دست زدن به حیوانات از دستکش و عینک استفاده شود
- بعد از تماس با حیوان دست ها کاملا شسته شود
- گوشت حیوانات قبل از مصرف کاملا پخته شود
علاوه بر این بهتر است :
- در جنگل شلوار و پیراهن آستین دار بپوشید تا از گزش توسط کنه جلوگیری شود
- بقایای حیوانات را از غذای مصرفی و آب آشامیدنی دور نگه دارید
- از نوشیدن آب دریاچه و حوضچه اجتناب کنید
- با کمک داروهای ضد کک و ضد کنه از حیوانات خانگی خود در فضای باز محافظت کنید
- از دافع حشرات استفاده کنید
این بیماری به راحتی از طریق هوا منتشر می شود، به همین دلیل نام آن در لیست بیماری های عامل بیو تروریسم های کشنده ذکر شده است. با این حال احتمال بیمار شدن در اثر تماس با حیوانات بیشتر است.
افرادی که حدس می زنند به تب خرگوش مبتلا شده اند لازم است فورا به پزشک مراجعه کنند.
چشم انداز تب خرگوش
چشم انداز تب خرگوش به شدت بیماری و سرعت شروع درمان بستگی دارد و در بسیاری از موارد نیاز به بستری شدن می باشد. تاخیر در تشخیص می تواند علائم را تا حد زیادی تشدید کند.
منبع: healthline
